İlham Aliyev yerel TV kanallarına röportaj verdi
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bugün yerel televizyon kanallarına bir röportaj verdi.
Röportajda, devlet başkanı gazetecilerin 2021’de ekonomik ve sosyal alanda Azerbaycan’da yapılan çalışmalar, Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri, kurtarılan topraklarda yeniden yapılanma çalışmaları, dış politika ve diğer konulardaki sorularını yanıtladı.
Azerbaycan Televizyonu’ndan Rufat Hamzayev: Sayın Cumhurbaşkanı, hoş geldiniz. Her şeyden önce, 2022 – “Şuşa Yılı”nın ilk röportajına zaman ayırdığım için hem kendi adıma hem de meslektaşlarımız adına şükranlarımı sunuyorum.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev: Teşekkürler.
Rufat Hamzayev: Öncelikle ekonomik konulardan başlamak istiyoruz. Geçen yılın sonunda, Dayanışma Günü ve Yeni Yıl vesilesiyle millete yaptığınız konuşmada, geçen yılın 11 ayının sonuçlarını not edip açıkladınız. Ekonomik büyümeye tanık oluyoruz. Bu gerçeğe dayanarak, savaş sonrası ve pandemi gerçeklerini de eklersek, başarının temelini nasıl gruplayabiliriz? Geçen yılın başarıları bu yılın tahminleri için ne söylüyor?
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev: İtirazımda Azerbaycan halkına 11 ayın sonuçlarını bildirdim . Geçenlerde bana yılın sonuçları sunuldu ve sonuçlar beklendiği gibi. Ekonomik büyüme yüzde 5’in üzerinde. Bu, özellikle savaş sonrası bir ülke için çok iyi bir gösterge. En sevindirici olan şey, petrol dışı ekonomimizin yüzde 7,2 oranında büyümesidir. Bu, petrol dışı sektörün gelişimine yönelik tüm planlarımızın hayata yansıdığını gösteriyor.
Sanayi üretimine gelince, toplam sanayi üretimimiz yüzde 5’in üzerinde, petrol dışı sanayimiz ise yüzde 20 civarında büyüdü. Bence bu belki de dünyadaki en yüksek rakam. Çünkü petrol faktörünü bir kenara bırakırsak, reel ekonomik ve endüstriyel büyüme bu rakama yansıyor.
Geçen yıl büyük harcamalar yapmamıza rağmen döviz rezervlerimiz arttı. Özellikle Karabağ ve Doğu Zengazur bölgeleri ile ülkenin diğer bölgelerinde yatırım programı tam olarak uygulandı. Buna rağmen döviz rezervlerimiz 2,5 milyar dolar arttı. Bildiğiniz gibi hükümete genel talimatım döviz rezervlerinin azaltılmasına izin vermememizdi. Gerekirse başta yatırım maliyetleri olmak üzere maliyetleri düşürdük ama döviz rezervlerimizi sabit tutmalı ve artırmaya çalışmalıyız. Bize ekonomik bağımsızlık verdiği için ve ekonomik bağımsızlık olmadan siyasi bağımsızlıktan bahsetmek mümkün değildir.
Azerbaycan belki de dış ticaret dengemizin pozitif olduğu birkaç ülkeden biridir. Çünkü dünyanın çoğu ülkesinde ithalat, ihracatı aşıyor. Yıl sonunda ihracatımız ithalatı çok aştı ve artı bakiye 10 milyar dolardan fazla. Ekonomiye dahil olan herkes bunun ne kadar önemli olduğunu görüyor. Tabii ki, her şeyden önce, manatın istikrarı üzerinde en büyük etkiye sahiptir. Manat uzun yıllardır istikrarlı ve hem nüfus hem de ülke büyük fayda sağladı. Manat mevduatlarının hacmi büyüyor ve halihazırda toplam mevduat dengesine hakim durumda. Bu yatırımcılar için büyük bir avantajdır. Çünkü yatırımcılar ulusal para biriminin istikrarlı olduğunu da görüyorlar. Bu durumda yabancı sermaye dahil yatırımlar daha büyük hacimlerde organize edilebilir.
Yarın ülkemizin hayatında çok önemli bir olayın gerçekleşeceğini söylemeliyim. Azerbaycan’da 240 megavatlık büyük bir rüzgar santrali, yabancı yatırımcılar pahasına kurulacak. Fonların %100’ü yatırımcıların kendileri tarafından sağlanacaktır. Yani ülkemizin kalkınmasına ve geleceğine olan güvenin bir göstergesidir. Bu nedenle, tüm bu ekonomik rakamlar sadece istatistik değildir. Sıradan bir vatandaş için belki de bu rakamlar o kadar önemli değil. Ancak her vatandaş, doğal olarak bu rakamların sonuçlarını ve bu başarıları hayatında hisseder.
Ayrıca ihracat planlarımız da uygulanmaktadır. Petrol dışı ihracatımız yüzde 40’tan fazla arttı. Bu, ülkemize sadece petrol ve gaz pahasına değil, aynı zamanda diğer ürünler pahasına da para kazandırmamızı sağlıyor. Ülke nüfusunun arttığını, dolayısıyla talebin arttığını, iç tüketimin arttığını hesaba katmalıyız. Bu durumda petrol dışı ihracatın artırılması büyük bir başarı sayılabilir. Tüm bu rakamlar sadece geçen yılın rakamları değil. Bu rakamlar, uzun vadeli ekonomik stratejimize dayanmaktadır. Geçen yıl bu stratejinin çok iyi sonuçlarını gördük.
Bu yıl ise -geçen yıl elde edilen başarılardan kaynaklanan- bu yılki bütçe tarihin en büyük bütçesi olacak. Bütçe harcamaları yaklaşık 30 milyar manata ulaşacak. Savaştan yeni çıkmış bir ülke için bu başarılar gerçekten ekonomik alanda çok iyi bir tablo olduğunu gösteriyor. Bu yıl da hem yatırım projelerinin uygulanacağı kurtarılmış topraklarda hem de ülkenin her yerinde reformlara devam edilecek. Bu reformların sonuçlarını görüyoruz. Yalnızca geçen yıl, vergi makamları tahmine ek olarak yaklaşık 1,4 milyar manat toplamayı başardı. Girişimciler yeni, şeffaf ilişki kurallarına alıştı ve bunu memnuniyetle karşıladı. Yani genel olarak ülkemizde arınma ve şeffaflık politikamız her alanda kendini göstermektedir. Tabii ki, ekonomik alan bir istisna değildir.
ARB 24 kanalından Rasim Sharifov : Sayın Cumhurbaşkanı, bahsettiğiniz ekonomik büyüme oranlarının korunması alanında aynı zamanda ülkemizde her yıl toplumsal refahın ve maddi refahın daha da iyileştirilmesi ve güçlendirilmesi için bir takım projeler hayata geçirilmektedir. -nüfusun varlığı. Daha geçen yıl bu projeleri gözlemledik. Özellikle geçen yılın sonunda yüzbinleri kapsayan bir sosyal paket hayata geçirildi. Azerbaycan hükümetinin bu zorlu yılda ekonomik ve sosyal projeler için ne gibi planları ve stratejileri olduğunu bilmek istiyoruz.
– Biliyorsunuz genel olarak ekonomik ve sosyal politikalarımız birbirini tamamlıyor. Çünkü birçok ülkenin tecrübesine bakarsak, sadece bilimsel temelli bir ekonomik modelin uygulandığı ülkelerde nüfusun genellikle bundan muzdarip olduğunu görürüz. Çünkü prensipte tarihe baktığımızda ekonomik reformların yani radikal ekonomik reformların birçok durumda insanların refahı üzerinde olumsuz etkileri olduğunu görüyoruz. Ancak Azerbaycan’da sosyal alanın her zaman ilgi odağında olduğu ve radikal ekonomik reformların insanların geçimini olumsuz etkilemediği bir politika izliyoruz. Doğru, istisnalar vardı. Bildiğiniz gibi birkaç yıl önce çok zor bir adım atmak zorunda kaldık. Manatın değer kaybetmesinin insanların refahı üzerinde olumsuz bir etkisi oldu. Ama bu adımı atmamız gerekiyordu. Çünkü o adımı atmasaydık tüm döviz rezervlerimizi harcayabilirdik. Bu adımdaki gecikme, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin önemli ölçüde tükenmesine yol açmıştır. Manatı sabit tutmak için yaklaşık 10 milyar dolar kullanıldı. Sonuç olarak Merkez Bankası manatı sabit tutamadı ve 10 milyar dolar kaybettik.
Yani bu tür vakalar oldu. Ama başkanlığım sırasında bu durumu sadece hatırlıyorum. Bu durumda, bu adım kaçınılmazdı. Ancak, ilke olarak, insan faktörü politikamızın merkezinde yer aldığından, sosyal alana her zaman özel önem verilir. Maaşların, emekli maaşlarının, emekli maaşlarının artırılması gibi sosyal paketlerin yanı sıra sosyal tesislerin oluşturulması, şehit ailelerine ve eski ÜİYOK’lere ilgi, ekonomik reformları başarıyla uygulamamızı sağladı. Bu faktör, geçen yıl alınan kararın amacıdır. Çünkü ekmeğin fiyatı kaçınılmazdı. Dünyada tahıl ve buğday fiyatları hızla yükseldi. Ana tedarikçimiz Rus tarafıdır. Çünkü en ucuz buğdayı Rusya’dan alıyoruz. Orada hem fiyatlar hem de ihracat vergileri arttı ve artmaya devam ediyor. Tabii ki, ekmek fiyatını suni olarak eski seviyede tutamadık. Bunu göz önünde bulundurarak ve aynı zamanda suni fiyat artışı ve spekülasyon olmaması için devlet kurumlarının düzenleyici rolünü güçlendiriyoruz. Aynı zamanda çok büyük bir sosyal paket hayata geçirildi. Bildiğiniz gibi asgari ücret yüzde 20, asgari emekli maaşı yüzde 20, emekli maaşları ve sosyal yardımlar artırıldı. Toplamda bize 1,5 milyar manat’a mal oldu ve 2 milyondan fazla insanı kapsıyor. Bu yükselen ücretlerin ekmek fiyatlarındaki artışın telafisi olarak görülebileceğine inanıyoruz ve bu adım ilk kez atılmıyor. Düzenli olarak maaşları artırıyoruz. Örneğin son 10 yılın tarihine bakarsak asgari ücretin ne kadar arttığını görebiliriz. Bu bizi tatmin ediyor mu? Tabii ki değil. Ama mümkün olan her şeyi yapmalıyız. İnsanların sosyal refahını iyileştirmek için kapsamlı önlemler alınmaktadır. Maaş ve emekli maaşlarındaki artış bunun bir parçası.
Başka araçlar var ve onları kullanıyoruz. Azerbaycan halkı emin olabilir ki, mümkünse toplanan ek fonları öncelikle sosyal konulara yönlendireceğiz. Bahsettiğim gibi, vergi makamları zaten tahmin edilenden 1,4 milyar manat fazla topladı ve 1,5 milyar manat sosyal paket hemen sağlandı. Başka bir deyişle, tüm ek fonlar sadece sosyal projelere yönlendirildi, bu da sosyal alana ne kadar önem verdiğimizi bir kez daha gösteriyor.
Devlet Televizyonu’ndan Murad Hüseynov : Sayın Cumhurbaşkanı, geçenlerde dünya piyasasındaki buğday fiyatları konusuna değindiniz, belirtmek gerekir ki diğer gıda türleri de Azerbaycan tarafından ithal ediliyor ve dünyada gıda fiyatları yükseliyor. BM’ye göre, fiyatlar yaklaşık yüzde 21 arttı. Bu bir pandeminin sonucudur. Azerbaycan’ın gıda güvenliğini güçlendirmek için hangi adımları önemli buluyorsunuz?
– Bu en önemli konulardan biridir. Uzun yıllardır bu konu üzerinde çalışıyorum ve defalarca hükümete talimat verdim. Bu sorunu mümkün olduğunca çözmek için gerekli adımları attığımızı düşünüyorum. Ama gerçeği de hesaba katmalıyız. Azerbaycan’da kişi başına düşen arazi alanı, komşu ülkelere ve diğer birçok ülkeye göre daha küçüktür. Uzun yıllar topraklarımızın yaklaşık yüzde 20’sinin işgal altında olduğu düşünüldüğünde, topraklarımızın bu bölümünün iklim ve toprak kalitesi nedeniyle tarıma uygun olmadığı düşünülürse, bu elbette işimizi zorlaştırıyor. Yani bu bir realitedir ve onun ötesine geçemeyiz. Yani, bu bizim coğrafi konumumuz.
Aynı zamanda uzun yıllar topraklarımızla birlikte nehirlerimiz de işgal altında kalmış ve Ermeniler bu nehirlerin yönünü değiştirerek özellikle Tatar Nehri’nin suyunu keserek bizi bu imkanlardan mahrum bırakmışlardır. Sulama da gıda güvenliği için önemli faktörlerden biridir. Yine de aktif olarak çalıştık ve aynı zamanda ihracat konusunda da adımlar atılması gerekiyordu. Bahsettiğim rakamlar tarımsal ihracata dayanıyordu. Sovyet dönemine bakarsak, o dönemde Sovyetler Birliği’nde tek bir tarımsal ve ulusal ekonomik kompleks olduğunu, bölünmenin gerçekleştirildiğini görürüz. Azerbaycan pamuk, üzüm, tütün, meyve ve sebze üretti ve Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya’dan et, süt ve buğday ithal etti. O zamanlar kendimize bu temel gıda ürünlerini bir türlü temin edemiyorduk. Dolayısıyla önümüzde iki görev vardı. Birincisi, diğer ülkelerdeki krizlere karşı kendimizi sigortalamak için maksimum gıda güvenliğini sağlamak. İkincisi, hem istihdamı hem de yerel üretimi ve ihracatı artırmak için geleneksel tarım sektörlerini geliştirmemiz gerekiyor. Bu nedenle, bu görev bugün hala gündemde.
Geleneksel tarım ürünlerinin yetiştirilmesine bakacak olursak, Azerbaycan’da meyve üretiminin son 15 yılda ikiye katlandığını söyleyebilirim. İki katı, yani çok büyük bir sayı. Üzüm üretimi de ikiye katlandı ve sebze üretimi arttı. Pamuk üretimi birçok kez arttı. Son beş yılda pamuk sektörünü adeta canlandırdık ve pamuğun petrol dışı ihracattaki payı her yıl artıyor. Aynı zamanda kendimize temel gıda maddelerini sağlamak için pratik adımlar attık. Örneğin, bugün sığır etine bakarsak, yaklaşık yüzde 90 ve koyun eti ile yüzde 100 kendi kendimize yeterliyiz. Azerbaycan hiçbir zaman süt üretmedi ve geleneksel olarak sığır yetiştiriciliğine uygun değiliz. Bu yüzden soy sığırları satın almak için çok para harcadık ve bugün Azerbaycan’da 1 milyondan fazla büyükbaş hayvan varsa, zaten 70.000 büyükbaş hayvandır. Son yıllarda getirdiğimiz ve belirli önlemler sonucunda Azerbaycan’da yetiştirdiğimiz cins, sayısı birkaç yıl içinde kesinlikle artacaktır. Dolayısıyla örneğin süt ve süt ürünleri üretiminde yüzde 80’e ulaşabildik. Tavuk üretimini de yüzde 80 oranında artırmayı başardık. Yani tarihte – Sovyet döneminde ve bağımsızlık döneminde – bu rakamlara hiç ulaşamadık. Ama yine de kendimizi ve özellikle buğdayı sağlayamıyoruz. Yaklaşık 3,3 ila 3,4 milyon ton buğday tüketiyoruz. Bunların sadece 2 milyonu Azerbaycan’da üretiliyor. Gerisini ithal ederiz ve bugün dersem, Mevcut durumda muhtemelen yanlış olan gıda buğdayında yüzde 100 kendi kendine yeterli olabiliriz. Ama öncelikle üretkenlik yoluyla yerel üretimi artırmak için çalışmalıyız. Çünkü bugün tane verimi 32 kental veya 3,2 tondur. Bu rakam 4 tona, 4,5 tona ulaşırsa mümkündür, çünkü bazı büyük çiftliklerde 7 ton, bazılarında ise 6 tondur. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz. çünkü büyük çiftliklerin bazılarında 7 ton, bazılarında 6 ton var. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz. çünkü büyük çiftliklerin bazılarında 7 ton, bazılarında 6 ton var. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz.
Kurtarılan topraklara vakit kaybetmeden ekime başladık, büyük meblağları seferber ettik, özel şirketlere ve çiftçilere talimat verdik ve orada ekimler başladı bile. Ancak Sovyet döneminde kurtarılan toprakların daha çok hayvancılık için kullanıldığını da bilmeliyiz. Yani Kelbecer, Laçın ve Zengilan ilçeleri başta olmak üzere dağlık alanlarda ekin yetiştirme geleneği yoktu. Orada bağcılık, tütüncülük, hayvancılık ve pamukçuluk gelişti. İşgal sırasında Ermeniler 100.000 hektar alana tahıl ekmiş ve yaklaşık 100.000 ton buğday hasat etmiştir. Bu Ermenistan için büyük bir rakam. Ama bizim için bu çok büyük bir rakam değil. Serbest bırakılan mevcut arazilerde hububat yetiştirmeye uygun ve makbul görülen yerlerde ekim yapılırsa, Şu anda yaklaşık 200.000 ton buğday elde etmek mümkün. Yani gerçek bu. Yani bizim 1,3 milyonluk açığımızı karşılamıyor. Nüfusun arttığını, talebin her yıl arttığını, pandemi nedeniyle ülkemize gelen yabancıların sayısının azaldığını da bilmeliyiz. Salgın sonrası milyonlarca turist gelecek. Bu nedenle, kendimize demografik bakış açıları sağlamak için sadece modern teknolojiler, modern sulama sistemleri, büyük çiftlikler yaratmamız gerekiyor. Küçük çiftliklere şimdi yardım ediliyor, sübvanse ediliyor ve metodolojik tavsiyeler veriliyor. Bu çalışmayı da geliştirmeliyiz. Bu meseleyi – başka ülkelerde tahıl yetiştirmeye uygun verimli toprakları kiralamak, orada mahsul yetiştirmek ve bunları Azerbaycan’a getirmek – çoktan ele almaya başlamış olmamız mümkündür. Bu nedenle, bu gerçek bir resim. Arzularımız ve fırsatlarımız bugün örtüşmüyor. Bu nedenle herkes bu gerçek durumu bilmeli ve elimizden gelenin en iyisini yapmalıyız. Bunu neredeyse her gün yapıyorum. Ülkemizde tarım başta olmak üzere gerçekleştirilen reformlar, ekonomik ve iş ortamının iyileştirilmesi sayesinde bu hedeflere büyük oranda ulaşacağımızı umuyorum. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum. Ekonomik ve iş ortamını iyileştirerek, bu hedeflere büyük ölçüde ulaşacağız. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum. Ekonomik ve iş ortamını iyileştirerek, bu hedeflere büyük ölçüde ulaşacağız. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum.
Real TV’den Sabina Agayeva : Sayın Cumhurbaşkanı, 2. Karabağ Savaşı’nın hem başında hem de sonunda Askeri Hastaneye gittiniz ve yaralıları ziyaret ettiniz ve bugün onların yanındasınız. Devletin sadece onlara değil, genel olarak şehit ve malul ailelerine gösterdiği özeni ve ilgiyi ve onların toplumsal refahını artırmak için yapılan çalışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Genel olarak söyleyebilirim ki bu alanda Azerbaycan dünyada kendi modelini kuruyor. Çünkü dünyada birçok ülke savaş halindedir. Bu ülkelerin deneyimlerini biliyor ve inceliyoruz. Azerbaycan’da savaşta şehit, gazi ve şehit ailelerine gösterilen ilginin gerçekten örnek teşkil edebileceğini görüyoruz. Çünkü başka ülkelerde görmediğimiz bu tür girişimler ortaya atılıyor. Örneğin, şehit ve harp malullerinin ailelerine devlet tarafından barınma sağlanması. Bu bizim girişimimizdi. Bugüne kadar bu kategoride yaklaşık 10.000 kişiye konut sağlanmıştır. Binek araba verilir, 7400 araba verilir. Sıradakiler, yani Birinci Karabağ Savaşı’nın katılımcıları ve gazileri yakın gelecekte tam olarak sağlanacak. Sadece geçen yıl, Birinci Karabağ Savaşı şehitlerinin ailelerine ve gazilerine barınma sağlandı. Bunlardan 850’sine daire verildi, İkinci Karabağ Savaşı’na katılan yani gazi ve şehit ailelerine de 750 daire verildi ve bu süreç devam ediyor. Birinci Karabağ Savaşı’na katılan bu kategorideki insanlara, belki iki yıl içinde, tam, yani sıraya girenlere daire sağlanacağını düşünüyorum. Bu koşullar, İkinci Karabağ Savaşı’nda olduğu gibi, önümüzdeki birkaç yıl içinde de oluşturulacaktır. Tekrar söylemek istiyorum ki bu bizim girişimimizdir. Hiçbir yerde görmedik, bu deneyimi hiçbir yerden getirmedik. Bu hassas kategorideki insanlara biraz rahatlık vermek ve acılarını paylaşmak için bu adımı atıyoruz. Tabii ki, bu büyük fonlar gerektirir. Artık herkes bir dairenin ne kadara mal olduğunu biliyor ve bu bütçeye büyük bir yük. Ama biz bu yükün altındayız ve bu kategorideki son kişiye konut ve araba sağlanana kadar sonuna kadar devam edeceğiz.
Aynı zamanda şehit ailelerinin sosyal güvenlikleri de gelişiyor. Kendilerine sağlanan faydaların miktarı düzenli olarak artırılmaktadır. Onları her zaman gündemde tutacağız. Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı’na, özellikle İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra bu kategorideki insanlara iş sağlaması talimatı verildi. Bu süreç çoktan başladı. Savaşta ellerini, kollarını ve bacaklarını kaybeden gazilere en modern protezler sağlanmaktadır. Bu süreç tamamlanmak üzeredir. Bunları normal hayata döndürmek için yapıyoruz ve bu protezler en son teknoloji. Yani Avrupa’daki en değerli, en pahalı, en son teknoloji insanın normal yaşayabileceği, yürüyebileceği, futbol oynayabileceği protezlerdir. Kolunu kaybetmiş bir kişi bile artık normal hayatına dönebilir. Yani, bunlar ana faktörlerdir. Tabii ki, bu politika ve benim bu kategorideki insanlarla sürekli temaslarım, topluma çok ciddi bir sinyaldir. Toplumun da bu kategorideki insanlara karşı özel bir sıcak tavrı olduğunu görüyorum. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumda bu insan kategorisine karşı özel bir sıcak tutum var. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumda bu insan kategorisine karşı özel bir sıcak tutum var. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumun bu konuda çok doğru bir yönelimi olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumun bu konuda çok doğru bir yönelimi olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz.
– Sayın Başkan, izninizle, savaş sonrası konuyla ilgili görüşlerinizi genişletmek istiyoruz. Sosyal destek önlemlerinin alındığını belirtmişsiniz. Aynı zamanda geçtiğimiz yıla bakarsak tarihe bir gezi yaptığınızı yani tarihe baktığımızda savaş sonrası yeniden yapılanma için birçok planın hayata geçirildiğini görüyoruz. Uluslararası bağışçıların desteği kullanıldı. Azerbaycan kendi kaynaklarına güveniyor, elbette sadece mali kaynaklarla ilgili değil. Geçen yılki çalışmaların devamı olarak bu yıl kurtarılan topraklarda ne gibi çalışmalar yapılması planlanıyor?
