Eluca Atalı` nın “Tigranizm Hocalı` da” kitabı dram türünde yazılmış, 5 perde 9 şekilden oluşuyor. Eserde ermeni hasleti, onun yüzyıllar boyunca komşuları Türklere karşı yaptıkları ihanet ve amansızlık tarihi olgulara dayanarak sanat şeklinde ve üslubunda verilmiştir.
Kitabın ilk perdesi olan “Tigran sürüldü, tigranizm sürünüyor” da özellikle bizim çağın 50-60’lı yıllarında Ermenilerin Roma ve Parfiya devletlerinde yaptıkları ihanet ve amansızlığın ilkin tezahürleri canlandırılıyor. Cani Andronik` in çar Rusya’sı tarafından satın alınıp, hayalinde denizden denize gemi yüzdürerek Türkiye, Nahçıvan, Batı Azerbaycan, Güney Azerbaycan, Karabağ`da yaptığı akla sığmaz vahşetler yüzyılda ileri seviyede edebi çözümünü bulmuştur. Olayların bu gidişatı tigranizmin (tiranizm) yaşadığını ve bir milletin ruhuna hakim olduğunu ispatlıyor.
Olaylar 1970’li yıllarda Karabağ’da Azerbaycan’a ait Alban anıtlarının Ermeni kilisesi Eçmiedzin tarafından çalınmasıyla devam eder. Temeli Tigran tarafından konulan “Büyük Ermenistan” hülyasının gerçekleşmesi için Karabağ’ın Ermeniler tarafından benimsenmesi maksadıyla o zamanki SSRİ KP-nın baş katibi Mihail Gorbaçov’un karısı Raisa`ya Ermeniler tarafından rüşvet olarak verilmiş pırlanta yüzük ortaya çıkar. Eserin başındaki hisselerinden “Büyük Ermenistan” için yaratılmış “Ermeni can vergisi fonduna” her ay Ermenilerin gelirlerinin yüzde beşi kadar para yatırılması ve bu vergiyi ödemeyen Ermenilerin Azerbaycan’ın Sumgayıt şehrinde evlerindeyken katledilmesi açıklanıyor.
Hocalı soykırımıyla doruğa ulaşan olaylar Hocalı olayları zamanı baş vermiş yüzlerle vahşetten yalnızca biri – Hocalı sakini Ferhat`ın ailesinin şahsında tasvir edilir. O da açıklanır ki, o aileyi gaddarlıkla mahvedenlerden biri Ferhad’ın kendi çocukluk arkadaşı ve kirvesinin oğlu, Hankendi sakini Seyran Ohanyan’ dır. Roma komutanı Tigran’ın ihanet ve amansız hareketlerinin tasvir edildiği sahneler aynı şekilde Hocalı` da devam ettirilir. Ermeni kimliği ve hasletiyse Serj Sarkisyan’ ın Hocalı faciasından sonra yabancı gazetecilere verdiği basın toplantısında inceliğine kadar gösterilir.
Eserin sonundaysa, doğal olarak Hocalı’ da canilik yapan Ermenilerin kendi ailelerinin bile facia yaşadığı, intihar seviyesine kadar geldikleri belli olur.
ABDULLAH YİĞİT-ELUCA ATALI- İSVEÇ