Eluca Atalı ,Açık vandalizm müzesi nerede?
İsveç’teki Umeo Üniversitesi’nin yazarı doktor, çevirmen Saadat Karimi tarafından yazılan ve tercüme edilen “Yankılar: Karabağ-Tebriz ve IrevanTanıkların hikayelerinde” antolojisi (Efterdyningar: Ögonvittnen berättar om Karabach, Tabriz och Jerevan) halkımıza sunduğumuz paha biçilmez bir hazine olduğunu söyleyebiliriz. Okuyucuların dikkatini kitabın ciddi bir olay olduğuna çekmek istiyoruz, beş-on günlük bir bilgi ve bilgi kaynağı değil, yıllar ve yüzyıllardır, mekanlarımızın genel bir manevi haritasını oluşturmayı başardık. Belki de bu satırları okuyanların çoğu bunun hepimizin bildiği bir konu olduğunu söyleyecektir. Sana katılıyorum ama yazarın konuya nasıl yaklaştığını, hangi kitleye hitap ettiğini unutma. Azerbaycan dışında Karabağ, Irivan, Tebriz, Marağa, Silduz, Gence, Derbent’in Azerbaycan Türklerine ait olduğunu ve atalarımızın ruhunun bu topraklara manevi ve maddi anıtlarıyla hakim olduğunu kanıtlamak bizim için o kadar kolay değil. Çünkü bu konuları kapsayan bilimsel çalışmalarımız şimdiye kadar yayınlanmadığı gibi, aynı zamanda bilimsel-yayıncı ve hatta tarihi eserlerimiz yabancı dillerde yazılmamış, ana dilde yazılmış eserler tercüme edilmemiştir. .
Kısacası, tedavi edilemez yaralarımız olan vatanlarımızla ilgili dürüst, doğru eserler okumaya ihtiyaç duyan aç okurlarımız var. Tüm bu sorunları göz önünde bulundurarak Saadat hanım’ın attığı adımın gerçek bir cesaret ve Anavatan için yeni bir propaganda yöntemi olduğunu özetlemek isterim. Abartmadan söyleyebilirim ki, Azerbaycan dışında bu tür bir antolojinin yaratıcısı olmak kasıtlı olarak boynunu gilatin baltanın altına sokmaktır ve bu yoldan ancak risk alan bir kalem sahibi gidebilir. Ermeni propaganda fabrikasının ürettiği yalanlarla yüzleşmek dışarıdan bir geçiş yolu olarak görülmemelidir.
“Utomhusmuseum av vandalism” adlı makaleyi iki kez okudum. Yazar ilk kez okurken, Erivan’ın inşasından son günlerimize, yani şehrin yeryüzünden kaldırılmasına, Erivan biçiminde vandalizmin tarihsel gerçeklerini gösteriyor. Rus tarihinin beyaz lekesi adlı yazıda ana çizgiyi çizerseniz, Ermeniyi güçlü bir güç olarak sunabilirsiniz. Ancak Erivan’ın Erivan’a dönüşmesi, okurun merkezde Ermenilerin değil Rus gücünün olduğunu kanıtlıyor. Aynı zamanda bilim insanı, bunu sıradan bir gazetecilik yazı stili olarak değil, bilimsel bir araştırma eseri olarak sunar. Bu ilk okumamın sonucu olmasına rağmen, ikinci okumada kendime sordum: bir şehrin pasaportu, ona karar veren tarihi bir anıt mıdır? etnografya mı yoksa yer isimleri mi? Bu makale gerçekten ne kaybettiğimizi ve ne kadar kaybettiğimizi gösteriyor.
Anıt ve toponym – şehrin pasaportunun hangisi olduğunu açıklamadan önce Rus beyaz noktalarına dikkat çekmek istiyorum. Yazar, belki de eski Azerbaycan masallarına dayanarak, ilahiliğin ruhunun camda olduğu gerçeğine ve Rusya’nın kalbindeki Ermenilerin eline dikkat çekmek istiyor. Çünkü Rusların tüm tarihi yalanları Ermenistan’a göstermek istedikleri merhamet sırasında ortaya çıkıyor. Yazarın Rusya’daki ilk beyaz nokta adı altında altını çizdiği tarihi olay, 1828 yılında I. Nicholas’ın Ermeni vilayet projesinin onaylamasıyla başlar.
“… 1840 yılında Ermenistan vilayeti feshetti ve tüm Güney Kafkasya’yı Hazar vilayetine ve Gürcü-İmeret vilayetine böldü. Bir Ermeni devleti kurmayı planladı.” Buradan, Kafkasya Albaniya’taki en eski kiliseleri ele geçirmeye başladılar ve 1840’ta Rus çarının cömertliği sayesinde, iki bin yıldan fazla bir döneme dayanan tarihimiz aniden yerinden edilmiş Ermenilere adandı.