– Geçen yıl çok büyük bir program başlatıldı. Bu eserleri listelemek uzun zaman alıyor. Ama ana konuları bir kez daha vurgulamalıyım ki, Azerbaycan vatandaşları savaş sonrası ülkelerin deneyimlerine bakarak bunun gerçekten de tarihin ölçek açısından en büyük programı olduğunu görsünler. Bahsettiğiniz gibi, bu programın özelliği, bunu kimseden yardım istemeden veya almadan kendi masraflarımızla yapmamızdır. Elbette burada da bir tutarlılık olması gerekiyordu. Bu sıralamanın mantığa dayanması gerekiyordu. Her şeyden önce, neye ihtiyacın var? Her şeyden önce, mayın temizleme yapılmalıdır. Hem ANAMA hem de Savunma Bakanlığı, Acil Durumlar Bakanlığı gibi bu alanda faaliyet göstermektedir. Bu süreç devam ediyor. Maalesef hala insanları kaybediyoruz. Savaştan sonra yaklaşık 200 Azerbaycan vatandaşı – sivil ve askeri vatandaş – öldü veya ciddi şekilde yaralandı. Bu nedenle, bunu yapmadan büyük ölçekli bir iade programı başlatamayız. Bu nedenle mayın temizleme ile ilgili olarak öncelikle altyapının geçtiği yerlere yani elektrik hatlarına, yollara odaklanıldı. Bu çalışmalara başlayabilmemiz için bu alanların temizlenmesi gerekiyordu. Öte yandan şehirlerin master planla mayınlardan arındırılması süreci, özellikle Şuşa ve Ağdam’da hızla ilerliyor. Her şeyden önce, başka bir elektrik endüstrisi yaratmamız gerekiyordu. Çünkü kurtarılan toprakların, özellikle de dağların rahatlaması öyle ki, altyapı olmazsa ordunun hizmet etmesi çok zor, belki de imkansız olacak. Şimdi hayal et, Sovyet döneminde, Kelbecer ve Laçın bölgelerinin Ermenistan’a sınırı olan kısımlarında yerleşim yoktu ve kimse onlarca kilometre içeride yaşamadı veya seyahat etmedi. Ekim ayında kar yağmaya başlar ve Mayıs ayında erir. Şimdi kısa sürede ne yapmamız gerektiğini hayal edin. Birçoğunun bilmediğini söyleyebilirim. Sadece Ermenistan sınırındaki Kelbecer, Laçin, Zengilan, Gubadlı bölgelerinde yaklaşık 700 kilometre yol kat ettik. Yani bir hizmet rotası, bir askeri rota sayılabilir. Mevkilere giden bir yoldur, sınırlara giden bir yoldur, yüksek dağlara ve tepelere giden bir yoldur. Ekipman getirmemiz gerekiyordu, uzmanlar getirmemiz gerekiyordu. Bu açıdan, çalışanlarımız düzenli olarak işten çıkarılıyor. Ermenistan, ne yazık ki İkinci Karabağ Savaşı’ndan ders almadı. Bu nedenle, bunu çok zor bir durumda başardık ve bugün sınır boyunca tüm ana kontrol noktalarında bulunuyoruz. Sadece yerleşmekle kalmadık, orada hizmet verecek modern bir altyapı oluşturduk. Çünkü orada hava çok soğuk ve servis yapmak çok zor. Kar kalınlığı muhtemelen 3-4 metredir. Şimdi erzak, yemek, yollar ve elektrik hatları döşendi ve şu anda orada normal şekilde çalışıyoruz ama Ermeni postalarına baktığımızda ne kadar içler acısı olduğunu görüyoruz. Yani çadırlara yerleştiler ve orada soğuk ve soğuk kaldılar. Bu nedenle, bu amaç için hem yollara hem de enerji hatlarına ihtiyaç vardır. Çünkü bu sınırlara gitmek zorundaydık, bu sınırı korumak zorundaydık ve bugün bunu başardık – Araz’dan Murov Dağı’na kadar olan sınır boyunca. Aynı zamanda, Elektrik sektörü kurma süreci başladı ve kurtarılan tüm topraklara yılda 7 trafo merkezi kurduk ve tüm bu trafo merkezlerini ortak bir dairesel ağa bağladık. Artık hiçbiri otonom olarak çalışmıyor. Yani, örneğin, şu anda alınan güç ve hidroelektrik santrallerinde üretilen güç, genel ağa dahil edilmiştir. Böylece bir krizden kaçınmamızı sağlar. Bu çok büyük ve zor bir işti. Yılda 7 trafo düşünün, konutun olmadığı, madenlerin olduğu, altyapının olmadığı yerlerde bile. Bu büyük bir fedakarlık. Özellikle kış aylarında Kelbecer bölgesindeki karlı koşullarda 3.500 metre yüksekliğindeki Dashkasan’dan elektrik direkleri atılması gerçekten büyük bir fedakarlık ve potansiyelimizi gösteriyor. Yani gösteriyor ki Biz sadece finansal olarak bağımsız değiliz, aynı zamanda teknik ve profesyonel olarak da bağımsızız. Kimseden yardım almadık, her şeyi kendimiz yaptık.
Sonra şehirlerarası yollar. Bu süreç başlatıldı ve genişletildi. Göygöl’den Kelbecer’e 11 kilometreden uzun tünel yapılıyor. Çünkü kışın bu yolu kullanmak neredeyse zor. Kelbecer ile Laçın arasında 4 kilometrelik ikinci bir tünel inşa ediliyor. Ne verecek? Göygöl-Gence istikametinden Kelbecer’e rahatlıkla gelebilmemizi, hem stratejik açıdan hem de oradaki vatandaşların dönüşü açısından tüm sorunları çözebilmemizi sağlayacaktır. Barda-Ağdam karayolu yapım aşamasındadır. Naftalan’ı Talış ve Sugovuşan’a bağlarız. Bu hem stratejik açıdan hem de turizm açısından çok önemli olacaktır. Çünkü Naftalan artık uluslararası bir turizm merkezi haline geldi ve oradan Sugovushan Gölü’ne olan mesafe çok kısa. o alan, Ayrıca Ağdara bölgesini bir turizm merkezi haline getirmeyi ve aynı zamanda insanların oraya geri dönmesini sağlamayı amaçlıyoruz. Fuzuli-Şuşa yolu ve Zafar yolu gibi diğer yollar bir yıllığına inşa edildi. İkinci yol, Fuzuli-Hadrut, Fuzuli-Cebrail, Horadiz-Agband, Zengilan-Gubadlı-Laçın yolu, Laçın istikametinde ek yollar yapılıyor. Hepsini sıralayamam çünkü o kadar çok ki hatırlaması zor.
Dəmir yolları. Artıq Bərdə-Ağdam dəmir yolunun inşasına başlamışıq. Horadiz-Ağbənd-Zəngəzur dəhlizinin bir parçası olan dəmir yolunun inşasına başlamışıq.
Tarihi eserlerin restorasyonu. Şuşa’da ne kadar iş yapıldığını görün. Aynı zamanda Ağdam, Zengilan, Hadrut ve Taşaltı camilerinin de temelleri atılarak onarım çalışmalarına başlandı. Yani bunları listelemek uzun zaman alıyor ve her projeye her zaman dikkat etmeye çalışıyorum. Bu nedenle 2021 yılında birçok kez kurtarılmış toprakları ziyaret ettim ve bu yıl bu altyapı projeleriyle birlikte kentsel gelişim projeleri hayata geçirilecek. Artık okulların ve hastanelerin temellerini attık. Ağdam ve Fuzuli şehirlerinin master planı hazır. Diğer şehirler için master planların geliştirilmesi için ilgili firmalarla anlaşmalar imzalanmıştır. Her şeyin makul olmasını istiyoruz. Çabuk yapalım ama aynı zamanda acele etmeyelim. Çünkü her şey makul olmalı ve oraya dönecek kişilere en iyi şartlar sağlanmalıdır. Çünkü bu insanlar 30 yıl zor durumda yaşadılar. Birçoğunun devletin sağladığı güzel apartmanlarda yaşadığı doğrudur ama hep vatan hasretiyle, vatan hasretinle yaşadılar. Artık onların rahat yaşamaları için şartlar yaratmalıyız. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli.
Tekrar ediyorum, altyapı projeleriyle birlikte, örneğin Şuşa’da bir konut kompleksinin inşaatına başlandı, temeli atıldı ve pratik inşaata başlayacağız. Ağdam’da okul, hastane, başka yerler, köyler. Şimdi ise Ağalı köyünün işletmeye alınması planlanıyor. Yani hem teknik açıdan hem de mali kapasite ve sorumluluk açısından büyük ölçekli bir iş, çok büyük bir iş. Bu çok sorumlu bir iş olduğu için burada hata yapmamalıyız.
– Sayın Başkan, sosyo-ekonomik kalkınmayı sağlamak, gerçekleştirmek ve aynı zamanda yolsuzluk ve rüşvetle mücadele etmek mi demektir? Yolsuzlukla mücadelede şeffaflıktan ve özellikle bu alandaki tavizsiz duruşunuzdan bahsettiniz. Dolayısıyla tüm bu ciddi reformlara rağmen bürokrasi, bürokrasi yani bu olumsuzluklarla karşı karşıya olduğumuzu bilmek isteriz. Bu yıl bu alanda ne gibi reformlar yapmayı planlıyorsunuz?
– Bu alandaki mücadele bu yıl da devam edecek. Son yıllarda gösterdiğimiz kararlılıkla söz ve eylemler arasındaki birlik bence herkese ders olmalı. Çünkü hükümet yetkililerine hem resmi olarak hem de toplantılarda onları göreve getirirken defalarca talimat verdim, yolsuzluk ve rüşvetle ciddi şekilde mücadele edilmelidir ve şu veya bu görevliye bulaşırsa ceza çok ağır olacaktır. Sonuç, bugün en yüksek yetkililerin soruşturmaya, mahkemeye cevap vermek zorunda kaldıklarını ve hak ettikleri cezayı aldıklarını gösteriyor. Tekrar söylemek istiyorum ki bu sorumluluktan hiç kimse kaçamaz, kimse kanunun üstünde değildir, kanun önünde herkes eşittir, kimsenin önceki hizmetleri dikkate alınmayacaktır. Özellikle bu dolambaçlı yoldaki insanların hizmetleri daha çok “ayı hizmetleri” gibidir. Bu nedenle, herkesin zaten gördüğünü ve bildiğini düşünüyorum. Dolayısıyla adımlarımız çok şiddetli olacak, cezalarımız da çok şiddetli olacaktır.
Ama bu meselenin bir tarafı. 18 yıldır Başkan olarak görev yapmaktayım ve inisiyatifimle birçok personel değişikliği yapılmıştır. Ne yazık ki, bazı durumlarda personel değişiklikleri, durumda olumlu bir değişikliğe yol açmamaktadır. Yeni bir kadro atandığı için, belirli bir süre talimatlara uygun davranır, ancak zamanla dedikleri gibi eski, çarpık yol gider. Bu nedenle cezai yaptırımların yanı sıra personelin doğru seçilmesi konusu da burada rol oynamalıdır.
Son zamanlarda Azerbaycan halkı bu alanda çok ciddi bir personel reformu gördü. Devletin hemen hemen tüm kollarında ciddi personel reformları gerçekleştirilmiştir. Hükümet, Milli Meclis, Cumhurbaşkanlığı İdaresi, bakanlıklar ve yerel yürütme organları şimdiden önemli kadro değişikliklerine uğradı ve bunun yolsuzlukla mücadelede önemli bir rol oynayacağına inanıyorum. Aynı zamanda, toplumda kamu kontrolünü güçlendiren bir atmosfer yaratmalıyız. Bildiğiniz gibi bu konudaki görüşlerimi defalarca dile getirdim. Bunu her zaman söylüyorum, vatandaşa sesleniyorum, kayıtsız ve kontrollü olmayın. Kamu gözetimi, birçok yetkiliyi bu tür suç faaliyetlerinde bulunmaktan caydıracaktır. Bu nedenle, bazı kurumsal kamu denetimi biçimleri geliştirilmelidir. senin, Bu alanda medya temsilcilerine büyük görev düşüyor. Bazen tatsız durumları sizden öğrendiğimi söyleyebilirim, bu haberi sizden alıyorum ve hemen tepki veriyorsunuz. Birçok durumda medyadaki bilgilerin doğrulandığını söyleyebilirim. Taraflı olduklarına dair bilgiler var. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir.
Önemli faktörlerden birinin yolsuzluk alanını daraltmak olduğunu düşünüyorum. Burada elbette kurumsal önlemler alınmalı, şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından ek adımlar atılmalıdır. Basitçe söylemek gerekirse – ASAN modeli her alanda uygulanmalıdır. Çünkü ASAN modeli zaten denenmiş bir model. Aynı zamanda bizim girişimimizdi. Bizlere kadar bu ölçekte ve kapsamda benzeri bir hizmet alanı olmadı. Bunu başardık ve başardık. Dolayısıyla “ASAN hizmeti”nin onay oranı %98 civarında, belki daha fazladır. Neden yüzde 100 değil merak ediyorum. Çünkü ortada tamamen şeffaf bir resim var. Dolayısıyla bu model ekonomik, sosyal, resmi-vatandaş ilişkilerinin her alanında uygulanmalıdır. Resmi-vatandaş temasları, yani yolsuzluk fırsatlarının olduğu yerler, en aza indirilmelidir. Bu durumda, başarı daha da etkileyici olacaktır. Ama siyasi irademizin zaten herkes tarafından bilindiğini düşünüyorum. Bir devlet memuru kendini parmaklıklar ardında görmek istemiyorsa, çirkin işlerinden vazgeçemiyorsa, mutsuz olmamak için kendi isteğiyle istifa etsin dedim.
CBC’den Elmira Musazadeh: Sayın Başkan, CBC uluslararası bir kanal olduğu için izninizle sorumu Rusça olarak sormak istiyorum. Bugün kurtarılmış bölgelerde uygulanan büyük ölçekli projelerden bahsettiniz. Bu bağlamda askeri inşaattan bahsetmek istiyorum. 24 Aralık’ta Hocavend bölgesinin Hadrud yerleşimini ziyaretiniz sırasında Komando Kuvvetlerinin oluşumu için yeni bir askeri birliğin açılış törenine katıldınız. Orada, izninizle, alıntı yapmak istediğimden bahsettiniz: “Bu askeri birliğin en büyük önemi, savaştan sonra ordunun inşa sürecini durdurmadık, orduya yapılan harcamaları azaltmadık, aksine artırdık. ” Bu neden bu kadar önemli ve Azerbaycan’ın Vatanseverlik Savaşı’ndaki zaferinden sonraki yıllarda askeri inşaat nasıl gerçekleştirilecek?
İşgal gerçeği göz önüne alındığında, askeri inşaat konusu her zaman gündemimin ön saflarında yer aldı. Bu konu her zaman çalışma programıma, halka açık konuşmalarıma ve meslektaşlarımla olan temaslarıma hakim olmuştur. Elbette bu konu tüm insanları birleştirdi ve hepimiz Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün yeniden sağlanmasını sağlamaya çalıştık. Devlet bütçesini gözden geçirip hazırlarken hep en büyük harcamaların askeri inşaata ayrılması gerektiğini söylemiş olmam tesadüf değil. Bu, diğer faktörlerin yanı sıra, onu haklı çıkardı. Şu anki aşamaya gelince, bunun hakkında konuştum ve haklı olarak bana bir dizi faktörde durmamamız gereken sözlerimizi hatırlattınız. Her şeyden önce, çünkü ne yazık ki Ermenistan’da hem iktidarda hem de muhalefette, ama toplumda güçlü bir intikamcı ruh hali de var. Maalesef bunu gerçek hayatta da görüyoruz. Daha dün, Azerbaycan askerlerine karşı bir askeri provokasyon daha yapıldı. Bu mesnetsiz saldırı sonucunda bir Azerbaycanlı asker şehit olmuştur. Bu, savaştan bu yana ilk vaka değil. Ne yazık ki, daha önceki cezai tedbirlerimiz Ermenistan’a ders olmadı. Dünkü olay bir istisna değildir. Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri suçluları cezalandırmak için kararlı önlemler aldı ve bugün Savunma Bakanı’ndan aldığım bilgiye göre 6-8 asker şehit oldu ve çok sayıda asker yaralandı. Bu olaydan kısa bir süre sonra Ermeni tarafı ateşkes konusunda ısrar etmeye başladı. Ama şunu anlamalılar Azerbaycanlı bir askerin ölümü asla affedilmeyecektir. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Rus barış güçlerinin Kelbecer yönündeki talebine rağmen, 21:30’da Savunma Bakanına ateşi kesmesini ve Ermeni tarafının çok sayıda yaralıyı almasına izin vermesini emrettim. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Rus barış güçlerinin Kelbecer yönündeki talebine rağmen, 21:30’da Savunma Bakanına ateşi kesmesini ve Ermeni tarafının çok sayıda yaralıyı almasına izin vermesini emrettim. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra.
Aslında bu, devam eden askeri birikimimizi açıklıyor. İşte birkaç yön. Önce savaş sırasında tabii ki çok mühimmat kullandık, şimdi onları eski haline getirmemiz gerekiyor ve yeni sözleşmeler bize bunu sağlıyor. Silah ve mühimmat tedariki zaten devam ediyor. Bir sonraki nokta, çeşitli türlerde modern silah sistemlerinin satın alınmasıdır. Bu konuya her zaman büyük önem verdik. Çünkü askeri teknoloji gelişiyor ve biz her zaman en iyi teknolojiyi elde etmek istiyoruz. Bildiğiniz gibi bize silah satmak isteyenlerin sayısıyla ilgili bir sorunumuz yok. Üçüncüsü – Silahlı Kuvvetlerin muharebe kabiliyetinin arttırılması. İkinci Karabağ Savaşı sadece büyük bir zafer değil, aynı zamanda harekât alanında da büyük bir tecrübedir. Bu Silahlı Kuvvetlerin eğitim ortamında değil, pratik bir teftiştir ve Silahlı Kuvvetlerimiz bu teftişten şerefle çıkmıştır. Ancak İkinci Karabağ Savaşı bize bundan sonra ne yapacağımızı, askeri altyapının hangi unsurlarını ya kullanmadığımızı ya da çok sınırlı bir formatta kullandığımızı ya da zayıf olduğunu gösterdi. Bu da harika bir deneyim. Ama nedense şimdi daha fazlasını söyleyemem. Bir komando kuvvetinin oluşturulması, askeri yeteneklerimizi geliştirmenin unsurlarından sadece biridir, ancak aynı zamanda çok önemli bir unsurdur. Bu süreç başladı ve daha önce de söylediğim gibi devam edecek. askeri altyapının hangi unsurlarının bizim tarafımızdan kullanılmadığını veya çok sınırlı bir formatta kullanıldığını veya zayıf olduğunu gösterdi. Bu da harika bir deneyim. Ama nedense şimdi daha fazlasını söyleyemem. Bir komando kuvvetinin oluşturulması, askeri yeteneklerimizi geliştirmenin unsurlarından sadece biridir, ancak aynı zamanda çok önemli bir unsurdur. Bu süreç başladı ve daha önce de söylediğim gibi devam edecek.
Özel kuvvetler ellerinden gelenin en iyisini İkinci Karabağ Savaşı sırasında gösterdiler. Bunu birçok kez söyledim. Bu nedenle, bu kuvvetlerin iyileştirilmesi ve yeni özel kuvvetlerin oluşturulması, durumun dikte ettiği bir zorunluluktur. İntikam girişimlerinden bahsediyoruz. Mesele şu ki, bir yıl, iki ya da beş yıl içinde ne olacağını bilmiyoruz. Bugün Ermeni ordusu tamamen harap durumdadır ve bize İkinci Karabağ Savaşı’ndan daha fazla direnememektedir. Hem kendi güçlerimizle hem de ortaklarının yardımıyla Ermenistan’daki tüm askeri inşa çabalarını yakından takip ediyoruz. Bu nedenle, güvenliğimize yönelik en ufak bir tehdit görürsek, bu tehdidin Ermenistan toprakları ne kadar derinde olursa olsun her yerde olacağını samimiyetle ve açıkça ifade ettim. hemen yok edeceğiz. Her şeyden önce, Ermeni liderliği bunu bilmeli ve anlamalıdır.
Böylece almış olduğumuz tedbirler neticesinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri İkinci Karabağ Savaşı sırasında olduğundan daha güçlü olacaktır. Ancak hepimizin bildiği gibi, sergilediğimiz uzmanlar ve birçok ülke halkı hayranlığını gizlemedi. Bu beklenmedik ve dile getirilmeyen hayranlık elbette bizleri ve herkesi gururlandırdı. Ama aynı zamanda dedikleri gibi gururlanmamalı ve kendisini büyük bir dövüşçü olarak gören, aslında sprintte yeni rekorlar kıran büyük bir sprinter olan Ermeni tarafının hatalarını tekrarlamamalıyız. Elbette bu olmayacak ama her halükarda, şimdiki eylemlerim, askeri inşaat çerçevesinde olanlar da dahil olmak üzere, gerçeklikten sapmamaya yöneliktir. Gerekeni yaptık, haysiyetle, onurla, Bunu adil bir şekilde yaptık ve geleceği, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin halkımızı ve devletimizi olası tüm tehditlerden koruma kabiliyetini düşünmeliyiz. Bana göre, savaş sonrası dönem -geçen yıl içinde sadece Ermenistan ile ilgili olarak değil birçok olay meydana geldi- kendimizi doğru bir şekilde savunabileceğimizi gösterdi.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Ermenistan’daki intikam eğilimlerine değindiniz. Bu konu hakkındaki görüşlerinizi öğrenmek istiyorum. Ermeni basınında her zaman intikamcı eğilimler vardır. Sanki biri on yılların mitlerini, özellikle de Robert Koçaryan, Serj Sarkisyan – Ermeni ordusu, “Büyük Ermenistan” efsanesini yeniden canlandırmaya çalışıyor. Sizce bu güçlerin amacı nedir ve sonucu ne olabilir?
– Evet, elbette izliyorum. Ermenistan’daki intikamcı eğilimlerin sadece eski hükümet yetkilileri tarafından değil, mevcut hükümet yetkilileri tarafından da ortaya çıktığını söyleyebilirim. Çünkü görüyoruz ki, öncelikle dediğim gibi, savaş sonrası dönemde askeri provokasyonlar ve buna benzer birkaç girişim – hem Kasım’da, hem de öncesinde, dün ve bu tür girişimlerin devam etmesi muhtemeldir. Tabii ki, Ermeni liderliği ve bir bütün olarak toplum, savaştaki yenilgisinden henüz kurtulamadı. Öyle ağır, öyle psikolojik darbeler aldılar ki, bütün ideolojik temelleri yerle bir oldu. Yani uydurdukları ve inandıkları tüm mitler yıkıldı. 44 gün boyunca gösterdik. Dolayısıyla Ermeni toplumunda bu tür eğilimler mevcuttur ve her hükümet kamuoyunu dikkate almak zorundadır. Bu nedenle, bu tür eğilimler devam edecek. Bu ilk.
İkincisi, onu da biz unutmamalıyıq ki, indiki hakimiyyət əgər bu gün özünü daha konstruktiv aparırsa, faktiki olaraq müharibədən əvvəlki dövrdə müharibənin qaçılmaz olmasını şərtləndirdi. Axı “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” deyən indiki hakimiyyətin təmsilçisidir, “Yeni torpaqlar uğrunda yeni müharibə” ilə bizi hədələyən indiki hakimiyyətin təmsilçisidir. Cıdır düzündə oynayan, Azərbaycan xalqının heysiyyətinə toxunan indiki hakimiyyətin təmsilçisidir. Yəni, indi biz indiki hakimiyyətin davranışına baxmamalıyıq, özümüzü aldatmamalıyıq. Məhz onlar Azərbaycan ərazilərini daim işğal altında saxlamaq fikrində idilər, məhz indiki hakimiyyət dırnaqarası qondarma “Dağlıq Qarabağ respublikası”nın parlamentini Şuşaya köçürmək istəyirdi və hətta orada binanın daş işləri də artıq tamamlanmışdı. Biz onu yerlə bir etdik. İndiki hakimiyyət nümayəndələri deyirdi ki, biz dırnaqarası “Dağlıq Qarabağ respublikası” ilə danışıqlar aparmalıyıq və dırnaqarası “Dağlıq Qarabağ respublikası” danışıqlar masasında olmalıdır. Yəni Koçaryan-Sarkisyan yox, məhz indiki hakimiyyət. Ona görə yenə də deyirəm, biz heç vaxt indiki hakimiyyətin xoş sözlərinə aldanmamalıyıq. Heç vaxt unutmamalıyıq ki, biz hansı qonşu ilə qonşuluqda yaşayırıq. Sərhəddə törədilmiş təxribatlar da bundan qaynaqlanır. Onlar bizi yenə də sınağa çəkmək istəyirlər. Ola bilsin, dünənki təxribatın mənşəyi də son vaxtlar MDB məkanında baş vermiş hadisələrdir və hesab edirlər ki, bunların imkanları artıb, yaxud da haradansa dəstək ala bilərlər. Amma unutmamalıdırlar ki, İkinci Qarabağ müharibəsindəki kimi, kimin onlara yardım edəcəyindən asılı olmayaraq, biz istədiyimizə nail olacağıq və heç kim bizi dayandıra bilməz, heç nə bizi dayandıra bilməz. Bizi dayandıran sadəcə odur ki, üçüncü müharibə istəmirik, bu, bizim planlarımızda yoxdur. Biz istəyirik ki, müharibə dövrü başa çatsın, istəyirik ki, normal əlaqələr yaradılsın, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, nəhayət, tanısın. Biz bunu istəyirik. Amma əgər biz görsək ki, dediyim kimi, bizim üçün təhlükə var, o təhlükə elə yerindəcə məhv ediləcək.
Ermeni muhalefetine, yani kendi kendini ilan eden Sarkisyan-Kocharyan ikilisine gelince, tabii ki Azerbaycan halkından o kadar nefret ediyorlar ki çirkin işlerinden vazgeçmek istemiyorlar. Ancak İkinci Karabağ Savaşı onların yenilgisi oldu. Çünkü onların ordusunu yok ettik. Paşinyan iki yıl içinde ne bir ordu kurabildi ne de dağıtabildi. Yok ettiğimiz Koçaryan-Sarkisyan ordusuydu. Her ikisi de savaş sırasında Hankendi’ye geldi ve iddiaya göre orada bir direniş hareketine liderlik etmek istediler. Azerbaycan Ordusunun Şuşa’ya yaklaştığını görünce korkakça kaçtılar. Yani kaçaklar, sahte kahramanlar. Sadece sivil nüfusa karşı savaş açabilirlerdi. İkisi de Hocalı katili. Siyam ikizleri gibi görünüyorlar. Her ikisi de parti üyesiydi, ikisi de Gevorkov’un uşaklarıydı ve her ikisi de Bakü’deki Merkez Komitesi tarafından onaylandı. Babam Hankendi’ye geldiğinde ikisi de onu yaya olarak karşıladılar ve alkışladılar. Ermeni-Azerbaycan, Ermeni-Azerbaycan dostluğu hakkında kaç konuşmaları var? Yani Azerbaycan ekmeğini yiyip üzerine diz çöken nankör insanlardır. Birinci Karabağ Savaşı’nda savaş kahramanları olduklarına dair bir efsane yarattılar. O artıkların sandıklarındaki yeri çöp tenekesi dedim. Çünkü İkinci Karabağ Savaşı kimin kim olduğunu gösterdi. Birinci Karabağ Savaşı’nda sivil halka karşı savaştılar, soykırım ve katliam yaptılar. O sırada Azerbaycan ordusu direnemedi. Ama bu sefer onları dize getirdik ve zavallı hayatlarının geri kalanında mağlup olmuş kaçaklar gibi yaşayacaklar. Tabii ki, bu tür insanlar her zaman bize saldırmak için herhangi bir fırsattan yararlanmaya hazırdır. Ama bilmeliler, mevcut hükümet bilmeli ve herhangi bir hükümet bilmeli ki Ermenistan asla önümüzde duramaz. Yine, hiçbir şey bizi durduramaz. Bizi durduran tek şey savaş istemiyor olmamız. Bu nedenle dün 21:30’da Savunma Bakanlığı’na ateş etmeyi bırakma talimatı verdim. Bu talimatı vermemiş olsaydım, bugünkü durumları daha kötü olurdu. Yani bizim sabrımızla oynamadıklarını bir kez daha göstermiş olduk. Umarım bu girişim, bu provokasyon girişimi son girişim olur. Aksi takdirde sonuç yine aynı olacaktır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün resmi Bakü Erivan’a barış teklif ediyor. Ama sizin de belirttiğiniz gibi Ermenistan zaman zaman yine provokasyonlara girişiyor. Mayıs, Kasım ve dün yaşanan ciddi çatışmalardan bahsettiniz. Azerbaycan, bu tür vakaların bir daha yaşanmaması için hangi araçları kullanacak ve bu yıl sınırlama ve sınırlama ile ilgili olarak ne gibi önlemler alınması planlanıyor?
– Aslında biz onlara bu barış gündemini sunduk ve sınırlandırma, olursa sınır çizme konusunda çok net önerilerde bulunduk. Bildiğiniz gibi ilk aşamada Ermenistan cevap vermedi, evet ya da hayır demedi. Başka bir deyişle bu, Ermeni liderliğinin geleceğe dair net bir vizyona sahip olmadığını bir kez daha gösteriyor. Politikamız çok net – savaşla mı, geçmişteki Karabağ sorununun çözümüyle mi yoksa gelecekle mi ilgili? İki ülkenin birbirinin toprak bütünlüğünü tanımasını, sınırların çizilmesi için çalışmalara başlamasını, iletişimlerin açılması sürecini başlatmasını ve bir barış anlaşması imzalamasını önerdik. Yani bir barış anlaşmasının imzalanması yüzde yüz bir garanti değil ama her halükarda savaş riskini büyük ölçüde minimuma indiriyor. Ancak şunu da bilmeliyiz ki herhangi bir barış anlaşması Ermenistan için sadece bir kağıt parçası olabilir. Şimdi imzalansa da imzalanmasa da dediğim gibi askeri gücümüzü her zaman artıracağız ve artırmalıyız. Ermeni tarafı tereddütlü. Bu da yine resmi çevrelerin bu konuda henüz bir kanaat oluşturamadığını gösteriyor. Bir yandan, bir barış anlaşması ve güçlü bir Azerbaycan olmadan bazı endişelerinin olabileceğini anlıyorlar. Öte yandan, bir barış anlaşması imzalanırsa, her iki ülkenin de birbirinin toprak bütünlüğünü tanıması için bir hüküm olması gerektiğini ve buna hazır olmaları gerektiğini anlıyorlar. Yani bilirsiniz, dedikleri gibi, iki taş arasında sıkışıp kalırlar. Ama bir seçim yapmak zorundalar, doğru seçimi yapmak zorundalar. Söyledim, hayırsever davranışlarımız mutlaka ebedi değildir ve bu önerilerin sonsuza kadar masada kalması da gerekli değildir. Eğer bizim toprak bütünlüğümüzü tanımak istemezlerse, biz de onların toprak bütünlüğünü tanımayacağız. Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü inkar etmek için belki de toprak bütünlüğümüzü inkar etmekten yüz kat daha fazla nedenimiz var. Çünkü bunu zaten herkes biliyor ve dünya kamuoyu da biliyor ki Kasım 1920’de tarihi topraklarımız Zengazur bizden ayrılarak Ermenistan’a ve Göyça’ya ilhak edildi. 29 Mayıs 1918’de Erivan şehri Ermenistan’a verildi. Yani, dedikleri gibi, Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü tanımamak için birçok faktörümüz var. Yine de gelecekteki barış ve ülkeler arasındaki ilişkilerin kurulması adına buna hazırız. Ama altı ay sonra aynı olacağının garantisini veremem. İstemiyorlar, iyi değilse, o zaman ne olacağını göreceğiz.
-Çok üzgünüm, kısa bir açıklama. Ermenistan’ın devam eden provokasyonları, mevcut hükümetin eylemlerindeki tereddüt, sürdürülemez süreçlerin yaşanması gibi karşılaştırmalı bir analiz yaptık. Bahsettiğiniz konu – sizce bir barış anlaşması ve birbirlerinin topraklarının tanınması ihtimali var mı?
-Hayır, görmüyorum. Çünkü Ermenistan bu öneriye henüz yanıt vermiş değil. İletişimin açılmasıyla ilgili zaten bir cevap verildi. Gerçi biz bu konuyu gündeme getirdiğimizde onlar da itiraz ettiler. Şimdi herkes iyi hatırlıyor ki demiryolu, özellikle otoyol yapımına karşı protesto gösterileri yaptı, hayır, olmayacak demişti. Sonra bir röportajımda istesek de istemesek de yapacağımızı söyledim. Görünüşe göre bunu Nisan ayında söylemiştim ve sonuç olarak şimdi Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında bir otoyol, bir otoyol inşa etmeyi kabul etti. Zorladık demiyorum, hiç güç kullanmadık. Dedikleri gibi siyasi adımlarımız, diplomatik adımlarımız aynı anda olabilir. Bölgede yaşanan süreçler gösteriyor ki sadece Azerbaycan değil bölgedeki birçok ülke bunu istiyor. Dolayısıyla bu tarihe bakarsak Ermenistan’ın konumunun değiştiğini görebiliriz. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Ermenistan’ın pozisyonu değişiyor. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Ermenistan’ın pozisyonu değişiyor. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Bu öneriyi bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Bu öneriyi bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün açıkça görüyoruz ki, Karabağ sorununun geçmişte kaldığını defalarca vurguladınız. Bu da kuşkusuz yeni bir jeopolitik gerçeklik yaratıyor. Fikriniz nedir, bazı ülkelerin, uluslararası kuruluşların ve siyasi liderlerin bu yeni gerçeği nasıl algıladıklarından memnun musunuz?
– Evet, savaşın bitiminden bir yıl sonra uluslararası toplumun tepkisinden memnun olduğumu söylemeliyim. Ama şunu söylemeliyim ki bu büyük ölçüde bizim çalışmalarımızın sonucu. Çünkü savaş bittikten hemen sonra ertesi gün benim talimatımla savaşın sonuçlarının tüm uluslararası toplum tarafından kabul görmesi için çalışmaya başladık. Yani hem toprakların restorasyonu açısından hem de daha önce de söylediğim gibi sınırın yüzlerce kilometresinin uluslararası toplum tarafından kabul görmesi açısından bir gün bile durmadık. Bu çalışma kademeli oldu, ancak her durumda bunu başardık. AGİT Minsk Grubu eşbaşkanlarının ilk açıklamalarını hatırladığımızda, yeni gerçeklerden tamamen uzak olduklarını görüyoruz. Periyodik olarak her iki çatışma konusunu da burada ele alıyoruz, Ayrıca kabul edilemez başka sorunlar da gördük. Ancak daha sonra yaptıkları açıklamalara bakarsak, şimdi hem 10 Kasım Üçlü Açıklaması’na hem de diğer belgelere atıflar görüyoruz. Yani, gerçeklik zaten hakimdir. Ve bildiğiniz gibi Azerbaycan artık çıkarları göz ardı edilen bir ülke değil. Elbette hiçbir zaman abartmadık ve abartmamalıyız ama kendimizi de küçümsememeliyiz. Anayasal haklarımız olan BM Şartı, Helsinki Nihai Senedi çerçevesinde yeni bir gerçeklik yarattık ve herkesin bu gerçeği dikkate alması gerekiyor. Bu kolay bir iş değildi. Halkın göremediği bir eserdi. Çünkü bunu açıktan yapamadık. Aksi takdirde kendimize zarar verebiliriz. Bu nedenle kalıcı bir işti. Sonuç olarak, bugün uluslararası kuruluşlar – BM, Bağlantısızlar Hareketi, AGİT, Avrupa Birliği ve BDT bu gerçekleri tamamen kabul etmiştir. Bunu hem resmi anlamda hem de saf iletişimde görüyoruz. Ayrıca, birçok uluslararası yapı ve devlet başkanıyla temas halinde olduğum için, davamıza giderek daha fazla destek verdiğimizi görüyorum. Evet, ama her şey bittikten sonra oldu. Elbette birçoğumuz bize haklı olduğunuzu, her şeyi doğru yaptığınızı, her zaman yanınızda olduğumuzu söylüyor. Ama nedense çoğu kişi susmayı tercih etti. Ama bilirsiniz, kazananların her zaman bir sürü arkadaşı olur. Bunu tarihte birçok kez gördük ama her halükarda bu olumlu bir adım ve muhtemelen İkinci Karabağ Savaşı’nın gidişatından etkilendiğini söylemeliyim. Uluslararası insani normları ihlal etmeden, erkekler olarak bu savaşa onurlu bir şekilde savaştık. Ermeni sivil nüfus arasında çok az kayıp olduğunu defalarca söyledim. Kurbanlar sadece savaşa katılan sivillerdi. Ermeni tarafı mesnetsiz saldırılar yaptı ve şehirlerimizi sürekli bombaladı. Sadece Tatar’a 16.000 mermi düştü. Küçük bir kasaba ve 16 bin mermi düşünün. Peki Gence ne olacak, Şuşa ne olacak, Scuds ne olacak, İskender ne olacak?
Henüz savaşın başka bir bölümünden bahsetmedim. Muhtemelen bu konuşma ilk defa biz Ermenistan sınırındaki ve Agband yerleşiminden birkaç kilometre uzaktaki Zengilan’a doğru ilerlerken gerçekleşti. Ermeni tarafının Rus tarafına, sınırdaki Gümrü’deki Rus askeri üssünün bir bölümünün bir kısmını Zengilan’a göndermesi için başvurduğu bilgisini aldık. Azerbaycan’ın Ermenistan topraklarının Mehri bölümünü ele geçirme niyetinde olduğunu söyleyerek bunu haklı çıkarmak istediler. Gerçi bizim öyle bir niyetimiz yoktu. Ancak Gümrü’deki Rus üssünün çok sınırlı bir birliği oraya gönderildi. Bu operasyonel bilgiye sahiptik. Olayın hemen ardından Ermeni silahlı kuvvetleri Rus askerlerinin arkasından Azerbaycan birliklerine ateş etmeye başladı. Oradaki mesafe çok küçüktü, Zaten bizimle olan temaslarında bu olayı benim yaptığım gibi kabul etti: aşağılanmadan başka bir şey değildi. Yani Ermeni mevzilerine misilleme yaparak Rus askerlerine zarar vermemizi istediler ki amaçlarına ulaşabilsinler ve Rusya’yı bu savaşa dahil edebilsinler. Zaten bizimle olan temaslarında bu olayı benim yaptığım gibi kabul etti: aşağılanmadan başka bir şey değildi. Yani Ermeni mevzilerine misilleme yaparak Rus askerlerine zarar vermemizi istediler ki amaçlarına ulaşabilsinler ve Rusya’yı bu savaşa dahil edebilsinler.
Savaş sırasında meydana gelen birçok olay, Ermeni tarafının eylemlerinin düşük karakterinin kanıtıdır. Kendi askerleriyle ilgili olarak bile. Zincirlerde, arabalarda ve zincirlerde kamyonlarda kaç Ermeni askeri öldü? Ermeni askeri ve siyasi komutanlığı, kaçakların olay yerinde vurulmasını emretti. Bütün bu bilgilere sahibiz. Çünkü sadece Karabağ’da değil, Ermenistan’ın birçok yerinde her yeri seyrettik. Bu nedenle, neler olduğu hakkında güvenilir bilgilere sahip olduk. Bu arada, şimdi de aynı.
Bu faktörün de rol oynadığını düşünüyorum. Bence bir sonraki faktör, farklı ülkelerden diplomatların, gazetecilerin ve kamuoyunun önemli şahsiyetlerinin kurtarılmış topraklara derhal ziyaretlerini organize etmemizdir. Hepsi şoktaydı. Hepimiz de öyle. Oradaki herkes sadece şok oldu. Çünkü vandallığın ve barbarlığın boyutunu bilmiyorduk. Bu, Ermenilerin tüm ideolojik kavramını, sanki medeni bir halk, eski bir halk, barbar Müslümanlarla çevrili, Kafkasya’da asil bir halk, Hıristiyanlığın sonucuymuş gibi tamamen altüst etti. Soylu bir millet böyle bir şey yapabilir mi? Ölüleri mezarlardan çıkarmak, altın dişlerini çıkarmak, mezar taşlarını kırıp komşu ülkelere satmak, camileri yıkmak, orada domuz beslemek. Bütün bunları gösterdik, hiçbir şey göstermeye gerek olmamasına rağmen, sadece insanların gelip kendilerinin görmesi gerekiyordu. İşgal sırasında Müslüman ülkelere, Ermenilerin korkunç olaylar gerçekleştirdiğini, tüm Müslümanların kutsal türbelerine hakaret ettiğini söylediğimde birçokları inanmamış olabilir, ama şimdi gördüklerinde nasıl tepki verecekler? Başka bir deyişle, burada olup biteni anlamada, sadece tarihsel, yasal ve politik olarak değil, aynı zamanda saf insanlık açısından da haklı olduğumuzu fark etmede başka bir dönüş gerçekleşti. Biz böyle eylemler yapmadık. Artık kontrolümüz altındaki köylerde her şey güvende – Ermenilerin yaşadığı köyleri kastediyorum. Bir yıl sonra, tek bir binaya bile dokunulmadığı Hadrut’taydım. İşgal sırasında burada ağırlıklı olarak Ermeniler yaşıyordu. Bu, genel olarak, Azerbaycan halkının karakterine aykırıdır. Hiçbir mezar taşı kırılmadı, hiçbir kilise yıkılmadı. Ama muhtemelen bildiğiniz gibi, UNESCO ile ilgili destanı anlatıyorum, neredeyse bizi vandalizmle suçlamaya çalıştılar, şimdi kiliseleri yıkacağımızı düşündüler. Ermenilerin buraya geliş güzergahını onlarla anlaştık. Onlar ve onlarla bağlantılı bazı ülkeler buraya çok güçlü bir şekilde gelmek istediler. Yabancı diplomatların ve yabancı gazetecilerin kurtarılmış topraklara ziyaretlerini organize ettiğimizde, bu kiliselerin ve bu mezarların yerinde olduğunu görünce UNESCO’nun ziyareti konusu gündemden kaldırıldı. Sorun şu. Bütün yıl onları davet ettik. Cevap neydi? UNESCO’nun siyasi meselelerle ilgilenmediği söylendi. İkinci Karabağ Savaşı biter bitmez buraya gelmekte ısrar ettiler. Güzergah vb. konularda anlaştık. Bu dönemde neler olduğu biliniyor. Bizim hiçbir şeyi yıkmadığımızı kendileri gördüler ama buraya geldiklerinde yıkılan camileri, yıkılan mezarlıkları, tarihi eserleri, yıkılan şehirleri görecekler, sadece kimin yaptığını söylemek zorunda kalacaklar. Bu yüzden bunu yapmak istemiyorlar. Tüm bu faktörler ve aktif diplomatik çalışmalarımız, bu gerçeklerin dünyada kabul görmesi için koşullar yarattı. Bence bu büyük bir başarı. Çünkü bu savaştan sonra aslında dünya çapında bir hami olan Ermenistan’ın savaş başlarsa ne olacağına dair tüm tahminlerini ve varsayımlarını alt üst ettik. tabiki bence Azerbaycan halkının topraklarına ne kadar bağlı olduğunu, fedakarlık yapmaya ve büyük riskler almaya ne kadar istekli olduğunu dünya görmüş ve bu faktör rol oynamıştır. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. büyük riske ne kadar hazır olduğunu gördü ve bu faktör bir rol oynadı. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. büyük riske ne kadar hazır olduğunu gördü ve bu faktör bir rol oynadı. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum.
– Sayın Başkan, çatışma sırasında AGİT Minsk Grubu adında bir grup vardı ve siz bundan az önce bahsettiniz. Bu AGİT Minsk Grubu 30 yılda neredeyse hiçbir ilerleme kaydetmedi ve Azerbaycan hem uluslararası hukukta hem de bilinen BM kararlarında kendi gücünü sağladı. Çatışma çözüldükten sonra Minsk Grubu birkaç açıklama yaptı ve ardından ortadan kayboldu. Onlardan haber yok. Herhangi bir bilgin var mı? Onlar ne yapıyor?
– Hayır, bilgim yok. Sanırım şimdi yıldönümü etkinlikleri için hazırlanıyorlar. Çünkü bildiğiniz gibi Minsk Grubu 1992 yılında kuruldu ve bu yıl 30. yılı. Muhtemelen, bu etkinliklerin hazırlanması onları meşgul ediyor. Ama bu esprileri bir kenara bırakırsak bence kendilerine bir günlük oluşturmalılar. Bu bizim işimiz değil. Ancak, ne yapmaları ve ne yapmamaları gerektiğine dair bir fikrim var. Ne yapmamaları gerektiğini söyleyebilirim. Dağlık Karabağ sorunu çözüldüğü için uğraşmamalılar. Bunun yerine bu sorunu çözdük. Bence yokluklarının sebebi bu. Çünkü onlar için ne kadar zor olursa olsun, bu yeni gerçeği kabul etmeleri gerekir. Bunu bilmeliler artık Karabağ sorunuyla uğraşmayacaklar. Çünkü buna izin vermeyeceğiz. Biz bu çatışmanın tarafıydık. Bir taraf çatışmanın çözüldüğünü söylerse, arabuluculuğa yer yoktur ve pozisyonumuz kendilerine iletilmiştir. Muhtemelen ne yapacaklarını kendileri düşünmek zorunda kalacaklar. Bildiğim kadarıyla eşbaşkanlar arasında eskisi gibi bir birlik yok. Yargılarım bunu kanıtlıyor. Bu ülkeler arasındaki ilişkiler son zamanlarda özellikle gergin hale geldi ve geçmişteki çatışma ve mevcut durum hakkında farklı görüşlere sahipler. Anlaşmaya varabileceklerini sanmıyorum. Her durumda, faaliyetlerinin bu kadar düşük bir seviyesi bizi hiç ilgilendirmiyor ve belki de tam tersi. Prensip olarak 30 yıllık iş tecrübesi, emekliliğin eşiğindeler.
– Fransa, AGİT Minsk Grubu’nun eşbaşkanlarından biridir. Sadece Fransız parlamenterler değil, bazı cumhurbaşkanı adayları da yasadışı yollardan Ermenistan ve Karabağ’ı ziyaret ederek orada provokatif açıklamalar yapmaya başladılar. Bu açıklamalar bir şeyi değiştirebilir mi?
– Hayır tabii değil. Bu açıklamaları yapanlar, bunun hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini anlamışlardır diye düşünüyorum. Bu açıklamaların nedeni açık, bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçiminde Ermeni örgütlerinin oyunu kazanmak. Cumhurbaşkanı adayı Pekres’in Azerbaycan topraklarına yaptığı bu kışkırtıcı ziyaret, her şeyden önce Cumhurbaşkanı Macron’a yönelik bir ziyaretti. Başkan Macron’un savaş sırasında Ermenistan’ı destekleyen en ileri düzey politikacı olmasına ve hatta konunun Fransa-Azerbaycan ilişkilerinin zaten söz konusu olduğu noktaya gelmesine şaşırdım. Bununla birlikte, savaş boyunca kesinlikle Ermenistan’ın yanında yer aldı. Paşinyan’ın şu anda en büyük rakibi Bayan Pekres’in Karabağ’a gönderilmesine karşı gösterdiği nankörlük derecesine hayret ediyorum ve böylece, Ermeni oylarını kazanmak için daha büyük fırsatları var. Yani beni şaşırtan şey bu. İkincisi, hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini tekrar söylemek istiyorum.