Yazarın bu makaleyi yabancı okuyucular için hazırladığını da hesaba katarsak, burada iki Azerbaycanın varlığına işaret etmenin ne kadar uygun olduğunu söylemeliyiz. Bana gelince, burada vurgulamak istediğimiz ana nokta, Azerbaycan’ın Rusya ile İran arasında bölünmesi ve alay konusu olması ve Rus-İran döneminin başlangıcında Ruslarla anlaşmaya giren Ermeni rahiplerin “öngörü” dür. savaş. “Bu savaşta yanınızdayız ama Kafkasya’da bir Ermeni devleti kurmak için elde edeceğimiz ganimetler topraktır!” Rusya’yı uygulamada Ermenistan’a verdiği sözü tutmakla suçlamaya hakkımız yok, savaş etiği nedeniyle bunu normal sayabiliriz çünkü kazananlar yargılanmıyor. Ancak Ermeni yalanı kabul edilemez … İrivan ve Nahçıvan hanlıkları kaldırılıp Ermeni vilayeti adı altında Ermenilere verilir verilmez, MÖ 4. yüzyıla kadar uzanan bu kadim ülke Kafkas Albaniyasın’ı gasp etmeye çalıştılar. .
Yazar, Türkmençay Antlaşması’ndan hemen sonra ülkemizin işgalini fiilen uygun hale getirmek için derhal başvurdukları bu aldatıcı yalanı ortaya çıkarmak için kanıtlar sunuyor. Kitapta Rus İmparatorluğu tarafından Urallar’da 1829’da bir fabrikada yapılan “İrivan Kalesi’nin Fethi” madalyonunun bir fotoğrafını kanıt olarak veriyor. İlginç olan, madalyonda İrivan’daki cami minarelerinin görünüşüdür. (s. 100)
Erivan hakkındaki tarihsel gerçekler, kronolojik sırayla ve tabii ki Rus tarihinin beyaz lekesi üzerinden bilimsel gerçeklere dayalı olarak sunuluyor.Yazar, Ermenilere ivme kazandıran iki değerli elmastan bahsediyor. Aslında bu elmasların her ikisinin de görünüşü, bir dizi polisiye romana konu olacak kadar ilginç. Ancak burada, hediye rüşveti gibi bir figür olan ülkemize el konulmasıyla daha çok ilgileniyoruz – ana ayrıntıya gönül yarasıyla yaklaşılıyor. geçemeyiz. Bunlardan biri, Karabağ’ı son 30 yıldır büyülten ABD diasporasının, Karabağ’dan Mikhail Gorbaçov’un eşi Raisa Maksimovna’ya verdiği elmas yüzük ile söz almasıdır. Rus İmparatorluğu Başkanı Karabağ’ı Ermenilere vermeyi reddettiğinde, Ermeni diasporası değerli taşlarını iade etmekte ısrar etti. Ermeni ayrılıkçılar “Raisa, elması iade et!” yazıtın olduğu bir poster kaldırdılar. Kremlin’in merkezi basına bir açıklama yapması gerektiğinde, Gorbaçov Rus tarihine yeni bir boyut eklemek zorunda kaldı: “Devlet başkanlarına verilen hediyeler özel bir devlet hazinesinde saklanacak.” Taşın kaderi hakkında yazmaya hiç niyetim yok çünkü bu bir makale, polisiye roman şeklinde yazılacak bir çalışma değil.
Başka bir mücevher nedir. 1842 yılına dayanan bu olayın kısa bir kronolojisi şöyledir: “Kont Orlov’un doğum gününde Tsarina Catherine II’ye verdiği dev bir elmasın görünümüdür. Elmas, suikasttan hemen sonra kraliyet hazinesinden çalındı. Pers hükümdarı Nadir Şah’ın eseri ve garip bir şekilde, daha sonra Stockholm’deki bir Ermeni tüccarın dükkanında satıldı. Ve sonra Rus imparatoruna satıldı. Rus hazinesinden çalınan ve Rus halkı tarafından ödenen vergilerle finanse edilen elmas için ödenen para, St. Petersburg’daki Nevsky Prospekt’teki Ermeni Kilisesi’nin inşasına harcandı. ”
Büyük Rus ressam Franz Roubaud’un “İrivan Kalesi’nin Fethi” adlı tablosunda tasvir edilen camiler İrivan’da görülebilir ve en üzücü olan şey, bu mimari anıtların bugün yeryüzünden silinmiş olmasıdır. Ermeni vandalizmi. Aslında sadece cami değil, ünlü İrivan hamamı, Zangi Nehri üzerindeki Orta Çağ’dan kalma Zangi Köprüsü, Azerbaycan mimarisinin şaheserlerinden biri olan Sardar Sarayı ve sayısız diğer tarihi ve maddi anıtlar vandalizme kurban gitmiştir. Yazar, Rus tarihindeki beyaz lekenin İrivan harabelerinde Ermeni vandalizminin doğması için elverişli koşullar yarattığını kanıtlayarak, eserde bahsedilen tüm tarihi eserlerin bir fotoğrafını yayınladı.
Yazar, Sovyet ansiklopedisine dayanarak, yer adlarımıza yapılan saldırıda ikinci bir vandalizmin kendini gösterdiğini ortaya koyuyor:
1. Türk adı Salah 1991’de değiştirildi ve Akavnavan adını aldı ve Ermeni oldu.
2. 1948’de Tar Gedalich
3. Alt Karanlık 1936 Martuni’de değişti
4. Dokuzuna 1945’ten beri Kanachut deniyor.
5. Zangi nehrinin adı Razdan olarak değiştirildi.
6. Celaloğlu mahallesi Stepanavan 1924’ten beri
7. Göyçe Gölü – Sevan oldu
Liste bu yönde uzatılabilir ama başka bir konuya dikkat çekmek istiyoruz. Yazar, bireysel olarak değiştirdiğimiz yer isimlerimizin Sovyet lideri olduğunu belirtiyor.
ABDULLAH YİĞİT-ELUCA ATALI-İSVEÇ