Prensipte hem siz hem de Azerbaycan halkı bu üç ülkenin savaş sırasında ve sonrasındaki davranışlarını gayet iyi biliyorsunuz. Rusya, siyasi açıdan tamamen tarafsızdı. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Trump yönetimi bu konuyla hiç ilgilenmek niyetinde değildi. Savaş, Trump yönetiminin son aylarında yaşandığı için Amerikan tarafında herhangi bir pozisyon görmedik. Avrupa Birliği, hem Ermenistan hem de Azerbaycan liderleriyle liderlik düzeyinde telefon görüşmeleri yaptı. Fransa, Ermenistan’ın tutumunu kesin olarak destekledi. Azerbaycan’a karşı asılsız suçlamalarda bulundu ve elbette sözde “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti”nin her iki meclis tarafından tanınması, Fransa-Azerbaycan ilişkilerine büyük bir darbe oldu. Savaştan sonra bu politika bir süre devam etti. Ama sorunuza dönecek olursak, Fransa’nın da savaşın sonuçlarını kabul ettiğini ve Başkan Macron’un girişimiyle geçtiğimiz ay Brüksel’de üçlü bir toplantı yapıldığını söyleyebilirim. Bu görüşme Fransız-Azerbaycan ilişkileri açısından da önemliydi. Çünkü Başkan Macron ile birçok konuyu netleştirdik. Normal ilişkiler formatına dönmek için fırsatlar olduğunu düşünüyorum. Biliyorsunuz, siyasette her zaman duygulara kapılmama taraftarı oldum ve duygular asla siyasetle karıştırılmamalıdır. Savaştaki tavrımız da bunu gösteriyordu. Gence, Tatar ve diğer şehirlerin bombalanmasından sonra aynı cevabı vermedik. Ancak, nasıl hissettiğimi de anlıyorsunuz. Aynı zamanda, uluslararası düzeyde, şimdi dedikleri gibi, Fransa bunu anlıyor. yanlış adım attı ve hiçbir şey alamadı. Attığı ve savaş sonrası attığı adımlarla Azerbaycan halkının güvenini tamamen kaybetmiştir. Sonuç olarak, Ermeni hükümeti onlara böyle bir nankörlük gösterdi. Aslında Azerbaycan yoluna devam ediyor. Bu nedenle Fransa’nın ilişkileri normalleştirme yönünde attığı adımlar tarafımızca memnuniyetle karşılanmaktadır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Azerbaycan toplumunda, en hafif tabirle, ülkemizde geçici olarak görev yapan Rus barış güçlerinin faaliyetleri hakkında her zaman belirli sorular vardır. Bu durum özellikle sizin de belirttiğiniz gibi toplumda rahatsız edici ve rahatsız edici olan yasadışı ziyaretlerde geçerlidir. Sizce barışı koruma görevlilerinin çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz ve bu tür vakaları önlemek için hangi ek araçlar kullanılabilir?
– Barışı koruma görevlilerinin faaliyetlerini değerlendirmek için daha geniş bir perspektiften yaklaşmamız gerektiğini düşünüyorum ve tabii ki rahatsız edici birçok nokta var. Ancak aynı zamanda olumlu işlevlerinden bahsetmemek de haksızlık olur. Artık önemli bir işlevi yerine getiriyorlar. Aynı zamanda hem askerlerimizin hem de yüklerimizin Kelbecer ve Laçın bölgelerine gönderilmesine ve taşınmasına eşlik ediyorlar ve prensip olarak genel faaliyetlerine olumlu baktığımı söyleyebilirim. Yani geçen yıl birçok şeye açıklık getirdi çünkü aynı zamanda Rusya ile ilişkilerimizde bu unsurun olmadığı yeni bir unsur ortaya çıktı. Azerbaycan-Rus ilişkileri her zaman çok olumlu olmuştur. Ancak geçen yıl, bu ilişkiler daha dinamik hale geldi ve çeşitli düzeylerde başkanlık seviyesi de dahil olmak üzere daha fazla temas oldu. Bu, ilişkilerimiz için bir yenilikti ve bu yenilik ikili ilişkiler için sorun yaratabilir veya ikili ilişkileri güçlendirebilir. Geçen yıl ve bu yıl incelendiğinde barış misyonunun Azerbaycanlı ortaklarıyla ilişkilerinin ikili ilişkiler üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu söyleyebilirim. Dolayısıyla biz bunu bilmeliyiz ve Azerbaycan vatandaşları da bilmelidir.
Tahrik edici konulara gelince, tabii ki bizi de rahatsız ediyor ve bu tür yasadışı ziyaretlerde Rus tarafı resmen eleştiriliyor. Savunma Bakanımız defalarca mevkidaşına mektuplar göndermiş, barış gücü komutanını azarlamış, Valery Pekres’in son yasadışı ziyaretiyle ilgili olarak da aynı adımlar atılmıştır. Bize görmediğimiz, bilmediğimiz, odakta olmadığımız, sıradan bir araba ile geldiği vb. söylendi. Ancak tabii ki bu inandırıcı değil ve nasıl olduğunu hem olumlu hem de olumsuz olarak söylemeliyim. Organize bir geziydi, Valeri Pekres istediği eskortla gidemediği için çok sınırlı sayıda gittiler. Kendisine eski Fransa Dışişleri Bakanı AB Komiseri Barnier eşlik etti. Oraya gizlice gittiler ve geri döndüler. Döndüklerinde, muhtemelen onları Laçın koridorunda durduracağımızdan korktukları haberi geldi. Çünkü orada olduklarını bilseydik, kesinlikle geri dönmelerine izin vermezdik. Laçın koridoru bizim kontrolümüz altında. Şuşa’ya gittiniz ve gördünüz. Herhangi bir arabayı oraya park edebiliriz ve kimse bize bir şey söyleyemez. Bu nedenle bu tür durumlar meydana gelir, kesinlikle kabul edilemez ve durdurulmalıdır. Bilgilerime göre, Karabağ’ı ziyaret eden Ermeni temsilciler, yabancı vatandaşların ziyaretleriyle ilgili olarak barışı koruma misyonuna başvurmaktadır. İzin verilir veya verilmez. Genel olarak giriş ve çıkışta, Khankendi’de ve çevresinde meydana gelen tüm olaylar hakkında doğru bilgiye sahip olduğumuzu söyleyebilirim. Dolayısıyla bizden bir şey gizlemek için “Görmedik,
Bir diğer rahatsız edici konu ise Karabağ, Hankendi ve Rus barış güçlerinin kontrolündeki diğer yerlere gelenlerin sayısının gidenlerin sayısından çok farklı olduğunu görüyoruz. Daha fazla insan gidiyor. izliyoruz. Ayrıca giden arabaların yüzde 91’inin – bakın, yüzde 91, ne kadar doğru bildiğimiz dahil – kontrol edilmediğini görüyoruz. Ayrılan arabaların sadece %46’sı denetlenmiyor. Peki bu ne anlama geliyor? Rus barış güçlerinin çalıştığını, girişin ücretsiz olduğunu ve çıkışta bazı sorunlar olduğunu gösteriyor. Yani arabayı durdururlar, sorguya çekerler vb. Yani insanların gitmemesini istiyorlar. Bu tesadüf olamaz. Fark olamaz. Arabaların ve insanların sayısını, kaç kişinin girdiğini biliyoruz, ne kadar çıktı ve bu kabul edilebilir bir konu değil. Bilgilerimize göre savaş sırasında gidenlerin 38.000’i İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra geri dönerken, dönenlerin 11.000’i kalıcı olarak ayrıldı. Rus barış güçleri tarafından kontrol edilen bölgede şu anda 27.000 kişinin yaşadığı tahmin ediliyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı. Bugün, Rus barış güçlerinin kontrol ettiği bölgede 27.000 kişi yaşıyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı. Bugün, Rus barış güçlerinin kontrol ettiği bölgede 27.000 kişi yaşıyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı.
– Sayın Başkan, izin verirseniz, AGİT Minsk Grubu hakkında bir sorum daha var. Kendilerini haklı çıkarmak için eşbaşkanlar ve onları destekleyen ülkeler, gerçekten uzun bir süre olan otuz yılda biraz tecrübe kazandıklarını söylüyorlar. Hem İkinci Karabağ Savaşı’nın sonuçlarını hem de savaştan önceki çalışmalarının sonuçlarını hepimiz gördük. Bu dönemde hareketsizlikleri göz önüne alındığında, kaybolan güveni geri kazanmak için bu formatı nasıl değiştirmek gerektiğini düşünüyorsunuz?
– Yine, ne yapmaya hazırlandıklarına bağlı olacaktır. Bu konudaki tavrımı Dışişleri Bakanımız aracılığıyla ifade ettim. Dediğim gibi, onlara hiçbir şey yapmamalarını söyledim. Günlüklerini hazırlayıp bize sunmalılar. O zaman gündemi onaylamalı, onaylamamalı veya kısmen onaylamalıyız. Başka bir deyişle, böyle konsolide bir grup olarak ilgilenmek istedikleri öğelerden bahsediyoruz. Ancak, Rusya ile ABD, Rusya ve Avrupa Birliği arasında son zamanlarda yaşanan olayların, bu ülkeler arasındaki bu tek işbirliği biçiminin resmi anlamda değil, böyle konsolide bir şekilde sürdürüleceğini söylemeye zemin hazırladığını bir kez daha vurgulamalıyım. form. Bu nedenle, önce kendimize şunu netleştirmemiz gerekir: Minsk Grubu eşbaşkanlığı bugün zamanın gerçekleriyle ne kadar örtüşüyor, eşbaşkanları değiştirmeye gerek var mı, çünkü Minsk Grubu sadece bu üç ülkeden oluşmuyor. Bu üç ülke, aslında, dürüst olmak gerekirse, geri kalanını izole etti. Ayrıca, yerleşime herhangi bir şekilde yardım etme arzusunu ifade eden diğer tüm kuruluşlar engellendi. Bunu kesinlikle biliyorum. Bildiğim kadarıyla 2005 yılında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde işgali kınayan bir karar almayı başardığımızda, Minsk Grubu tarafından büyük bir skandal yaşandı, bu da demek oluyor ki, siz bu işin içinde olmayan şeylere karışıyorsunuz demektir. sana ait. Avrupa Birliği’nin çabalarını da onlar kadar kıskandılar. Hatırlarsanız, bir süre önce – geçen yıl, Bence üç AB üye ülkesinin dışişleri bakanlarından oluşan bir heyet geldi. Bu ziyarete karşı tavır da çok kıskançtı.
Başka bir deyişle, süreci tamamen tekelleştirmeye, sadece diğer aktörleri değil, Minsk Grubu üyelerini de dışlama girişimi, onların sadece istatistikçi kalmasına neden oluyor. Birçoğu bu grubun kim olduğunu bile bilmiyor. Sıra bu şekilde olmalıdır. İlk olarak, bu grubun yaşayabilirliğinin açıklığa kavuşturulması gerekiyor. İkincisi, ne yapmayı planladıklarını özetleyen bir günlük sunmalı ve bu günlük üçü arasında kararlaştırılmalıdır. O halde Azerbaycan ve Ermeni tarafları buna karşı tavırlarını açıklamalıdır. Henüz bu ilk iki nokta yok. Bu nedenle, prensip olarak, konuşulacak bir konu yoktur.
Deneyim söz konusu olduğunda, deneyim iyi bir şeydir, ancak yalnızca olumlu bir deneyimse. Bu nedenle bir şeyler düşünüp bir karara varmaları gerektiğini düşünüyorum.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün Azerbaycan görünmez bir düşmanla savaşıyor – koronavirüs. Hatırlayalım iki yıl önce çoğu ülke Azerbaycan’a örnek oldu ama bugün Azerbaycan bu virüsle mücadelede dünyaya örnek oldu. Ancak ne yazık ki, ülkemizde “omikron” enfeksiyonu vakaları zaten doğrulanmıştır. Daha az kayıpla çıkmak için bu politikayı sürdürmek için ne gibi önlemler alınacak?
– Biliyorsunuz alınan önlemler etkinliğini gösteriyor. Azerbaycan bu zorlu sınavı onurla geçtiğini düşündüğüm ülkelerden biri. Ancak kayıplarımız küçük değil ve ölen her vatandaş elbette bizim vatandaşımızdır. Tüm ölenlerin ailelerine taziyelerimi iletmek istiyorum. Bu konuyu ciddi bir şekilde ele almaya başladık. Muhtemelen hatırlayacağınız gibi, BDT’de aşılamaya başlayan ilk ülke bizdik. Geçen yıl 18 Ocak’ta aşıları aldığımızı tam olarak hatırlıyorum. O zamanlar aşı ithal etmek büyük bir sorundu, ama şimdi değil. Çünkü aşı sayısı çok kısıtlıydı ve ilk etapta kardeş Türkiye bize çok yardımcı oldu. Türkiye üzerinden Sinovac aşılarını ülkeye getirdik ve aşılama sürecini başlattık. Ondan sonra Sinovac ile de çalıştık, Ayrıca Pfizer ile doğrudan sözleşmeler imzaladık. Bu aşılar ağırlıklı olarak kullanılmaktadır ve tıp alanındaki yeteneklerimizi büyük ölçüde genişlettik. Bildiğiniz gibi ülkemize modüler hastaneler getirildi, en güzel hastane olan New Clinic’i COVID hastalarının hizmetine sunduk ve şu anda toplam 46 hastanemizde COVID hastalarını tedavi ediyor. Bu alandaki sonuçların kötü olmadığını düşünüyorum.
Aşı ile ilgili en son verilere göre, 18 yaş üstü nüfusun yaklaşık %64’ü halihazırda iki doz aşı almıştır ve toplam nüfus daha küçüktür. Aynı zamanda, ben de dahil olmak üzere 1.500’den fazla (???) kişiye destek dozu verildi. Bunu ilk kez söylüyorum. Üçüncü kez aşı oldum ve herkese tavsiye ediyorum.
Şu anda birçok ülkede temel sorun hasta sayısı ve yatak yetersizliğidir. Bizim durumumuzda durum olumlu. Şu anda sadece yüzde 10’u dolu olan 10.000 yatağımız var. Yani 9 bin yatak boş. Allah korusun pandemi yayılırsa yeterince fırsatımız var. Burada önemli bir konu canlandırma tesisleridir. %26’sı dolu 875 yoğun bakım ünitemiz var. Ayrıca burada yeterince boş resüsitasyon tesisimiz var. Yani bu açıdan kendimizi rahat hissedebiliriz. Bu yüzden neredeyse tüm kısıtlamaları kaldırdık. Birçok ülke şimdi yeniden kapanıyor ve yeniden kısıtlamalar talep ediyor. Bu, insanların psikolojik durumu ve ekonomik faaliyetleri üzerinde çok olumsuz bir etkiye sahiptir. Her şeyi duruma göre yaptık, gerekirse kapattık, gerekirse açtık. Yani buradaki asıl mesele bu virüsün yayılmasını azaltmak. Şunu da söylemeliyim ki Azerbaycan halkı da çok sorumlu davranıyor ve bizim herhangi bir anti-COVID eğilimimiz, anti-COVID kampanyamız yok. Artık insanlar bilinçli olarak gidiyorlar, bu aşıyı oluyorlar ve kendilerini koruduğunu anlıyorlar. Aşılı insanlar arasında çok az ölüm var. Belki aşılı hastalardan bazıları çok ciddi bir hastalığa sahiptir veya kronik olarak ölmektedir. Tanıdığım, aşılanmış, sonra enfekte olmuş ve çoğunlukla çok hafif olan birçok insan var. Hatta omicron bulaşmış ve 5-6 gün içinde herhangi bir ciddi semptom göstermeden iyileşen insanlar tanıyorum. Görünüşe göre “omikron” daha zayıf bir virüs. Dürüst olmak gerekirse, ben bir uzman değilim, bu konuda çok geniş yorum yapmak istemiyorum.
Ama bunu kimse bilmiyor. Elbette bunu izlemeliyiz. Önemli olan kendimizi, hepimizi korumak. Her birimiz bir aşı olmalı ve zaman zaman bu antikorların sayısını kontrol etmeliyiz. Ben de kendimi kontrol ediyorum, kan testi yapıyorum ve bakıyorum. Neden üçüncü kez aşı oldum?! Zaten düşük antikorlarım olduğunu gördüm. Bir yerde aşı olmamış olabilirim, bu yüzden üçüncü dozu aldım – “güçlendirici”. Azerbaycan’da hiçbir etki yok, hiçbir komplikasyon yok. Çünkü hem Sinovac hem de Pfizer çok sağlıklı ve kaliteli aşılar gibi görünüyor. Bu yüzden benim tavsiyem ve tabii ki kendilerini korumak, ailelerini korumak. Özellikle yaşlıların kendilerini korumaları gerekiyor. Tüm bu yeni davranış kurallarına uyum sağlamamız gerekiyor. Şimdi bakalım diyorlar Bu virüsler yıllar içinde güçlerini kaybederler ve daha sonra yaygın gribe dönüşürler. umarım biz de görürüz.
– Sayın Başkan, izninizle Zengazur koridoru konusuna dönelim. Bu koridorun her şekilde açılacağını yinelediniz ve geçen yılın sonuçlarını konuştuk. Geçen yıl siyasi ve diplomatik düzeyde, bunun Brüksel ziyaretiniz sırasında medyanın kullandığı söylemin bir parçası olduğunu gördük. Hatta geçen sene sivil havacılık sahasındayken koridorun Zangazur koridoru üzerinden, hava sahası üzerinden açıldığını gördük. Peki arsa açma aşaması nerede?
– Hava sahasının kullanımına gelince, bu koridoru Ermenistan’dan izin almadan kullandığımızı da söylemeliyim. İzin almadığımızı herkes bilsin. Bu bizim hakkımız, bu uluslararası bir koridor. Dünya havacılık sisteminde kurallar vardır yani mevcut koridor kullanılabilir. Bunu Zangazur koridorunun hava versiyonunu uygulamak için kullanmaya karar verdik. Nahçıvan’a uçan uçaklar hem zamandan hem de yakıttan tasarruf sağlıyor. Ama asıl mesele elbette bu değil. Asıl görev bu koridoru açmaktı.
Bildiğiniz gibi Ermeni tarafı bu Zengazur koridorunun anlatımını çok kıskanıyor. Sebebini bilmiyorum? Ancak mütevazı olmaktan uzak olsa da bu terimin yazarı olduğumu söyleyebilirim. Neden ona Zengazur dedim? Çünkü her şeyden önce burası Zengazur, tarihi adı. Nasıl ki Ermenilerin şimdi Razdan dedikleri Zengilan, Zengezur, Zengi nehri Azerbaycan’ın yer adlarıysa, bu Azerbaycan’ın bir yer adıdır. İkincisi, bu koridora sadece bir demiryolu olarak bakmıyoruz. Çünkü hem demiryolu hem de karayolu bu koridordan geçecek. İleride oradan Nahçıvan’a enerji nakil hatları yapmayı planlıyoruz. Çünkü elektrik için çok büyük ihracat planlarımız var. 240 megavatlık bir rüzgar santralinin temelinin yarın atılacağını belirtmiştim. Yabancı yatırımcılar, Cebrayil bölgesinde 240 megavatlık yeni bir güneş enerjisi santralinin inşası için resmi olarak bize başvuruda bulundular. Khudafar, Kız Kulesi’nde 140 megavat elektrik alabiliyoruz. Kelbecer ve Laçın’da yaklaşık 10.000 megavatlık bir potansiyel var ve rüzgar ve enerji enerjisi satın alma imkanımız var. Bu yüzden güç hatlarını da kastediyoruz. Bundan sonra, gaz boru hatlarının oradan geçmesi mümkündür. Bir satır Kafan’dan, bir satır Mehri’den geçebilir. Sisyan dedikleri Karakilsa’dan bir hat geçebilir. Bu nedenle Zengazur koridoru tüm Zengazur bölgesini kapsamalıdır. Bildiğiniz gibi Ermeni tarafı başta bu açıklamaya ve bir bütün olarak itiraz etti. Bugün bile Ermeni siyasi ortamında bu koridorun Ermenistan için elverişsiz olduğuna dair görüşler var.
Bu sorunu çözmek için sürekli olarak çalıştık. Bildiğiniz gibi Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan Başbakan Yardımcıları düzeyinde bir çalışma grubu var. Bu onun ana görevidir. Çalışma grubu Ermenistan topraklarını ziyaret ederek karayolunun olası güzergâhlarını inceledi. Çünkü ilk aşamada Ermeni tarafı oraya yol yapmanın imkansız olduğunu belirtti. Ancak bunun mümkün olduğunu biliyoruz ve Sovyet döneminde böyle bir proje vardı. Sovyet döneminde Ermenistan, imkansız olduğunu söyleyerek projeye itiraz etti. Haydar Aliyev o sırada Moskova’daki Politbüro üyesi ve Sovyet hükümetinin Bakanlar Kurulu’nun ilk başkan yardımcısıydı. Ermenistan’ın mevcut liderliği – birinci sekreter ve hükümet başkanı – onun talimatı ve ısrarı üzerine projeyi onaylamak zorunda kaldı. Nasıl izin verdiler? O sırada Devlet Planlama Teşkilatı ve diğer ilgili kurumlar olay yerinde tanışmış ve planlamıştı. Otoyolun yapımına şimdiden başlandı. Görüyorsunuz, Ermeniler o dönemde Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında araba bağlantısı olmasını istemiyorlardı. O zaman bile çeşitli bahanelerle protesto ettiler. Yani fırsatlar var. Bugün bu çalışma grubu da bunu doğruladı. İlk aşamada Ermenistan demiryolunu kabul etmiş görünüyor. Daha sonra otoyol inşa etmeyi kabul etti. Bu zaten doğrulandı. Şu anda otoyolun güzergâhı, nereden geçeceği konusu tartışılıyor. Ana şartımız en kısa rotaya sahip olmak ve bu rotayı yılın her mevsiminde kullanabilmektir. Çünkü orada hava bazı yerlerde elverişsiz. hem rahatlama Bu kadar. Bu koridorun konusu burada.
Şunu da söylemeliyim ki, çabalarımız sonucunda bu terim zaten uluslararası sözlükte yerini aldı. Bahsettiğiniz gibi yabancı gazeteciler bana soru sorduğunda bile Zengazur koridoru diyorlar. Her duyduğumda, dedikleri gibi, çok memnun oluyorum. Her seferinde Ermeni tarafının muhtemelen yine kafasını duvara vurduğunu tahmin ediyorum. Çünkü zaten uluslararası sözlükte yer aldı ve elbette uygulanacaktır.
Bildiğiniz gibi 3+3 formatında -ilk toplantı tanıtım niteliğinde olmasına rağmen- ikinci toplantının her şeyden önce iletişimlerin açılması konusunda daha kapsamlı tartışmalar olacağına eminim. Her ülkenin fayda sağlaması bekleniyor. Ermenistan’ın Azerbaycan karşıtı, İslamofobik, Türkiye karşıtı özelliklerinden vazgeçmesi gerekiyor. Doğal olarak Ermenistan da bundan faydalanabilir.
– Sayın Başkan, Zangazur’la ilgili kişisel bir geçmişiniz olduğunu biliyoruz. Nahçıvan ziyaretiniz sırasında atalarınızı ziyaret ettiniz. Şuşa’nın kurtarıldığı dönemdeki Ulu Önder’in Şeref Sokağı’ndaki kabrini ziyaretinizi bunun bir devamı olarak değerlendirebilir miyiz?
-Evet öyle. Bunu kabul ettiğiniz için teşekkürler, evet. Bunlar kalbimdeki düşünceler ve henüz kalbimde olanı söylemeyeceğim. Ama dedemin mezarını ziyaret ederken içimden geçen sözleri söyledim. Dedemi görmesem de o öldüğünde ben doğmadım. Ama bildiğiniz gibi Zengezur’da doğdu ve Ermeni etnik temizlik politikasının kurbanı oldu, ailesi oradan Şahbuz’a, oradan da Nahçıvan’a taşınmak zorunda kaldı.
Elbette atalarımızın izinden gitmeliyiz. Her zaman ruhlarını neşelendirmeye çalışmalıyız. Azerbaycan halkının avantajı, eski geleneklerimize bağlı olmamızdır. Bu açıdan her birimiz için ailesi, ataları, ataları benim için de dahil olmak üzere büyük önem taşıyor. Orada, dedemin mezarının önünde, bir gün söyleyeceğim sözleri kalbimden söylemiş olabilirim.
– Sayın Cumhurbaşkanı, çatışma sonrası dönemden, savaş sonrası dönemden bahsederken, Azerbaycan’ın uluslararası arenada artan rolünden bahsetmemek mümkün değil. Dediğiniz gibi Azerbaycan bölgede yaşanan süreçleri sadece gözlemlemiyor, bölgenin gündemini de Azerbaycan belirliyor. Altta yatan faktörler nelerdir ve bu, ülkenin Bağlantısızlar Hareketi başkanlığına nasıl yansır?
-Evet, kesinlikle haklısın. Bugün bölgesel gündemde yer alan konular birçok yönden faaliyetlerimizle ilgilidir ve girişimlerimizin çoğu, ortaklarımızın girişimlerinin çoğu katılımımız ve olumlu tavrımızla gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda, karşılıklı yarar sağlayan işbirliğini hedeflediğini söylemeliyim. Enerji, ulaşım, insani konular, çok kültürlülük ile ilgili tüm girişimler, hem siyasi hem de ekonomik olarak bölgedeki en öngörülebilir duruma yöneliktir. Bu nedenle, bu durumda, Azerbaycan’ın uzun yıllardır girişimleriyle ilgili her şey, a priori, iyi düşünülmüş ve temelli bir girişim olarak kabul edilir. Şunu da söylemeliyim ki, bazı fantezileri, popülizmi, zekiymiş gibi davranmak ya da birini memnun etmek için kullandığımız bir durum olmadı. Havadaki kelimelerin telaffuzu veya bazı basit, çiğnenmiş terimlerle ilgilenelim. Yani başlattığımız her şey yapılabilirdi ve başarıldı.
Bağlantısızlar Hareketi’ne gelince, bu tabii ki Azerbaycan için yeni bir rol. Özellikle ülkemizin bu organizasyona en son katılan ülkelerden biri olması nedeniyle. Biz yeni bir üyeyiz. Ancak hemen tüm ülkelerin güvenini ve saygısını kazandık. Bu nedenle ülkeler iki kez lehimize oy kullandı. Yani, bir kez liderliğimize güvendiler ve oybirliğiyle başkanlığımızı bir yıl daha uzatmamızı önerdiler. Resmi bir bakış açısıyla, herhangi bir çıkar veya taviz için değil, ne yapabileceğimiz ve bu organizasyonu nasıl güçlendirebileceğimiz açısından yaklaşıyoruz. Çünkü ben buna tamamen mekanik bir örgüt diyorum ama bu bir örgüt değil, bir Hareket ve uluslararası terminolojide buna örgüt denmiyor. Ancak kurumsallaşma yoluna gitmemiz gerektiğini düşünüyorum. Bu doğrultuda bazı adımlar attık. Birincisi, Hareketin üyesi olan parlamento başkanlarının yaklaşan Bakü toplantısı. Parlamenter bir unsur yaratmak istiyoruz. Zaten bir anlaşmaya varıldı. Biz de bu Hareketin bir gençlik unsurunu yaratmak ve böylece yapısal değişikliklerden geçmek istiyoruz. Elbette bunun için tüm ülkelerin rızası gerekecek. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz. tüm ülkelerin onayını gerektirecektir. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz. tüm ülkelerin onayını gerektirecektir. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz.
Pandemi sürecinde yaptıklarımız, uluslararası girişimler, Hareket zirvesi, BM Genel Kurulu’nun özel oturum düzenleme girişimi, BM İnsan Hakları Konseyi’nden aldığımız destek, Genel Kurul’da son dönemde yapılan ancak COVID nedeniyle ertelenen tartışma… -19 – tüm bunlar artar. Uluslararası arenada daha çok tanınmakta ve daha çok tanınmaktadır. Aynı zamanda, COVID pandemisinden önce bile üye ülkelere yardım ettik. Azerbaycan halkının belki de farkında olmadığı pek çok insani yardım programlarımız var. Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Uluslararası Yardım Ajansı aracılığıyla birçok ülkeye insani yardım sağlıyor, pandemi döneminde 80’den fazla ülkeye hem maddi hem de maddi yardımda bulunduk. Bu, elbette, takdir edilmektedir. Özellikle bu ülkeler sınırlı kaynaklara sahip oldukları için aşı milliyetçiliğinden muzdariptirler. Bence bu konuyu uluslararası düzeyde kimse bizden daha fazla gündeme getirmemiştir. Kendilerini demokrasinin ve insan hakları eşitliğinin kaynağı gibi göstermeye çalışan ülkelerin, ihtiyaç duyduklarından üç dört kat daha fazla aşı yaptırıp, bu aşıların kullanım süresinin dolması ve çöpe atılması korkunç bir adaletsizliktir. Yoksul ülkelerin aslında hiçbir şeyi kalmadı. Sonuçta, bu istatistikler biliniyor. Bu çok çirkin bir adaletsizlik. Bu, tüm ahlaki işaretlerin ve herhangi bir hak veya adaletten söz etme hakkının tamamen kaybıdır. Azerbaycan bu karmaşık işlevi üstlenmiştir. Afrika ülkelerinde ve başka yerlerde insanların öldüğü bir zamanda anlıyoruz ki, hiçbir istatistik yok, – Nüfuslarına üç doz verdiklerinde kendilerini çok iyi hisseden bir takım ülkelerle karşı karşıya kalacağız. Bunun için bilinçli olarak gittik. Tam da buna inandığımız için ve konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendirildiğimiz için. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendiriliyoruz. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendiriliyoruz. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağız. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağız. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız.
Sayın Cumhurbaşkanı, ben de Azerbaycan’ın Avrupa Birliği ile ilişkilerini sormak istiyorum. Geçen yıl Temmuz ayında Avrupa Birliği Başkanı Azerbaycan’ı ziyaret etti. Aralık ayında Brüksel’e gittiniz. Bakü-Brüksel ilişkilerinin geleceğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Bunu takdir ediyorum. Cumhurbaşkanı Charles Michel’in Azerbaycan ziyareti ve burada yaptığım görüşme çok olumlu geçti. Aynı şeyi geçen ay Brüksel’deki toplantımız için de söyleyebilirim. Bizim için asıl görev, Avrupa Birliği ile gelecek planlarımızı doğru bir şekilde formüle etmekti. Bunu eski liderlerle yaptığım görüşmelerde defalarca dile getirdim. Biliyorsunuz özel bir beklentimiz yok dedim. Bildiğiniz gibi ortaklık sözleşmesine katılmadık. Bugün hayat bizim haklı olduğumuzu gösteriyor. Çünkü katılan diğer ülkeler hakkında bir şey söylemek istemiyorum. Gerçekçi bakarsak bu ortaklık anlaşması ne verdi?! Tabii ki, soru ortaya çıkıyor. Peki üyelik ihtimali var mı? Numara. Yani yakın ve orta vadede değil. Başka faydaları var mı? Bilmiyorum. neyse tekrar söylüyorum. Pozisyonumuz her zaman gerçekçi olmuştur. Yapamayacağımız işlerin eteğine yapışıp kalmayalım dedim, dedikleri gibi. Gerçek. Avrupa ile daha yakın ilişkiler istiyoruz. Avrupa ayrıca sınırlarındaki durumun istikrarlı olmasını istiyor. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum. kendi sınırları içinde durum istikrarlı olsun. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum. kendi sınırları içinde durum istikrarlı olsun. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum.
Elbette ilişkilerimiz için yeni bir sayfa açılacaktır. Aynı zamanda, Avrupa Birliği ile gündemimiz zaten çok geniş. 9 ülke ile stratejik ortak olduğumuzu defalarca söyledim. Enerji güvenliği konusunda aktif olarak işbirliği yapıyoruz. Özellikle mevcut durumda. Avrupa bir gaz krizi yaşıyor. Gazımıza büyük ihtiyaç var. Şimdi açık basında yayınlanıyor. Bulgaristan ile ilgili sorunları kastediyorum. Biliyorsunuz ki bizden değil Bulgaristan’dan geldi. Şimdi bu konunun özü muhtemelen açıktır. Bu nedenle, buna büyük bir ihtiyaç var. Azerbaycan da güvenilir bir tedarikçidir. Uzun yıllar boyunca, Avrupa için bir gaz tedarikçisi de dahil olmak üzere bir petrol tedarikçisi olarak güvenilir bir ortak olarak rol oynamıştır. Ulaşım fırsatlarımızla çok ilgileniyorlar. şunu da söylemeliyim Avrupa Birliği Konseyi eski Başkanı Sayın Tusk, 2019 yılında Alat başta olmak üzere Bakü’yü ziyaret etti. Uluslararası Limana gitti ve oradaki durum hakkında bilgi aldı. Görevdeki Başkan Michel’e Shamakhi ziyareti sırasında hem Alat Ekonomik Bölgesi hem de liman hakkında bir sunum yapıldı. Yani bu alana büyük bir ilgi var.
Azerbaycan’da oluşturulan ulaşım altyapısı en modern olanıdır. Neredeyse tüm çalışmalar zaten tamamlandı. Bu Avrupa’yı çok ilgilendiriyor. Charles Michel, Azerbaycan’dayken Shamakhi’ye giderken Azercosmos’u da ziyaret etti. Azerbaycan’ın Avrupalı ortaklarıyla yeni bir uzay işbirliği formatı oluşturuluyor. Bu da çok olumlu. Elbette Azerbaycan’a teknoloji getirmekle ilgileniyoruz. Biz bu teknolojileri Avrupa’dan alıyoruz ve Avrupa bizim enerji kaynaklarımızı alıyor. Yani, karşılıklı çıkarlar burada çakışıyor. Neredeyse hiç endişe yok. Ya da son olaylara kadar değildi. Bunu hem Bakü’de hem de Brüksel’de Sayın Michel’e söyledim. Aynı zamanda Ermenistan ve Azerbaycan için öngörülen mali paketin hacmiyle de ilgilidir. buna çok şaşırdık Azerbaycan için toplam 140 milyon avro, Ermenistan için ise 2,6 milyar avro planlanıyor. Bu bir adaletsizliktir. Hatta Aralık ayında Brüksel’de bir İtalyan gazeteciyle yaptığı röportajda gazetecinin bana bunun ne kadar adil olduğunu sorduğunu söyleyebilirim. Demek istediğim, bunu söyleyen sadece ben değilim. Bu zaten Avrupa’da yaygın bir sorun. Bunu toplum içinde hep söyledim. Bu bir adaletsizlik ve bir açıklamaya ihtiyacımız var. Bu adaletsizlik hayata da yansıyorsa elbette sessiz kalmayacağız. Sadece sessiz kalmayacağız, AB-Azerbaycan ilişkilerine çok büyük olumsuz etkisi olacak. Çünkü nüfus ve toprak bakımından Azerbaycan, Ermenistan’dan beş kat daha büyüktür. Ermenistan’da tek bir bina yıkılmadı. Lübnan büyüklüğündeki topraklarımız tamamen yok edildi. Bize sadece 140 milyon, onlara 2,6 milyar mı? Neye dayanarak, neye dayanarak?! Açıklama yapsınlar. Ermenistan’a verilecek olan aynı şartlar ve aynı miktarda para, aynı şartlar altında bize de aynı miktar verilecek şekilde meseleyi belirledim. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Ermenistan ile aynı koşullarda ve aynı miktarda bize de aynı miktarda verilmelidir. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Ermenistan ile aynı koşullarda ve aynı miktarda bize de aynı miktarda verilmelidir. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası.
– Sayın Başkan, Avrupa Birliği ile ilgili kısa bir soru sormak istiyorum. Geçmişten farklı olarak Avrupa Birliği, Azerbaycan-Ermeni ilişkilerinin düzenlenmesinde rol oynamaya çalışıyor. Bu, Brüksel’deki toplantıda açıkça görüldü. Bazen uzman topluluk, Moskova ile Brüksel arasında bir rekabet olduğunu düşünüyor. Avrupa Birliği’nin Azerbaycan ve Ermenistan’ın yakınlaşmasında bir ortak ve arabulucu rolü oynayabileceğini düşünüyor musunuz?
– Evet, elbette olabilir. Brüksel’deyken AB liderliğine bunun olabileceğini söyledim. Önemli olan bu gündemin düzgün bir şekilde derlenmesi ve Ermenistan’ın burada samimi davranmasıdır. Çünkü biliyorsunuz, çoğu durumda Ermenistan bir ortağa bir kelime söylüyor, diğeri tersini söylüyor ve üçüncü ortak üçüncü versiyonu söylüyor. Yani uzun vadeli bir politika olamaz. Çünkü er ya da geç ortaya çıkacaktır. Pozisyonumuz net ve bunu açıkça söylüyorum ve evet, Avrupa Birliği’nin Ermeni-Azerbaycan ilişkilerinin normalleşmesinde rol oynayabileceğini düşünüyorum. Bunu memnuniyetle karşılıyorum ve basitçe adalet ilkesi burada kilit bir rol oynamalı. Çünkü şu ana kadar bazı ülkelerin aksine Avrupa Birliği adaleti sağladı. Belirttiğim gibi, Savaş sırasında Fransa, tarafsız kalmasına rağmen, arabulucu olarak açık bir şekilde Ermenistan’ın yanında yer aldı. Savaştan sonra ABD, arabulucu olmasına rağmen tarafsız olmalı ve açıkça Ermenistan’ın yanında yer almalıdır. Bu ancak basında yer alan iki olaydan bahsederek kanıtlanabilir. Birincisi Ermenistan’ı tırnak yediren “demokrasinin zirvesine” davet etmektir, oysa Ermenistan ve demokrasi farklı kutuplardır. Ermenistan’da insan hakları büyük ölçüde ihlal ediliyor, siyasi muhalefet hapsediliyor ve siyasi rakiplere zulmediliyor. Ermenistan, dedikleri gibi, hangi işlere davet edildi, ancak Azerbaycan davet edilmedi. Bu açık ayrımcılıktır. İkinci olarak, Ermenistan Güvenlik Konseyi Sekreteri kısa süre önce, görüşmelerde bulunduğu Washington’a davet edildi. Azerbaycan Güvenlik Konseyi Sekreteri davet edilmedi. Davet edilmememiz, hiçbir şey kaybetmememiz ve demokrasi için tırnak yiyebilecek “zirve”de iki dakika konuşmamak da ayrı bir konu. Ama gerçek şu ki, dengeler bozuluyor, mevcut Amerikan yönetiminin tek taraflı olarak Ermenistan’dan yana olduğu ortaya çıkıyor ve bu onların kendi işi. Dedikleri gibi, sadece görüşlerimizi ifade ediyoruz ve elbette bunu politikamızda dikkate alacağız. Avrupa Birliği böyle bir durumda olmamıştır. Brüksel’deki son toplantıda tam eşitlik sağlandı ve bu da iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesinde olumlu bir rol oynayabileceklerine inanmak için sebep veriyor. Zangazur Koridoru faaliyetleri, ekonomik ve mali yardım, bahsettiğim gibi, eğer adilse. Avrupa alanında büyük bir entelektüel potansiyel var, deneyim var ve sınırları belirleme konusunda tavsiyelerini verebilirler. Yani birçok alanda yardımcı olabilirler. Her durumda, memnuniyetle karşılıyoruz.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Avrupa ve karşılıklı çıkar meselesini devam ettirirsek, Azerbaycan’ın uzun yıllardır Avrupa’nın enerji güvenliğinin sağlanmasında kilit rol oynadığını ve Güney Gaz Koridoru’nun açılmasıyla bu statünün güçlendiğini daha önce belirtmiştiniz. 2020’nin son gününde. Dünyanın, özellikle Avrupa’nın şu anda bir gaz krizi yaşadığını da vurguladınız. Güney Gaz Koridoru’nun ihracat potansiyelinin daha da geniş olduğunu da biliyoruz. Bunu karşılıklı, karşılaştırmalı olarak incelersek, hangi gerçekler ortaya çıkıyor ve beklentiler nasıl görünüyor?
-Öncelikle şunu söylemeliyim ki Güney Gaz Koridoru’nun gerçekleşmesi tartışmasız tarihi bir olaydır ve bu devasa enerji projesinin böylesine kaliteli ve zor bir jeopolitik durumda hayata geçirilmesi gerçekten büyük emekler gerektirmiştir. Burada Azerbaycan takım halinde birçok ülkeyi seferber etti. Bunu birlikte başardık ve önümüzdeki ay Bakü, bizim girişimimizle geleneksel olarak Bakü’de düzenlenen Güney Gaz Koridoru Danışma Konseyi’ne bir kez daha ev sahipliği yapacak. Bu toplantılara ne zaman bizzat katılsam, yapılacak işler hakkında geniş bir görüş alışverişi oluyor ve katılımcı ülke sayısı şimdiden artıyor. Ek olarak, tüm önde gelen bankalar işin içindedir – Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Asya Altyapı Bankası – yani, tüm önde gelen finans kurumları ve şirketler katılıyor. Bu nedenle, Güney Gaz Koridoru’nun önemi belki de Avrupa’da şimdi daha görünür durumdadır. Çünkü bu gaz krizi onları çok sarstı – hem fiyatlar, hem gaz kıtlığı hem de gaz depolama tesislerinin dolu olmaması.
Kış yeni başlıyor ve kışın çok sert geçeceği tahmin ediliyor. Bu nedenle, gaz eksikliği ciddi komplikasyonlara yol açacaktır. Azerbaycan gazının hacmi o kadar büyük değil, ancak birkaç ülke için belirleyici olabilir ve elbette her şeyden önce burada çıkarlarımıza hizmet ediliyor. Çünkü bu boru hattı inşa edilmemiş olsaydı, dedikleri gibi zengin gaz rezervlerinin üzerinde oturuyor, bir şeyler bekliyor olacaktık. Bu beklenti olmasaydı, hiçbir şirket bu alanların geliştirilmesine milyarlarca, on milyarlarca dolar yatırım yapmazdı. Şu anda ihracat artıyor, bana yeni rakamlar sunuldu. Bu yıl yaklaşık 19 milyar metreküp doğalgaz ihraç edilecek. Bunun 8 milyardan fazlası Türkiye’ye, 7 milyardan fazlası İtalya’ya ihraç edilecek. Kalan gaz Gürcistan, Bulgaristan ve Yunanistan arasında paylaştırılacak. Yani bu büyük bir sayı ve aynı zamanda, iç talep de büyüyor ve büyümeye devam edecek. İç talebi karşılıyoruz. Genel olarak Azerbaycan’ın 45 milyar metreküp gaz üretmesi bekleniyor. Bahsettiğim gibi, 19 milyar ihracata gidecek ve geri kalanı iç talebi ve rezervuar baskısını sürdürmek için petrol sahalarına yeniden gaz pompalamak için harcanacak. Bu büyük bir hacim ve tabii ki ihtiyaçlarımızı karşılamamıza ve Avrupa alanına daha büyük hacimlerde girmemize izin verecek. Avrupa ülkeleri arasında enterkonnektör ve bağlantıların yapımını da kolaylaştıran projemizdir ve şu anda bu alanda çalışmalar yapılmaktadır. Böylece fiziki olarak yani altyapı olarak Şahdeniz’in büyük bir potansiyeli olduğu düşünülürse gazımızı başka ülkelere de ulaştırabiliyoruz. Onaylanan hacmin 1 trilyon metreküpten fazla olduğu doğrudur. Ama oldukça eminim Azeri-Çırak-Güneşli’de olduğu gibi daha fazlası olacak. Ön tahminler rakamı 500 milyon ton olarak gösteriyor, ancak potansiyeli 1 milyarı aşıyor. Ayrıca, Abşeron gaz sahası gelecekte devreye alınacaktır. Ümid, Babek, Asiman, yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak devreye girecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacak. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir. yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak faaliyete geçecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacaktır. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir. yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak faaliyete geçecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacaktır. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir.
– Sayın Başkan, izninizle son soruyu sormak istiyorum çünkü yaklaşık üç saattir devam ediyor. Yorulmadan röportajı verdiğiniz için teşekkür ederiz. Bu son sorumuz. Dünya şu anda uluslararası hukukta ciddi bir kriz yaşıyor. Hukuki faktör geri çekiliyor, güç faktörü ön plana çıkıyor. Pek çok siyaset araştırmacısı bunu söylüyor. Daha derine inip yeni bir dünya düzeni kuruluyor diyenler var, dünyayı yeniden etki alanlarına bölmek istiyorlar ya da bölmek istiyorlar. Yeni Yalta diyenler var. Bu süreçler hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu süreçler Azerbaycan için ne gibi yeni zorluklar yaratıyor?
– Fikrinize katılıyorum ve bu eğilimleri uzun yıllardır gözlemlediğimi söylemeliyim. Çünkü artık birçok temasta, toplantılarda görüyorum ve geleneksel davranış kurallarının çoktan tükendiğini görüyorum. Hala sözlü olarak telaffuz edilseler de gerçek hayatta yapılan açıklamalar gerçek hayatla örtüşmemektedir. Hatırlarsanız, son yıllarda, hatta pandemi öncesinde bile konuşmalarımda artık güç faktörünün ön plana çıktığını ve buna hazırlıklı olmamız gerektiğini defalarca söylemiştim. Bu bizim seçimimiz değil dedim. Her zaman uluslararası hukukun üstünlüğünü savunduk ve sorunumuzu çözmemize yardımcı olacağını umduk. Ama görüyoruz ki olmuyor, olmuyor. Çatışmalar uzun süre çözülmediğinde, bu çatışmalara dahil olanlar ve genel olarak, Uluslararası toplum dediğimiz bir topluluk bu çatışmalardan bıkmıştır. Bu yorgunluk artık başka çatışmalarda da hissediliyor. Muhtemelen siz de izliyorsunuz. Bu nedenle, topraklarımızı geleneksel yollarla, yani Minsk Grubu aracılığıyla ya da arabuluculuk yoluyla geri alamayacağımız son yıllarda bana netlik kazandı. Yani, bugün bu benim görüşüm değil. Bunu zaten gördüm ve Ermenistan’ın daha da ahlaksız hale gelmesi ve Ermenistan’ın cezasız kalması bu fikri pekiştirdi. Bu nedenle her zaman kendi gücümüze güvenmemiz, daha güçlü olmamız, gücümüzü arttırmamız, daha güçlü bir ordu oluşturmamız gerektiğini söyledim. Ekonomiyi güçlendirmeliyiz ki kimseye bağımlı kalmayalım. Çünkü şimdi ekonomik olarak birine bağımlı olsaydık ne gün olacağımızı hayal edin. Hiç kimse topraklarımızı zorla kurtarmamıza izin vermezdi. Bu nedenle, tüm bu alanlarda, elbette, uluslararası davranış kurallarına tabi olarak sürekli olarak çalıştık. Tabii ki zamana ve güvene ihtiyacımız vardı. Çünkü sadece topraklarımızı özgürleştirmeyi başarmamız gerekiyordu. Genel olarak, Azerbaycan bağlamından çıkaracak olursak, bugün büyük ülkelerin uluslararası hukukun kendileri için önemli olmadığını açıkça ilan ettiklerini görüyoruz. Geçmişte bazı açıklamalarla üstünü örtmek istedilerse, bugün değil. Yani ben buna siyasi sinizm diyorum, zaten aşırı bir düzeye ulaştı. Eğer öyleyse, bu kuralları hazırlayan ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra onaylayan ülkeler bu şekilde davrandıysa, peki diğer ülkeler ne yapmalı? O zaman diğer ülkeler, dedikleri gibi, kendi başlarına harekete geçmeli. Bunu uzun zamandır yapıyoruz. Uluslararası hukuka inanan ve bu hukuka aldanan ve gelecekte sorunlarını birinin çözmesini bekleyen bazı ülkeler, sanırım şimdi pişman oluyorlar. Bu dönem bizim için de geçti ve saklamıyorum. Başkan seçildikten sonra benim de umutlarım vardı. İlk aşamada bu meselenin, Karabağ meselesinin de barışçıl bir şekilde çözülebileceğine inanıyordum. Önerdiğimiz seçeneklerin mantıklı, adil ve uluslararası hukuka tamamen uygun olduğunu gördük. Hatta karşı tarafın veya arabulucuların neden anlamadığını merak ettim. Başkan seçildiğimde 41 yaşındaydım ve deneyimim o kadar büyük değildi ve o zaman uluslararası hukuka inanıyordum. Adaletin gökten ineceğine ve sorunumuzu çözeceğine inanıyordum. Sonra adaleti kendimiz sağlamamız gerektiğini anladım. Görüşmelerin ilk aşamasında, ben oradayken böyle umutlarım vardı. Sonra artık önemli olmadığını anladım. Hele şimdiki Ermeni hükümeti bunu bir kez daha açıkça ortaya koyduğunda, aslında kendi açıklamaları ve uygunsuz adımlarla görüşmeleri sonlandırdığında, zaman kaybetmenin imkansız olduğu ortaya çıktı. Biliyor musun, bir şey söylemeliyim, her şey zamanında yapılmalı. İkinci Karabağ Savaşı da bunu gösterdi. Bir yıl önce muhtemelen erkendi, bir yıl sonra geç oldu, her şey zamanındaydı. Bu zamanı ayarlamak, doğru seçmek, maceraya atılmamak, Ülkeyi riske atmamak ve mümkün olduğunca maksimum başarıya ulaşmak elbette büyük bir çaba meselesidir. Bunu çok açık söyleyebilirim.
Bununla birlikte, bugün Azerbaycan, uluslararası toplumun sorumlu bir üyesi ve Bağlantısızlar Hareketi’nin başkanı olarak, elbette uluslararası hukukun üstünlüğünü savunmaya devam edecektir. Dünya kurumlarının – Birleşmiş Milletler ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan diğer kurumların faaliyetlerinde aktif olarak yer alacağız ve bu imkânları bugün daha kolay kullanabileceğiz. Çünkü Karabağ sorununun ağır yükünü çoktan kaldırdık ve yeni dünya düzenini başlatan ülkelerden biri olacağımızı düşünüyorum. Çünkü bu zaten fiili olarak gerçekleşti ve tüm iç kaynaklarımızla bu fiili duruma tamamen hazırız. Halkımızın hem morali hem de seferberliği, halkın ve hükümetin birliği, ekonomik bağımsızlığı, enerji bağımsızlığı, siyasi gündemimiz ve özellikle Karabağ Zaferi’nden sonra büyüyen fırsatlar – tamamen hazırız, Her seçeneğe hazırız. Dünya geleneksel şekilde gelişmeye devam ederse – buna inanmasam da – hazırız. Dünya ve uluslararası mimari tamamen çökerse biz buna hazırız. Yani bir takım gibiyiz. Her an her yerde her görevi kendi gücümüzle yapmaya hazır olmalı ve bayrağımızı daima yüksek tutmalıyız.
– Sayın Başkan, çalışma arkadaşlarım adına ilginç röportajınız ve bize ayırdığınız zaman için teşekkür eder, 2022’de de başarılarınızın devamını, bayrağımızı istediğiniz yere dikmenizi dilerim.
-Teşekkürler. Teşekkür ederim teşekkür ederim.
kaynak:https://president.az/az/articles/view/55243
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bugün yerel televizyon kanallarına bir röportaj verdi.
Röportajda, devlet başkanı gazetecilerin 2021’de ekonomik ve sosyal alanda Azerbaycan’da yapılan çalışmalar, Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri, kurtarılan topraklarda yeniden yapılanma çalışmaları, dış politika ve diğer konulardaki sorularını yanıtladı.
Azerbaycan Televizyonu’ndan Rufat Hamzayev: Sayın Cumhurbaşkanı, hoş geldiniz. Her şeyden önce, 2022 – “Şuşa Yılı”nın ilk röportajına zaman ayırdığım için hem kendi adıma hem de meslektaşlarımız adına şükranlarımı sunuyorum.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev: Teşekkürler.
Rufat Hamzayev: Öncelikle ekonomik konulardan başlamak istiyoruz. Geçen yılın sonunda, Dayanışma Günü ve Yeni Yıl vesilesiyle millete yaptığınız konuşmada, geçen yılın 11 ayının sonuçlarını not edip açıkladınız. Ekonomik büyümeye tanık oluyoruz. Bu gerçeğe dayanarak, savaş sonrası ve pandemi gerçeklerini de eklersek, başarının temelini nasıl gruplayabiliriz? Geçen yılın başarıları bu yılın tahminleri için ne söylüyor?
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev: İtirazımda Azerbaycan halkına 11 ayın sonuçlarını bildirdim . Geçenlerde bana yılın sonuçları sunuldu ve sonuçlar beklendiği gibi. Ekonomik büyüme yüzde 5’in üzerinde. Bu, özellikle savaş sonrası bir ülke için çok iyi bir gösterge. En sevindirici olan şey, petrol dışı ekonomimizin yüzde 7,2 oranında büyümesidir. Bu, petrol dışı sektörün gelişimine yönelik tüm planlarımızın hayata yansıdığını gösteriyor.
Sanayi üretimine gelince, toplam sanayi üretimimiz yüzde 5’in üzerinde, petrol dışı sanayimiz ise yüzde 20 civarında büyüdü. Bence bu belki de dünyadaki en yüksek rakam. Çünkü petrol faktörünü bir kenara bırakırsak, reel ekonomik ve endüstriyel büyüme bu rakama yansıyor.
Geçen yıl büyük harcamalar yapmamıza rağmen döviz rezervlerimiz arttı. Özellikle Karabağ ve Doğu Zengazur bölgeleri ile ülkenin diğer bölgelerinde yatırım programı tam olarak uygulandı. Buna rağmen döviz rezervlerimiz 2,5 milyar dolar arttı. Bildiğiniz gibi hükümete genel talimatım döviz rezervlerinin azaltılmasına izin vermememizdi. Gerekirse başta yatırım maliyetleri olmak üzere maliyetleri düşürdük ama döviz rezervlerimizi sabit tutmalı ve artırmaya çalışmalıyız. Bize ekonomik bağımsızlık verdiği için ve ekonomik bağımsızlık olmadan siyasi bağımsızlıktan bahsetmek mümkün değildir.
Azerbaycan belki de dış ticaret dengemizin pozitif olduğu birkaç ülkeden biridir. Çünkü dünyanın çoğu ülkesinde ithalat, ihracatı aşıyor. Yıl sonunda ihracatımız ithalatı çok aştı ve artı bakiye 10 milyar dolardan fazla. Ekonomiye dahil olan herkes bunun ne kadar önemli olduğunu görüyor. Tabii ki, her şeyden önce, manatın istikrarı üzerinde en büyük etkiye sahiptir. Manat uzun yıllardır istikrarlı ve hem nüfus hem de ülke büyük fayda sağladı. Manat mevduatlarının hacmi büyüyor ve halihazırda toplam mevduat dengesine hakim durumda. Bu yatırımcılar için büyük bir avantajdır. Çünkü yatırımcılar ulusal para biriminin istikrarlı olduğunu da görüyorlar. Bu durumda yabancı sermaye dahil yatırımlar daha büyük hacimlerde organize edilebilir.
Yarın ülkemizin hayatında çok önemli bir olayın gerçekleşeceğini söylemeliyim. Azerbaycan’da 240 megavatlık büyük bir rüzgar santrali, yabancı yatırımcılar pahasına kurulacak. Fonların %100’ü yatırımcıların kendileri tarafından sağlanacaktır. Yani ülkemizin kalkınmasına ve geleceğine olan güvenin bir göstergesidir. Bu nedenle, tüm bu ekonomik rakamlar sadece istatistik değildir. Sıradan bir vatandaş için belki de bu rakamlar o kadar önemli değil. Ancak her vatandaş, doğal olarak bu rakamların sonuçlarını ve bu başarıları hayatında hisseder.
Ayrıca ihracat planlarımız da uygulanmaktadır. Petrol dışı ihracatımız yüzde 40’tan fazla arttı. Bu, ülkemize sadece petrol ve gaz pahasına değil, aynı zamanda diğer ürünler pahasına da para kazandırmamızı sağlıyor. Ülke nüfusunun arttığını, dolayısıyla talebin arttığını, iç tüketimin arttığını hesaba katmalıyız. Bu durumda petrol dışı ihracatın artırılması büyük bir başarı sayılabilir. Tüm bu rakamlar sadece geçen yılın rakamları değil. Bu rakamlar, uzun vadeli ekonomik stratejimize dayanmaktadır. Geçen yıl bu stratejinin çok iyi sonuçlarını gördük.
Bu yıl ise -geçen yıl elde edilen başarılardan kaynaklanan- bu yılki bütçe tarihin en büyük bütçesi olacak. Bütçe harcamaları yaklaşık 30 milyar manata ulaşacak. Savaştan yeni çıkmış bir ülke için bu başarılar gerçekten ekonomik alanda çok iyi bir tablo olduğunu gösteriyor. Bu yıl da hem yatırım projelerinin uygulanacağı kurtarılmış topraklarda hem de ülkenin her yerinde reformlara devam edilecek. Bu reformların sonuçlarını görüyoruz. Yalnızca geçen yıl, vergi makamları tahmine ek olarak yaklaşık 1,4 milyar manat toplamayı başardı. Girişimciler yeni, şeffaf ilişki kurallarına alıştı ve bunu memnuniyetle karşıladı. Yani genel olarak ülkemizde arınma ve şeffaflık politikamız her alanda kendini göstermektedir. Tabii ki, ekonomik alan bir istisna değildir.
ARB 24 kanalından Rasim Sharifov : Sayın Cumhurbaşkanı, bahsettiğiniz ekonomik büyüme oranlarının korunması alanında aynı zamanda ülkemizde her yıl toplumsal refahın ve maddi refahın daha da iyileştirilmesi ve güçlendirilmesi için bir takım projeler hayata geçirilmektedir. -nüfusun varlığı. Daha geçen yıl bu projeleri gözlemledik. Özellikle geçen yılın sonunda yüzbinleri kapsayan bir sosyal paket hayata geçirildi. Azerbaycan hükümetinin bu zorlu yılda ekonomik ve sosyal projeler için ne gibi planları ve stratejileri olduğunu bilmek istiyoruz.
– Biliyorsunuz genel olarak ekonomik ve sosyal politikalarımız birbirini tamamlıyor. Çünkü birçok ülkenin tecrübesine bakarsak, sadece bilimsel temelli bir ekonomik modelin uygulandığı ülkelerde nüfusun genellikle bundan muzdarip olduğunu görürüz. Çünkü prensipte tarihe baktığımızda ekonomik reformların yani radikal ekonomik reformların birçok durumda insanların refahı üzerinde olumsuz etkileri olduğunu görüyoruz. Ancak Azerbaycan’da sosyal alanın her zaman ilgi odağında olduğu ve radikal ekonomik reformların insanların geçimini olumsuz etkilemediği bir politika izliyoruz. Doğru, istisnalar vardı. Bildiğiniz gibi birkaç yıl önce çok zor bir adım atmak zorunda kaldık. Manatın değer kaybetmesinin insanların refahı üzerinde olumsuz bir etkisi oldu. Ama bu adımı atmamız gerekiyordu. Çünkü o adımı atmasaydık tüm döviz rezervlerimizi harcayabilirdik. Bu adımdaki gecikme, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin önemli ölçüde tükenmesine yol açmıştır. Manatı sabit tutmak için yaklaşık 10 milyar dolar kullanıldı. Sonuç olarak Merkez Bankası manatı sabit tutamadı ve 10 milyar dolar kaybettik.
Yani bu tür vakalar oldu. Ama başkanlığım sırasında bu durumu sadece hatırlıyorum. Bu durumda, bu adım kaçınılmazdı. Ancak, ilke olarak, insan faktörü politikamızın merkezinde yer aldığından, sosyal alana her zaman özel önem verilir. Maaşların, emekli maaşlarının, emekli maaşlarının artırılması gibi sosyal paketlerin yanı sıra sosyal tesislerin oluşturulması, şehit ailelerine ve eski ÜİYOK’lere ilgi, ekonomik reformları başarıyla uygulamamızı sağladı. Bu faktör, geçen yıl alınan kararın amacıdır. Çünkü ekmeğin fiyatı kaçınılmazdı. Dünyada tahıl ve buğday fiyatları hızla yükseldi. Ana tedarikçimiz Rus tarafıdır. Çünkü en ucuz buğdayı Rusya’dan alıyoruz. Orada hem fiyatlar hem de ihracat vergileri arttı ve artmaya devam ediyor. Tabii ki, ekmek fiyatını suni olarak eski seviyede tutamadık. Bunu göz önünde bulundurarak ve aynı zamanda suni fiyat artışı ve spekülasyon olmaması için devlet kurumlarının düzenleyici rolünü güçlendiriyoruz. Aynı zamanda çok büyük bir sosyal paket hayata geçirildi. Bildiğiniz gibi asgari ücret yüzde 20, asgari emekli maaşı yüzde 20, emekli maaşları ve sosyal yardımlar artırıldı. Toplamda bize 1,5 milyar manat’a mal oldu ve 2 milyondan fazla insanı kapsıyor. Bu yükselen ücretlerin ekmek fiyatlarındaki artışın telafisi olarak görülebileceğine inanıyoruz ve bu adım ilk kez atılmıyor. Düzenli olarak maaşları artırıyoruz. Örneğin son 10 yılın tarihine bakarsak asgari ücretin ne kadar arttığını görebiliriz. Bu bizi tatmin ediyor mu? Tabii ki değil. Ama mümkün olan her şeyi yapmalıyız. İnsanların sosyal refahını iyileştirmek için kapsamlı önlemler alınmaktadır. Maaş ve emekli maaşlarındaki artış bunun bir parçası.
Başka araçlar var ve onları kullanıyoruz. Azerbaycan halkı emin olabilir ki, mümkünse toplanan ek fonları öncelikle sosyal konulara yönlendireceğiz. Bahsettiğim gibi, vergi makamları zaten tahmin edilenden 1,4 milyar manat fazla topladı ve 1,5 milyar manat sosyal paket hemen sağlandı. Başka bir deyişle, tüm ek fonlar sadece sosyal projelere yönlendirildi, bu da sosyal alana ne kadar önem verdiğimizi bir kez daha gösteriyor.
Devlet Televizyonu’ndan Murad Hüseynov : Sayın Cumhurbaşkanı, geçenlerde dünya piyasasındaki buğday fiyatları konusuna değindiniz, belirtmek gerekir ki diğer gıda türleri de Azerbaycan tarafından ithal ediliyor ve dünyada gıda fiyatları yükseliyor. BM’ye göre, fiyatlar yaklaşık yüzde 21 arttı. Bu bir pandeminin sonucudur. Azerbaycan’ın gıda güvenliğini güçlendirmek için hangi adımları önemli buluyorsunuz?
– Bu en önemli konulardan biridir. Uzun yıllardır bu konu üzerinde çalışıyorum ve defalarca hükümete talimat verdim. Bu sorunu mümkün olduğunca çözmek için gerekli adımları attığımızı düşünüyorum. Ama gerçeği de hesaba katmalıyız. Azerbaycan’da kişi başına düşen arazi alanı, komşu ülkelere ve diğer birçok ülkeye göre daha küçüktür. Uzun yıllar topraklarımızın yaklaşık yüzde 20’sinin işgal altında olduğu düşünüldüğünde, topraklarımızın bu bölümünün iklim ve toprak kalitesi nedeniyle tarıma uygun olmadığı düşünülürse, bu elbette işimizi zorlaştırıyor. Yani bu bir realitedir ve onun ötesine geçemeyiz. Yani, bu bizim coğrafi konumumuz.
Aynı zamanda uzun yıllar topraklarımızla birlikte nehirlerimiz de işgal altında kalmış ve Ermeniler bu nehirlerin yönünü değiştirerek özellikle Tatar Nehri’nin suyunu keserek bizi bu imkanlardan mahrum bırakmışlardır. Sulama da gıda güvenliği için önemli faktörlerden biridir. Yine de aktif olarak çalıştık ve aynı zamanda ihracat konusunda da adımlar atılması gerekiyordu. Bahsettiğim rakamlar tarımsal ihracata dayanıyordu. Sovyet dönemine bakarsak, o dönemde Sovyetler Birliği’nde tek bir tarımsal ve ulusal ekonomik kompleks olduğunu, bölünmenin gerçekleştirildiğini görürüz. Azerbaycan pamuk, üzüm, tütün, meyve ve sebze üretti ve Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya’dan et, süt ve buğday ithal etti. O zamanlar kendimize bu temel gıda ürünlerini bir türlü temin edemiyorduk. Dolayısıyla önümüzde iki görev vardı. Birincisi, diğer ülkelerdeki krizlere karşı kendimizi sigortalamak için maksimum gıda güvenliğini sağlamak. İkincisi, hem istihdamı hem de yerel üretimi ve ihracatı artırmak için geleneksel tarım sektörlerini geliştirmemiz gerekiyor. Bu nedenle, bu görev bugün hala gündemde.
Geleneksel tarım ürünlerinin yetiştirilmesine bakacak olursak, Azerbaycan’da meyve üretiminin son 15 yılda ikiye katlandığını söyleyebilirim. İki katı, yani çok büyük bir sayı. Üzüm üretimi de ikiye katlandı ve sebze üretimi arttı. Pamuk üretimi birçok kez arttı. Son beş yılda pamuk sektörünü adeta canlandırdık ve pamuğun petrol dışı ihracattaki payı her yıl artıyor. Aynı zamanda kendimize temel gıda maddelerini sağlamak için pratik adımlar attık. Örneğin, bugün sığır etine bakarsak, yaklaşık yüzde 90 ve koyun eti ile yüzde 100 kendi kendimize yeterliyiz. Azerbaycan hiçbir zaman süt üretmedi ve geleneksel olarak sığır yetiştiriciliğine uygun değiliz. Bu yüzden soy sığırları satın almak için çok para harcadık ve bugün Azerbaycan’da 1 milyondan fazla büyükbaş hayvan varsa, zaten 70.000 büyükbaş hayvandır. Son yıllarda getirdiğimiz ve belirli önlemler sonucunda Azerbaycan’da yetiştirdiğimiz cins, sayısı birkaç yıl içinde kesinlikle artacaktır. Dolayısıyla örneğin süt ve süt ürünleri üretiminde yüzde 80’e ulaşabildik. Tavuk üretimini de yüzde 80 oranında artırmayı başardık. Yani tarihte – Sovyet döneminde ve bağımsızlık döneminde – bu rakamlara hiç ulaşamadık. Ama yine de kendimizi ve özellikle buğdayı sağlayamıyoruz. Yaklaşık 3,3 ila 3,4 milyon ton buğday tüketiyoruz. Bunların sadece 2 milyonu Azerbaycan’da üretiliyor. Gerisini ithal ederiz ve bugün dersem, Mevcut durumda muhtemelen yanlış olan gıda buğdayında yüzde 100 kendi kendine yeterli olabiliriz. Ama öncelikle üretkenlik yoluyla yerel üretimi artırmak için çalışmalıyız. Çünkü bugün tane verimi 32 kental veya 3,2 tondur. Bu rakam 4 tona, 4,5 tona ulaşırsa mümkündür, çünkü bazı büyük çiftliklerde 7 ton, bazılarında ise 6 tondur. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz. çünkü büyük çiftliklerin bazılarında 7 ton, bazılarında 6 ton var. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz. çünkü büyük çiftliklerin bazılarında 7 ton, bazılarında 6 ton var. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz.
Kurtarılan topraklara vakit kaybetmeden ekime başladık, büyük meblağları seferber ettik, özel şirketlere ve çiftçilere talimat verdik ve orada ekimler başladı bile. Ancak Sovyet döneminde kurtarılan toprakların daha çok hayvancılık için kullanıldığını da bilmeliyiz. Yani Kelbecer, Laçın ve Zengilan ilçeleri başta olmak üzere dağlık alanlarda ekin yetiştirme geleneği yoktu. Orada bağcılık, tütüncülük, hayvancılık ve pamukçuluk gelişti. İşgal sırasında Ermeniler 100.000 hektar alana tahıl ekmiş ve yaklaşık 100.000 ton buğday hasat etmiştir. Bu Ermenistan için büyük bir rakam. Ama bizim için bu çok büyük bir rakam değil. Serbest bırakılan mevcut arazilerde hububat yetiştirmeye uygun ve makbul görülen yerlerde ekim yapılırsa, Şu anda yaklaşık 200.000 ton buğday elde etmek mümkün. Yani gerçek bu. Yani bizim 1,3 milyonluk açığımızı karşılamıyor. Nüfusun arttığını, talebin her yıl arttığını, pandemi nedeniyle ülkemize gelen yabancıların sayısının azaldığını da bilmeliyiz. Salgın sonrası milyonlarca turist gelecek. Bu nedenle, kendimize demografik bakış açıları sağlamak için sadece modern teknolojiler, modern sulama sistemleri, büyük çiftlikler yaratmamız gerekiyor. Küçük çiftliklere şimdi yardım ediliyor, sübvanse ediliyor ve metodolojik tavsiyeler veriliyor. Bu çalışmayı da geliştirmeliyiz. Bu meseleyi – başka ülkelerde tahıl yetiştirmeye uygun verimli toprakları kiralamak, orada mahsul yetiştirmek ve bunları Azerbaycan’a getirmek – çoktan ele almaya başlamış olmamız mümkündür. Bu nedenle, bu gerçek bir resim. Arzularımız ve fırsatlarımız bugün örtüşmüyor. Bu nedenle herkes bu gerçek durumu bilmeli ve elimizden gelenin en iyisini yapmalıyız. Bunu neredeyse her gün yapıyorum. Ülkemizde tarım başta olmak üzere gerçekleştirilen reformlar, ekonomik ve iş ortamının iyileştirilmesi sayesinde bu hedeflere büyük oranda ulaşacağımızı umuyorum. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum. Ekonomik ve iş ortamını iyileştirerek, bu hedeflere büyük ölçüde ulaşacağız. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum. Ekonomik ve iş ortamını iyileştirerek, bu hedeflere büyük ölçüde ulaşacağız. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum.
Real TV’den Sabina Agayeva : Sayın Cumhurbaşkanı, 2. Karabağ Savaşı’nın hem başında hem de sonunda Askeri Hastaneye gittiniz ve yaralıları ziyaret ettiniz ve bugün onların yanındasınız. Devletin sadece onlara değil, genel olarak şehit ve malul ailelerine gösterdiği özeni ve ilgiyi ve onların toplumsal refahını artırmak için yapılan çalışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Genel olarak söyleyebilirim ki bu alanda Azerbaycan dünyada kendi modelini kuruyor. Çünkü dünyada birçok ülke savaş halindedir. Bu ülkelerin deneyimlerini biliyor ve inceliyoruz. Azerbaycan’da savaşta şehit, gazi ve şehit ailelerine gösterilen ilginin gerçekten örnek teşkil edebileceğini görüyoruz. Çünkü başka ülkelerde görmediğimiz bu tür girişimler ortaya atılıyor. Örneğin, şehit ve harp malullerinin ailelerine devlet tarafından barınma sağlanması. Bu bizim girişimimizdi. Bugüne kadar bu kategoride yaklaşık 10.000 kişiye konut sağlanmıştır. Binek araba verilir, 7400 araba verilir. Sıradakiler, yani Birinci Karabağ Savaşı’nın katılımcıları ve gazileri yakın gelecekte tam olarak sağlanacak. Sadece geçen yıl, Birinci Karabağ Savaşı şehitlerinin ailelerine ve gazilerine barınma sağlandı. Bunlardan 850’sine daire verildi, İkinci Karabağ Savaşı’na katılan yani gazi ve şehit ailelerine de 750 daire verildi ve bu süreç devam ediyor. Birinci Karabağ Savaşı’na katılan bu kategorideki insanlara, belki iki yıl içinde, tam, yani sıraya girenlere daire sağlanacağını düşünüyorum. Bu koşullar, İkinci Karabağ Savaşı’nda olduğu gibi, önümüzdeki birkaç yıl içinde de oluşturulacaktır. Tekrar söylemek istiyorum ki bu bizim girişimimizdir. Hiçbir yerde görmedik, bu deneyimi hiçbir yerden getirmedik. Bu hassas kategorideki insanlara biraz rahatlık vermek ve acılarını paylaşmak için bu adımı atıyoruz. Tabii ki, bu büyük fonlar gerektirir. Artık herkes bir dairenin ne kadara mal olduğunu biliyor ve bu bütçeye büyük bir yük. Ama biz bu yükün altındayız ve bu kategorideki son kişiye konut ve araba sağlanana kadar sonuna kadar devam edeceğiz.
Aynı zamanda şehit ailelerinin sosyal güvenlikleri de gelişiyor. Kendilerine sağlanan faydaların miktarı düzenli olarak artırılmaktadır. Onları her zaman gündemde tutacağız. Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı’na, özellikle İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra bu kategorideki insanlara iş sağlaması talimatı verildi. Bu süreç çoktan başladı. Savaşta ellerini, kollarını ve bacaklarını kaybeden gazilere en modern protezler sağlanmaktadır. Bu süreç tamamlanmak üzeredir. Bunları normal hayata döndürmek için yapıyoruz ve bu protezler en son teknoloji. Yani Avrupa’daki en değerli, en pahalı, en son teknoloji insanın normal yaşayabileceği, yürüyebileceği, futbol oynayabileceği protezlerdir. Kolunu kaybetmiş bir kişi bile artık normal hayatına dönebilir. Yani, bunlar ana faktörlerdir. Tabii ki, bu politika ve benim bu kategorideki insanlarla sürekli temaslarım, topluma çok ciddi bir sinyaldir. Toplumun da bu kategorideki insanlara karşı özel bir sıcak tavrı olduğunu görüyorum. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumda bu insan kategorisine karşı özel bir sıcak tutum var. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumda bu insan kategorisine karşı özel bir sıcak tutum var. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumun bu konuda çok doğru bir yönelimi olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumun bu konuda çok doğru bir yönelimi olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz.
– Sayın Başkan, izninizle, savaş sonrası konuyla ilgili görüşlerinizi genişletmek istiyoruz. Sosyal destek önlemlerinin alındığını belirtmişsiniz. Aynı zamanda geçtiğimiz yıla bakarsak tarihe bir gezi yaptığınızı yani tarihe baktığımızda savaş sonrası yeniden yapılanma için birçok planın hayata geçirildiğini görüyoruz. Uluslararası bağışçıların desteği kullanıldı. Azerbaycan kendi kaynaklarına güveniyor, elbette sadece mali kaynaklarla ilgili değil. Geçen yılki çalışmaların devamı olarak bu yıl kurtarılan topraklarda ne gibi çalışmalar yapılması planlanıyor?
– Geçen yıl çok büyük bir program başlatıldı. Bu eserleri listelemek uzun zaman alıyor. Ama ana konuları bir kez daha vurgulamalıyım ki, Azerbaycan vatandaşları savaş sonrası ülkelerin deneyimlerine bakarak bunun gerçekten de tarihin ölçek açısından en büyük programı olduğunu görsünler. Bahsettiğiniz gibi, bu programın özelliği, bunu kimseden yardım istemeden veya almadan kendi masraflarımızla yapmamızdır. Elbette burada da bir tutarlılık olması gerekiyordu. Bu sıralamanın mantığa dayanması gerekiyordu. Her şeyden önce, neye ihtiyacın var? Her şeyden önce, mayın temizleme yapılmalıdır. Hem ANAMA hem de Savunma Bakanlığı, Acil Durumlar Bakanlığı gibi bu alanda faaliyet göstermektedir. Bu süreç devam ediyor. Maalesef hala insanları kaybediyoruz. Savaştan sonra yaklaşık 200 Azerbaycan vatandaşı – sivil ve askeri vatandaş – öldü veya ciddi şekilde yaralandı. Bu nedenle, bunu yapmadan büyük ölçekli bir iade programı başlatamayız. Bu nedenle mayın temizleme ile ilgili olarak öncelikle altyapının geçtiği yerlere yani elektrik hatlarına, yollara odaklanıldı. Bu çalışmalara başlayabilmemiz için bu alanların temizlenmesi gerekiyordu. Öte yandan şehirlerin master planla mayınlardan arındırılması süreci, özellikle Şuşa ve Ağdam’da hızla ilerliyor. Her şeyden önce, başka bir elektrik endüstrisi yaratmamız gerekiyordu. Çünkü kurtarılan toprakların, özellikle de dağların rahatlaması öyle ki, altyapı olmazsa ordunun hizmet etmesi çok zor, belki de imkansız olacak. Şimdi hayal et, Sovyet döneminde, Kelbecer ve Laçın bölgelerinin Ermenistan’a sınırı olan kısımlarında yerleşim yoktu ve kimse onlarca kilometre içeride yaşamadı veya seyahat etmedi. Ekim ayında kar yağmaya başlar ve Mayıs ayında erir. Şimdi kısa sürede ne yapmamız gerektiğini hayal edin. Birçoğunun bilmediğini söyleyebilirim. Sadece Ermenistan sınırındaki Kelbecer, Laçin, Zengilan, Gubadlı bölgelerinde yaklaşık 700 kilometre yol kat ettik. Yani bir hizmet rotası, bir askeri rota sayılabilir. Mevkilere giden bir yoldur, sınırlara giden bir yoldur, yüksek dağlara ve tepelere giden bir yoldur. Ekipman getirmemiz gerekiyordu, uzmanlar getirmemiz gerekiyordu. Bu açıdan, çalışanlarımız düzenli olarak işten çıkarılıyor. Ermenistan, ne yazık ki İkinci Karabağ Savaşı’ndan ders almadı. Bu nedenle, bunu çok zor bir durumda başardık ve bugün sınır boyunca tüm ana kontrol noktalarında bulunuyoruz. Sadece yerleşmekle kalmadık, orada hizmet verecek modern bir altyapı oluşturduk. Çünkü orada hava çok soğuk ve servis yapmak çok zor. Kar kalınlığı muhtemelen 3-4 metredir. Şimdi erzak, yemek, yollar ve elektrik hatları döşendi ve şu anda orada normal şekilde çalışıyoruz ama Ermeni postalarına baktığımızda ne kadar içler acısı olduğunu görüyoruz. Yani çadırlara yerleştiler ve orada soğuk ve soğuk kaldılar. Bu nedenle, bu amaç için hem yollara hem de enerji hatlarına ihtiyaç vardır. Çünkü bu sınırlara gitmek zorundaydık, bu sınırı korumak zorundaydık ve bugün bunu başardık – Araz’dan Murov Dağı’na kadar olan sınır boyunca. Aynı zamanda, Elektrik sektörü kurma süreci başladı ve kurtarılan tüm topraklara yılda 7 trafo merkezi kurduk ve tüm bu trafo merkezlerini ortak bir dairesel ağa bağladık. Artık hiçbiri otonom olarak çalışmıyor. Yani, örneğin, şu anda alınan güç ve hidroelektrik santrallerinde üretilen güç, genel ağa dahil edilmiştir. Böylece bir krizden kaçınmamızı sağlar. Bu çok büyük ve zor bir işti. Yılda 7 trafo düşünün, konutun olmadığı, madenlerin olduğu, altyapının olmadığı yerlerde bile. Bu büyük bir fedakarlık. Özellikle kış aylarında Kelbecer bölgesindeki karlı koşullarda 3.500 metre yüksekliğindeki Dashkasan’dan elektrik direkleri atılması gerçekten büyük bir fedakarlık ve potansiyelimizi gösteriyor. Yani gösteriyor ki Biz sadece finansal olarak bağımsız değiliz, aynı zamanda teknik ve profesyonel olarak da bağımsızız. Kimseden yardım almadık, her şeyi kendimiz yaptık.
Sonra şehirlerarası yollar. Bu süreç başlatıldı ve genişletildi. Göygöl’den Kelbecer’e 11 kilometreden uzun tünel yapılıyor. Çünkü kışın bu yolu kullanmak neredeyse zor. Kelbecer ile Laçın arasında 4 kilometrelik ikinci bir tünel inşa ediliyor. Ne verecek? Göygöl-Gence istikametinden Kelbecer’e rahatlıkla gelebilmemizi, hem stratejik açıdan hem de oradaki vatandaşların dönüşü açısından tüm sorunları çözebilmemizi sağlayacaktır. Barda-Ağdam karayolu yapım aşamasındadır. Naftalan’ı Talış ve Sugovuşan’a bağlarız. Bu hem stratejik açıdan hem de turizm açısından çok önemli olacaktır. Çünkü Naftalan artık uluslararası bir turizm merkezi haline geldi ve oradan Sugovushan Gölü’ne olan mesafe çok kısa. o alan, Ayrıca Ağdara bölgesini bir turizm merkezi haline getirmeyi ve aynı zamanda insanların oraya geri dönmesini sağlamayı amaçlıyoruz. Fuzuli-Şuşa yolu ve Zafar yolu gibi diğer yollar bir yıllığına inşa edildi. İkinci yol, Fuzuli-Hadrut, Fuzuli-Cebrail, Horadiz-Agband, Zengilan-Gubadlı-Laçın yolu, Laçın istikametinde ek yollar yapılıyor. Hepsini sıralayamam çünkü o kadar çok ki hatırlaması zor.
Dəmir yolları. Artıq Bərdə-Ağdam dəmir yolunun inşasına başlamışıq. Horadiz-Ağbənd-Zəngəzur dəhlizinin bir parçası olan dəmir yolunun inşasına başlamışıq.
Tarihi eserlerin restorasyonu. Şuşa’da ne kadar iş yapıldığını görün. Aynı zamanda Ağdam, Zengilan, Hadrut ve Taşaltı camilerinin de temelleri atılarak onarım çalışmalarına başlandı. Yani bunları listelemek uzun zaman alıyor ve her projeye her zaman dikkat etmeye çalışıyorum. Bu nedenle 2021 yılında birçok kez kurtarılmış toprakları ziyaret ettim ve bu yıl bu altyapı projeleriyle birlikte kentsel gelişim projeleri hayata geçirilecek. Artık okulların ve hastanelerin temellerini attık. Ağdam ve Fuzuli şehirlerinin master planı hazır. Diğer şehirler için master planların geliştirilmesi için ilgili firmalarla anlaşmalar imzalanmıştır. Her şeyin makul olmasını istiyoruz. Çabuk yapalım ama aynı zamanda acele etmeyelim. Çünkü her şey makul olmalı ve oraya dönecek kişilere en iyi şartlar sağlanmalıdır. Çünkü bu insanlar 30 yıl zor durumda yaşadılar. Birçoğunun devletin sağladığı güzel apartmanlarda yaşadığı doğrudur ama hep vatan hasretiyle, vatan hasretinle yaşadılar. Artık onların rahat yaşamaları için şartlar yaratmalıyız. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli.
Tekrar ediyorum, altyapı projeleriyle birlikte, örneğin Şuşa’da bir konut kompleksinin inşaatına başlandı, temeli atıldı ve pratik inşaata başlayacağız. Ağdam’da okul, hastane, başka yerler, köyler. Şimdi ise Ağalı köyünün işletmeye alınması planlanıyor. Yani hem teknik açıdan hem de mali kapasite ve sorumluluk açısından büyük ölçekli bir iş, çok büyük bir iş. Bu çok sorumlu bir iş olduğu için burada hata yapmamalıyız.
– Sayın Başkan, sosyo-ekonomik kalkınmayı sağlamak, gerçekleştirmek ve aynı zamanda yolsuzluk ve rüşvetle mücadele etmek mi demektir? Yolsuzlukla mücadelede şeffaflıktan ve özellikle bu alandaki tavizsiz duruşunuzdan bahsettiniz. Dolayısıyla tüm bu ciddi reformlara rağmen bürokrasi, bürokrasi yani bu olumsuzluklarla karşı karşıya olduğumuzu bilmek isteriz. Bu yıl bu alanda ne gibi reformlar yapmayı planlıyorsunuz?
– Bu alandaki mücadele bu yıl da devam edecek. Son yıllarda gösterdiğimiz kararlılıkla söz ve eylemler arasındaki birlik bence herkese ders olmalı. Çünkü hükümet yetkililerine hem resmi olarak hem de toplantılarda onları göreve getirirken defalarca talimat verdim, yolsuzluk ve rüşvetle ciddi şekilde mücadele edilmelidir ve şu veya bu görevliye bulaşırsa ceza çok ağır olacaktır. Sonuç, bugün en yüksek yetkililerin soruşturmaya, mahkemeye cevap vermek zorunda kaldıklarını ve hak ettikleri cezayı aldıklarını gösteriyor. Tekrar söylemek istiyorum ki bu sorumluluktan hiç kimse kaçamaz, kimse kanunun üstünde değildir, kanun önünde herkes eşittir, kimsenin önceki hizmetleri dikkate alınmayacaktır. Özellikle bu dolambaçlı yoldaki insanların hizmetleri daha çok “ayı hizmetleri” gibidir. Bu nedenle, herkesin zaten gördüğünü ve bildiğini düşünüyorum. Dolayısıyla adımlarımız çok şiddetli olacak, cezalarımız da çok şiddetli olacaktır.
Ama bu meselenin bir tarafı. 18 yıldır Başkan olarak görev yapmaktayım ve inisiyatifimle birçok personel değişikliği yapılmıştır. Ne yazık ki, bazı durumlarda personel değişiklikleri, durumda olumlu bir değişikliğe yol açmamaktadır. Yeni bir kadro atandığı için, belirli bir süre talimatlara uygun davranır, ancak zamanla dedikleri gibi eski, çarpık yol gider. Bu nedenle cezai yaptırımların yanı sıra personelin doğru seçilmesi konusu da burada rol oynamalıdır.
Son zamanlarda Azerbaycan halkı bu alanda çok ciddi bir personel reformu gördü. Devletin hemen hemen tüm kollarında ciddi personel reformları gerçekleştirilmiştir. Hükümet, Milli Meclis, Cumhurbaşkanlığı İdaresi, bakanlıklar ve yerel yürütme organları şimdiden önemli kadro değişikliklerine uğradı ve bunun yolsuzlukla mücadelede önemli bir rol oynayacağına inanıyorum. Aynı zamanda, toplumda kamu kontrolünü güçlendiren bir atmosfer yaratmalıyız. Bildiğiniz gibi bu konudaki görüşlerimi defalarca dile getirdim. Bunu her zaman söylüyorum, vatandaşa sesleniyorum, kayıtsız ve kontrollü olmayın. Kamu gözetimi, birçok yetkiliyi bu tür suç faaliyetlerinde bulunmaktan caydıracaktır. Bu nedenle, bazı kurumsal kamu denetimi biçimleri geliştirilmelidir. senin, Bu alanda medya temsilcilerine büyük görev düşüyor. Bazen tatsız durumları sizden öğrendiğimi söyleyebilirim, bu haberi sizden alıyorum ve hemen tepki veriyorsunuz. Birçok durumda medyadaki bilgilerin doğrulandığını söyleyebilirim. Taraflı olduklarına dair bilgiler var. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir.
Önemli faktörlerden birinin yolsuzluk alanını daraltmak olduğunu düşünüyorum. Burada elbette kurumsal önlemler alınmalı, şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından ek adımlar atılmalıdır. Basitçe söylemek gerekirse – ASAN modeli her alanda uygulanmalıdır. Çünkü ASAN modeli zaten denenmiş bir model. Aynı zamanda bizim girişimimizdi. Bizlere kadar bu ölçekte ve kapsamda benzeri bir hizmet alanı olmadı. Bunu başardık ve başardık. Dolayısıyla “ASAN hizmeti”nin onay oranı %98 civarında, belki daha fazladır. Neden yüzde 100 değil merak ediyorum. Çünkü ortada tamamen şeffaf bir resim var. Dolayısıyla bu model ekonomik, sosyal, resmi-vatandaş ilişkilerinin her alanında uygulanmalıdır. Resmi-vatandaş temasları, yani yolsuzluk fırsatlarının olduğu yerler, en aza indirilmelidir. Bu durumda, başarı daha da etkileyici olacaktır. Ama siyasi irademizin zaten herkes tarafından bilindiğini düşünüyorum. Bir devlet memuru kendini parmaklıklar ardında görmek istemiyorsa, çirkin işlerinden vazgeçemiyorsa, mutsuz olmamak için kendi isteğiyle istifa etsin dedim.
CBC’den Elmira Musazadeh: Sayın Başkan, CBC uluslararası bir kanal olduğu için izninizle sorumu Rusça olarak sormak istiyorum. Bugün kurtarılmış bölgelerde uygulanan büyük ölçekli projelerden bahsettiniz. Bu bağlamda askeri inşaattan bahsetmek istiyorum. 24 Aralık’ta Hocavend bölgesinin Hadrud yerleşimini ziyaretiniz sırasında Komando Kuvvetlerinin oluşumu için yeni bir askeri birliğin açılış törenine katıldınız. Orada, izninizle, alıntı yapmak istediğimden bahsettiniz: “Bu askeri birliğin en büyük önemi, savaştan sonra ordunun inşa sürecini durdurmadık, orduya yapılan harcamaları azaltmadık, aksine artırdık. ” Bu neden bu kadar önemli ve Azerbaycan’ın Vatanseverlik Savaşı’ndaki zaferinden sonraki yıllarda askeri inşaat nasıl gerçekleştirilecek?
İşgal gerçeği göz önüne alındığında, askeri inşaat konusu her zaman gündemimin ön saflarında yer aldı. Bu konu her zaman çalışma programıma, halka açık konuşmalarıma ve meslektaşlarımla olan temaslarıma hakim olmuştur. Elbette bu konu tüm insanları birleştirdi ve hepimiz Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün yeniden sağlanmasını sağlamaya çalıştık. Devlet bütçesini gözden geçirip hazırlarken hep en büyük harcamaların askeri inşaata ayrılması gerektiğini söylemiş olmam tesadüf değil. Bu, diğer faktörlerin yanı sıra, onu haklı çıkardı. Şu anki aşamaya gelince, bunun hakkında konuştum ve haklı olarak bana bir dizi faktörde durmamamız gereken sözlerimizi hatırlattınız. Her şeyden önce, çünkü ne yazık ki Ermenistan’da hem iktidarda hem de muhalefette, ama toplumda güçlü bir intikamcı ruh hali de var. Maalesef bunu gerçek hayatta da görüyoruz. Daha dün, Azerbaycan askerlerine karşı bir askeri provokasyon daha yapıldı. Bu mesnetsiz saldırı sonucunda bir Azerbaycanlı asker şehit olmuştur. Bu, savaştan bu yana ilk vaka değil. Ne yazık ki, daha önceki cezai tedbirlerimiz Ermenistan’a ders olmadı. Dünkü olay bir istisna değildir. Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri suçluları cezalandırmak için kararlı önlemler aldı ve bugün Savunma Bakanı’ndan aldığım bilgiye göre 6-8 asker şehit oldu ve çok sayıda asker yaralandı. Bu olaydan kısa bir süre sonra Ermeni tarafı ateşkes konusunda ısrar etmeye başladı. Ama şunu anlamalılar Azerbaycanlı bir askerin ölümü asla affedilmeyecektir. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Rus barış güçlerinin Kelbecer yönündeki talebine rağmen, 21:30’da Savunma Bakanına ateşi kesmesini ve Ermeni tarafının çok sayıda yaralıyı almasına izin vermesini emrettim. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Rus barış güçlerinin Kelbecer yönündeki talebine rağmen, 21:30’da Savunma Bakanına ateşi kesmesini ve Ermeni tarafının çok sayıda yaralıyı almasına izin vermesini emrettim. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra.
Aslında bu, devam eden askeri birikimimizi açıklıyor. İşte birkaç yön. Önce savaş sırasında tabii ki çok mühimmat kullandık, şimdi onları eski haline getirmemiz gerekiyor ve yeni sözleşmeler bize bunu sağlıyor. Silah ve mühimmat tedariki zaten devam ediyor. Bir sonraki nokta, çeşitli türlerde modern silah sistemlerinin satın alınmasıdır. Bu konuya her zaman büyük önem verdik. Çünkü askeri teknoloji gelişiyor ve biz her zaman en iyi teknolojiyi elde etmek istiyoruz. Bildiğiniz gibi bize silah satmak isteyenlerin sayısıyla ilgili bir sorunumuz yok. Üçüncüsü – Silahlı Kuvvetlerin muharebe kabiliyetinin arttırılması. İkinci Karabağ Savaşı sadece büyük bir zafer değil, aynı zamanda harekât alanında da büyük bir tecrübedir. Bu Silahlı Kuvvetlerin eğitim ortamında değil, pratik bir teftiştir ve Silahlı Kuvvetlerimiz bu teftişten şerefle çıkmıştır. Ancak İkinci Karabağ Savaşı bize bundan sonra ne yapacağımızı, askeri altyapının hangi unsurlarını ya kullanmadığımızı ya da çok sınırlı bir formatta kullandığımızı ya da zayıf olduğunu gösterdi. Bu da harika bir deneyim. Ama nedense şimdi daha fazlasını söyleyemem. Bir komando kuvvetinin oluşturulması, askeri yeteneklerimizi geliştirmenin unsurlarından sadece biridir, ancak aynı zamanda çok önemli bir unsurdur. Bu süreç başladı ve daha önce de söylediğim gibi devam edecek. askeri altyapının hangi unsurlarının bizim tarafımızdan kullanılmadığını veya çok sınırlı bir formatta kullanıldığını veya zayıf olduğunu gösterdi. Bu da harika bir deneyim. Ama nedense şimdi daha fazlasını söyleyemem. Bir komando kuvvetinin oluşturulması, askeri yeteneklerimizi geliştirmenin unsurlarından sadece biridir, ancak aynı zamanda çok önemli bir unsurdur. Bu süreç başladı ve daha önce de söylediğim gibi devam edecek.
Özel kuvvetler ellerinden gelenin en iyisini İkinci Karabağ Savaşı sırasında gösterdiler. Bunu birçok kez söyledim. Bu nedenle, bu kuvvetlerin iyileştirilmesi ve yeni özel kuvvetlerin oluşturulması, durumun dikte ettiği bir zorunluluktur. İntikam girişimlerinden bahsediyoruz. Mesele şu ki, bir yıl, iki ya da beş yıl içinde ne olacağını bilmiyoruz. Bugün Ermeni ordusu tamamen harap durumdadır ve bize İkinci Karabağ Savaşı’ndan daha fazla direnememektedir. Hem kendi güçlerimizle hem de ortaklarının yardımıyla Ermenistan’daki tüm askeri inşa çabalarını yakından takip ediyoruz. Bu nedenle, güvenliğimize yönelik en ufak bir tehdit görürsek, bu tehdidin Ermenistan toprakları ne kadar derinde olursa olsun her yerde olacağını samimiyetle ve açıkça ifade ettim. hemen yok edeceğiz. Her şeyden önce, Ermeni liderliği bunu bilmeli ve anlamalıdır.
Böylece almış olduğumuz tedbirler neticesinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri İkinci Karabağ Savaşı sırasında olduğundan daha güçlü olacaktır. Ancak hepimizin bildiği gibi, sergilediğimiz uzmanlar ve birçok ülke halkı hayranlığını gizlemedi. Bu beklenmedik ve dile getirilmeyen hayranlık elbette bizleri ve herkesi gururlandırdı. Ama aynı zamanda dedikleri gibi gururlanmamalı ve kendisini büyük bir dövüşçü olarak gören, aslında sprintte yeni rekorlar kıran büyük bir sprinter olan Ermeni tarafının hatalarını tekrarlamamalıyız. Elbette bu olmayacak ama her halükarda, şimdiki eylemlerim, askeri inşaat çerçevesinde olanlar da dahil olmak üzere, gerçeklikten sapmamaya yöneliktir. Gerekeni yaptık, haysiyetle, onurla, Bunu adil bir şekilde yaptık ve geleceği, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin halkımızı ve devletimizi olası tüm tehditlerden koruma kabiliyetini düşünmeliyiz. Bana göre, savaş sonrası dönem -geçen yıl içinde sadece Ermenistan ile ilgili olarak değil birçok olay meydana geldi- kendimizi doğru bir şekilde savunabileceğimizi gösterdi.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Ermenistan’daki intikam eğilimlerine değindiniz. Bu konu hakkındaki görüşlerinizi öğrenmek istiyorum. Ermeni basınında her zaman intikamcı eğilimler vardır. Sanki biri on yılların mitlerini, özellikle de Robert Koçaryan, Serj Sarkisyan – Ermeni ordusu, “Büyük Ermenistan” efsanesini yeniden canlandırmaya çalışıyor. Sizce bu güçlerin amacı nedir ve sonucu ne olabilir?
– Evet, elbette izliyorum. Ermenistan’daki intikamcı eğilimlerin sadece eski hükümet yetkilileri tarafından değil, mevcut hükümet yetkilileri tarafından da ortaya çıktığını söyleyebilirim. Çünkü görüyoruz ki, öncelikle dediğim gibi, savaş sonrası dönemde askeri provokasyonlar ve buna benzer birkaç girişim – hem Kasım’da, hem de öncesinde, dün ve bu tür girişimlerin devam etmesi muhtemeldir. Tabii ki, Ermeni liderliği ve bir bütün olarak toplum, savaştaki yenilgisinden henüz kurtulamadı. Öyle ağır, öyle psikolojik darbeler aldılar ki, bütün ideolojik temelleri yerle bir oldu. Yani uydurdukları ve inandıkları tüm mitler yıkıldı. 44 gün boyunca gösterdik. Dolayısıyla Ermeni toplumunda bu tür eğilimler mevcuttur ve her hükümet kamuoyunu dikkate almak zorundadır. Bu nedenle, bu tür eğilimler devam edecek. Bu ilk.
İkincisi, onu da biz unutmamalıyıq ki, indiki hakimiyyət əgər bu gün özünü daha konstruktiv aparırsa, faktiki olaraq müharibədən əvvəlki dövrdə müharibənin qaçılmaz olmasını şərtləndirdi. Axı “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” deyən indiki hakimiyyətin təmsilçisidir, “Yeni torpaqlar uğrunda yeni müharibə” ilə bizi hədələyən indiki hakimiyyətin təmsilçisidir. Cıdır düzündə oynayan, Azərbaycan xalqının heysiyyətinə toxunan indiki hakimiyyətin təmsilçisidir. Yəni, indi biz indiki hakimiyyətin davranışına baxmamalıyıq, özümüzü aldatmamalıyıq. Məhz onlar Azərbaycan ərazilərini daim işğal altında saxlamaq fikrində idilər, məhz indiki hakimiyyət dırnaqarası qondarma “Dağlıq Qarabağ respublikası”nın parlamentini Şuşaya köçürmək istəyirdi və hətta orada binanın daş işləri də artıq tamamlanmışdı. Biz onu yerlə bir etdik. İndiki hakimiyyət nümayəndələri deyirdi ki, biz dırnaqarası “Dağlıq Qarabağ respublikası” ilə danışıqlar aparmalıyıq və dırnaqarası “Dağlıq Qarabağ respublikası” danışıqlar masasında olmalıdır. Yəni Koçaryan-Sarkisyan yox, məhz indiki hakimiyyət. Ona görə yenə də deyirəm, biz heç vaxt indiki hakimiyyətin xoş sözlərinə aldanmamalıyıq. Heç vaxt unutmamalıyıq ki, biz hansı qonşu ilə qonşuluqda yaşayırıq. Sərhəddə törədilmiş təxribatlar da bundan qaynaqlanır. Onlar bizi yenə də sınağa çəkmək istəyirlər. Ola bilsin, dünənki təxribatın mənşəyi də son vaxtlar MDB məkanında baş vermiş hadisələrdir və hesab edirlər ki, bunların imkanları artıb, yaxud da haradansa dəstək ala bilərlər. Amma unutmamalıdırlar ki, İkinci Qarabağ müharibəsindəki kimi, kimin onlara yardım edəcəyindən asılı olmayaraq, biz istədiyimizə nail olacağıq və heç kim bizi dayandıra bilməz, heç nə bizi dayandıra bilməz. Bizi dayandıran sadəcə odur ki, üçüncü müharibə istəmirik, bu, bizim planlarımızda yoxdur. Biz istəyirik ki, müharibə dövrü başa çatsın, istəyirik ki, normal əlaqələr yaradılsın, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, nəhayət, tanısın. Biz bunu istəyirik. Amma əgər biz görsək ki, dediyim kimi, bizim üçün təhlükə var, o təhlükə elə yerindəcə məhv ediləcək.
Ermeni muhalefetine, yani kendi kendini ilan eden Sarkisyan-Kocharyan ikilisine gelince, tabii ki Azerbaycan halkından o kadar nefret ediyorlar ki çirkin işlerinden vazgeçmek istemiyorlar. Ancak İkinci Karabağ Savaşı onların yenilgisi oldu. Çünkü onların ordusunu yok ettik. Paşinyan iki yıl içinde ne bir ordu kurabildi ne de dağıtabildi. Yok ettiğimiz Koçaryan-Sarkisyan ordusuydu. Her ikisi de savaş sırasında Hankendi’ye geldi ve iddiaya göre orada bir direniş hareketine liderlik etmek istediler. Azerbaycan Ordusunun Şuşa’ya yaklaştığını görünce korkakça kaçtılar. Yani kaçaklar, sahte kahramanlar. Sadece sivil nüfusa karşı savaş açabilirlerdi. İkisi de Hocalı katili. Siyam ikizleri gibi görünüyorlar. Her ikisi de parti üyesiydi, ikisi de Gevorkov’un uşaklarıydı ve her ikisi de Bakü’deki Merkez Komitesi tarafından onaylandı. Babam Hankendi’ye geldiğinde ikisi de onu yaya olarak karşıladılar ve alkışladılar. Ermeni-Azerbaycan, Ermeni-Azerbaycan dostluğu hakkında kaç konuşmaları var? Yani Azerbaycan ekmeğini yiyip üzerine diz çöken nankör insanlardır. Birinci Karabağ Savaşı’nda savaş kahramanları olduklarına dair bir efsane yarattılar. O artıkların sandıklarındaki yeri çöp tenekesi dedim. Çünkü İkinci Karabağ Savaşı kimin kim olduğunu gösterdi. Birinci Karabağ Savaşı’nda sivil halka karşı savaştılar, soykırım ve katliam yaptılar. O sırada Azerbaycan ordusu direnemedi. Ama bu sefer onları dize getirdik ve zavallı hayatlarının geri kalanında mağlup olmuş kaçaklar gibi yaşayacaklar. Tabii ki, bu tür insanlar her zaman bize saldırmak için herhangi bir fırsattan yararlanmaya hazırdır. Ama bilmeliler, mevcut hükümet bilmeli ve herhangi bir hükümet bilmeli ki Ermenistan asla önümüzde duramaz. Yine, hiçbir şey bizi durduramaz. Bizi durduran tek şey savaş istemiyor olmamız. Bu nedenle dün 21:30’da Savunma Bakanlığı’na ateş etmeyi bırakma talimatı verdim. Bu talimatı vermemiş olsaydım, bugünkü durumları daha kötü olurdu. Yani bizim sabrımızla oynamadıklarını bir kez daha göstermiş olduk. Umarım bu girişim, bu provokasyon girişimi son girişim olur. Aksi takdirde sonuç yine aynı olacaktır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün resmi Bakü Erivan’a barış teklif ediyor. Ama sizin de belirttiğiniz gibi Ermenistan zaman zaman yine provokasyonlara girişiyor. Mayıs, Kasım ve dün yaşanan ciddi çatışmalardan bahsettiniz. Azerbaycan, bu tür vakaların bir daha yaşanmaması için hangi araçları kullanacak ve bu yıl sınırlama ve sınırlama ile ilgili olarak ne gibi önlemler alınması planlanıyor?
– Aslında biz onlara bu barış gündemini sunduk ve sınırlandırma, olursa sınır çizme konusunda çok net önerilerde bulunduk. Bildiğiniz gibi ilk aşamada Ermenistan cevap vermedi, evet ya da hayır demedi. Başka bir deyişle bu, Ermeni liderliğinin geleceğe dair net bir vizyona sahip olmadığını bir kez daha gösteriyor. Politikamız çok net – savaşla mı, geçmişteki Karabağ sorununun çözümüyle mi yoksa gelecekle mi ilgili? İki ülkenin birbirinin toprak bütünlüğünü tanımasını, sınırların çizilmesi için çalışmalara başlamasını, iletişimlerin açılması sürecini başlatmasını ve bir barış anlaşması imzalamasını önerdik. Yani bir barış anlaşmasının imzalanması yüzde yüz bir garanti değil ama her halükarda savaş riskini büyük ölçüde minimuma indiriyor. Ancak şunu da bilmeliyiz ki herhangi bir barış anlaşması Ermenistan için sadece bir kağıt parçası olabilir. Şimdi imzalansa da imzalanmasa da dediğim gibi askeri gücümüzü her zaman artıracağız ve artırmalıyız. Ermeni tarafı tereddütlü. Bu da yine resmi çevrelerin bu konuda henüz bir kanaat oluşturamadığını gösteriyor. Bir yandan, bir barış anlaşması ve güçlü bir Azerbaycan olmadan bazı endişelerinin olabileceğini anlıyorlar. Öte yandan, bir barış anlaşması imzalanırsa, her iki ülkenin de birbirinin toprak bütünlüğünü tanıması için bir hüküm olması gerektiğini ve buna hazır olmaları gerektiğini anlıyorlar. Yani bilirsiniz, dedikleri gibi, iki taş arasında sıkışıp kalırlar. Ama bir seçim yapmak zorundalar, doğru seçimi yapmak zorundalar. Söyledim, hayırsever davranışlarımız mutlaka ebedi değildir ve bu önerilerin sonsuza kadar masada kalması da gerekli değildir. Eğer bizim toprak bütünlüğümüzü tanımak istemezlerse, biz de onların toprak bütünlüğünü tanımayacağız. Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü inkar etmek için belki de toprak bütünlüğümüzü inkar etmekten yüz kat daha fazla nedenimiz var. Çünkü bunu zaten herkes biliyor ve dünya kamuoyu da biliyor ki Kasım 1920’de tarihi topraklarımız Zengazur bizden ayrılarak Ermenistan’a ve Göyça’ya ilhak edildi. 29 Mayıs 1918’de Erivan şehri Ermenistan’a verildi. Yani, dedikleri gibi, Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü tanımamak için birçok faktörümüz var. Yine de gelecekteki barış ve ülkeler arasındaki ilişkilerin kurulması adına buna hazırız. Ama altı ay sonra aynı olacağının garantisini veremem. İstemiyorlar, iyi değilse, o zaman ne olacağını göreceğiz.
-Çok üzgünüm, kısa bir açıklama. Ermenistan’ın devam eden provokasyonları, mevcut hükümetin eylemlerindeki tereddüt, sürdürülemez süreçlerin yaşanması gibi karşılaştırmalı bir analiz yaptık. Bahsettiğiniz konu – sizce bir barış anlaşması ve birbirlerinin topraklarının tanınması ihtimali var mı?
-Hayır, görmüyorum. Çünkü Ermenistan bu öneriye henüz yanıt vermiş değil. İletişimin açılmasıyla ilgili zaten bir cevap verildi. Gerçi biz bu konuyu gündeme getirdiğimizde onlar da itiraz ettiler. Şimdi herkes iyi hatırlıyor ki demiryolu, özellikle otoyol yapımına karşı protesto gösterileri yaptı, hayır, olmayacak demişti. Sonra bir röportajımda istesek de istemesek de yapacağımızı söyledim. Görünüşe göre bunu Nisan ayında söylemiştim ve sonuç olarak şimdi Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında bir otoyol, bir otoyol inşa etmeyi kabul etti. Zorladık demiyorum, hiç güç kullanmadık. Dedikleri gibi siyasi adımlarımız, diplomatik adımlarımız aynı anda olabilir. Bölgede yaşanan süreçler gösteriyor ki sadece Azerbaycan değil bölgedeki birçok ülke bunu istiyor. Dolayısıyla bu tarihe bakarsak Ermenistan’ın konumunun değiştiğini görebiliriz. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Ermenistan’ın pozisyonu değişiyor. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Ermenistan’ın pozisyonu değişiyor. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Bu öneriyi bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Bu öneriyi bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün açıkça görüyoruz ki, Karabağ sorununun geçmişte kaldığını defalarca vurguladınız. Bu da kuşkusuz yeni bir jeopolitik gerçeklik yaratıyor. Fikriniz nedir, bazı ülkelerin, uluslararası kuruluşların ve siyasi liderlerin bu yeni gerçeği nasıl algıladıklarından memnun musunuz?
– Evet, savaşın bitiminden bir yıl sonra uluslararası toplumun tepkisinden memnun olduğumu söylemeliyim. Ama şunu söylemeliyim ki bu büyük ölçüde bizim çalışmalarımızın sonucu. Çünkü savaş bittikten hemen sonra ertesi gün benim talimatımla savaşın sonuçlarının tüm uluslararası toplum tarafından kabul görmesi için çalışmaya başladık. Yani hem toprakların restorasyonu açısından hem de daha önce de söylediğim gibi sınırın yüzlerce kilometresinin uluslararası toplum tarafından kabul görmesi açısından bir gün bile durmadık. Bu çalışma kademeli oldu, ancak her durumda bunu başardık. AGİT Minsk Grubu eşbaşkanlarının ilk açıklamalarını hatırladığımızda, yeni gerçeklerden tamamen uzak olduklarını görüyoruz. Periyodik olarak her iki çatışma konusunu da burada ele alıyoruz, Ayrıca kabul edilemez başka sorunlar da gördük. Ancak daha sonra yaptıkları açıklamalara bakarsak, şimdi hem 10 Kasım Üçlü Açıklaması’na hem de diğer belgelere atıflar görüyoruz. Yani, gerçeklik zaten hakimdir. Ve bildiğiniz gibi Azerbaycan artık çıkarları göz ardı edilen bir ülke değil. Elbette hiçbir zaman abartmadık ve abartmamalıyız ama kendimizi de küçümsememeliyiz. Anayasal haklarımız olan BM Şartı, Helsinki Nihai Senedi çerçevesinde yeni bir gerçeklik yarattık ve herkesin bu gerçeği dikkate alması gerekiyor. Bu kolay bir iş değildi. Halkın göremediği bir eserdi. Çünkü bunu açıktan yapamadık. Aksi takdirde kendimize zarar verebiliriz. Bu nedenle kalıcı bir işti. Sonuç olarak, bugün uluslararası kuruluşlar – BM, Bağlantısızlar Hareketi, AGİT, Avrupa Birliği ve BDT bu gerçekleri tamamen kabul etmiştir. Bunu hem resmi anlamda hem de saf iletişimde görüyoruz. Ayrıca, birçok uluslararası yapı ve devlet başkanıyla temas halinde olduğum için, davamıza giderek daha fazla destek verdiğimizi görüyorum. Evet, ama her şey bittikten sonra oldu. Elbette birçoğumuz bize haklı olduğunuzu, her şeyi doğru yaptığınızı, her zaman yanınızda olduğumuzu söylüyor. Ama nedense çoğu kişi susmayı tercih etti. Ama bilirsiniz, kazananların her zaman bir sürü arkadaşı olur. Bunu tarihte birçok kez gördük ama her halükarda bu olumlu bir adım ve muhtemelen İkinci Karabağ Savaşı’nın gidişatından etkilendiğini söylemeliyim. Uluslararası insani normları ihlal etmeden, erkekler olarak bu savaşa onurlu bir şekilde savaştık. Ermeni sivil nüfus arasında çok az kayıp olduğunu defalarca söyledim. Kurbanlar sadece savaşa katılan sivillerdi. Ermeni tarafı mesnetsiz saldırılar yaptı ve şehirlerimizi sürekli bombaladı. Sadece Tatar’a 16.000 mermi düştü. Küçük bir kasaba ve 16 bin mermi düşünün. Peki Gence ne olacak, Şuşa ne olacak, Scuds ne olacak, İskender ne olacak?
Henüz savaşın başka bir bölümünden bahsetmedim. Muhtemelen bu konuşma ilk defa biz Ermenistan sınırındaki ve Agband yerleşiminden birkaç kilometre uzaktaki Zengilan’a doğru ilerlerken gerçekleşti. Ermeni tarafının Rus tarafına, sınırdaki Gümrü’deki Rus askeri üssünün bir bölümünün bir kısmını Zengilan’a göndermesi için başvurduğu bilgisini aldık. Azerbaycan’ın Ermenistan topraklarının Mehri bölümünü ele geçirme niyetinde olduğunu söyleyerek bunu haklı çıkarmak istediler. Gerçi bizim öyle bir niyetimiz yoktu. Ancak Gümrü’deki Rus üssünün çok sınırlı bir birliği oraya gönderildi. Bu operasyonel bilgiye sahiptik. Olayın hemen ardından Ermeni silahlı kuvvetleri Rus askerlerinin arkasından Azerbaycan birliklerine ateş etmeye başladı. Oradaki mesafe çok küçüktü, Zaten bizimle olan temaslarında bu olayı benim yaptığım gibi kabul etti: aşağılanmadan başka bir şey değildi. Yani Ermeni mevzilerine misilleme yaparak Rus askerlerine zarar vermemizi istediler ki amaçlarına ulaşabilsinler ve Rusya’yı bu savaşa dahil edebilsinler. Zaten bizimle olan temaslarında bu olayı benim yaptığım gibi kabul etti: aşağılanmadan başka bir şey değildi. Yani Ermeni mevzilerine misilleme yaparak Rus askerlerine zarar vermemizi istediler ki amaçlarına ulaşabilsinler ve Rusya’yı bu savaşa dahil edebilsinler.
Savaş sırasında meydana gelen birçok olay, Ermeni tarafının eylemlerinin düşük karakterinin kanıtıdır. Kendi askerleriyle ilgili olarak bile. Zincirlerde, arabalarda ve zincirlerde kamyonlarda kaç Ermeni askeri öldü? Ermeni askeri ve siyasi komutanlığı, kaçakların olay yerinde vurulmasını emretti. Bütün bu bilgilere sahibiz. Çünkü sadece Karabağ’da değil, Ermenistan’ın birçok yerinde her yeri seyrettik. Bu nedenle, neler olduğu hakkında güvenilir bilgilere sahip olduk. Bu arada, şimdi de aynı.
Bu faktörün de rol oynadığını düşünüyorum. Bence bir sonraki faktör, farklı ülkelerden diplomatların, gazetecilerin ve kamuoyunun önemli şahsiyetlerinin kurtarılmış topraklara derhal ziyaretlerini organize etmemizdir. Hepsi şoktaydı. Hepimiz de öyle. Oradaki herkes sadece şok oldu. Çünkü vandallığın ve barbarlığın boyutunu bilmiyorduk. Bu, Ermenilerin tüm ideolojik kavramını, sanki medeni bir halk, eski bir halk, barbar Müslümanlarla çevrili, Kafkasya’da asil bir halk, Hıristiyanlığın sonucuymuş gibi tamamen altüst etti. Soylu bir millet böyle bir şey yapabilir mi? Ölüleri mezarlardan çıkarmak, altın dişlerini çıkarmak, mezar taşlarını kırıp komşu ülkelere satmak, camileri yıkmak, orada domuz beslemek. Bütün bunları gösterdik, hiçbir şey göstermeye gerek olmamasına rağmen, sadece insanların gelip kendilerinin görmesi gerekiyordu. İşgal sırasında Müslüman ülkelere, Ermenilerin korkunç olaylar gerçekleştirdiğini, tüm Müslümanların kutsal türbelerine hakaret ettiğini söylediğimde birçokları inanmamış olabilir, ama şimdi gördüklerinde nasıl tepki verecekler? Başka bir deyişle, burada olup biteni anlamada, sadece tarihsel, yasal ve politik olarak değil, aynı zamanda saf insanlık açısından da haklı olduğumuzu fark etmede başka bir dönüş gerçekleşti. Biz böyle eylemler yapmadık. Artık kontrolümüz altındaki köylerde her şey güvende – Ermenilerin yaşadığı köyleri kastediyorum. Bir yıl sonra, tek bir binaya bile dokunulmadığı Hadrut’taydım. İşgal sırasında burada ağırlıklı olarak Ermeniler yaşıyordu. Bu, genel olarak, Azerbaycan halkının karakterine aykırıdır. Hiçbir mezar taşı kırılmadı, hiçbir kilise yıkılmadı. Ama muhtemelen bildiğiniz gibi, UNESCO ile ilgili destanı anlatıyorum, neredeyse bizi vandalizmle suçlamaya çalıştılar, şimdi kiliseleri yıkacağımızı düşündüler. Ermenilerin buraya geliş güzergahını onlarla anlaştık. Onlar ve onlarla bağlantılı bazı ülkeler buraya çok güçlü bir şekilde gelmek istediler. Yabancı diplomatların ve yabancı gazetecilerin kurtarılmış topraklara ziyaretlerini organize ettiğimizde, bu kiliselerin ve bu mezarların yerinde olduğunu görünce UNESCO’nun ziyareti konusu gündemden kaldırıldı. Sorun şu. Bütün yıl onları davet ettik. Cevap neydi? UNESCO’nun siyasi meselelerle ilgilenmediği söylendi. İkinci Karabağ Savaşı biter bitmez buraya gelmekte ısrar ettiler. Güzergah vb. konularda anlaştık. Bu dönemde neler olduğu biliniyor. Bizim hiçbir şeyi yıkmadığımızı kendileri gördüler ama buraya geldiklerinde yıkılan camileri, yıkılan mezarlıkları, tarihi eserleri, yıkılan şehirleri görecekler, sadece kimin yaptığını söylemek zorunda kalacaklar. Bu yüzden bunu yapmak istemiyorlar. Tüm bu faktörler ve aktif diplomatik çalışmalarımız, bu gerçeklerin dünyada kabul görmesi için koşullar yarattı. Bence bu büyük bir başarı. Çünkü bu savaştan sonra aslında dünya çapında bir hami olan Ermenistan’ın savaş başlarsa ne olacağına dair tüm tahminlerini ve varsayımlarını alt üst ettik. tabiki bence Azerbaycan halkının topraklarına ne kadar bağlı olduğunu, fedakarlık yapmaya ve büyük riskler almaya ne kadar istekli olduğunu dünya görmüş ve bu faktör rol oynamıştır. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. büyük riske ne kadar hazır olduğunu gördü ve bu faktör bir rol oynadı. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. büyük riske ne kadar hazır olduğunu gördü ve bu faktör bir rol oynadı. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum.
– Sayın Başkan, çatışma sırasında AGİT Minsk Grubu adında bir grup vardı ve siz bundan az önce bahsettiniz. Bu AGİT Minsk Grubu 30 yılda neredeyse hiçbir ilerleme kaydetmedi ve Azerbaycan hem uluslararası hukukta hem de bilinen BM kararlarında kendi gücünü sağladı. Çatışma çözüldükten sonra Minsk Grubu birkaç açıklama yaptı ve ardından ortadan kayboldu. Onlardan haber yok. Herhangi bir bilgin var mı? Onlar ne yapıyor?
– Hayır, bilgim yok. Sanırım şimdi yıldönümü etkinlikleri için hazırlanıyorlar. Çünkü bildiğiniz gibi Minsk Grubu 1992 yılında kuruldu ve bu yıl 30. yılı. Muhtemelen, bu etkinliklerin hazırlanması onları meşgul ediyor. Ama bu esprileri bir kenara bırakırsak bence kendilerine bir günlük oluşturmalılar. Bu bizim işimiz değil. Ancak, ne yapmaları ve ne yapmamaları gerektiğine dair bir fikrim var. Ne yapmamaları gerektiğini söyleyebilirim. Dağlık Karabağ sorunu çözüldüğü için uğraşmamalılar. Bunun yerine bu sorunu çözdük. Bence yokluklarının sebebi bu. Çünkü onlar için ne kadar zor olursa olsun, bu yeni gerçeği kabul etmeleri gerekir. Bunu bilmeliler artık Karabağ sorunuyla uğraşmayacaklar. Çünkü buna izin vermeyeceğiz. Biz bu çatışmanın tarafıydık. Bir taraf çatışmanın çözüldüğünü söylerse, arabuluculuğa yer yoktur ve pozisyonumuz kendilerine iletilmiştir. Muhtemelen ne yapacaklarını kendileri düşünmek zorunda kalacaklar. Bildiğim kadarıyla eşbaşkanlar arasında eskisi gibi bir birlik yok. Yargılarım bunu kanıtlıyor. Bu ülkeler arasındaki ilişkiler son zamanlarda özellikle gergin hale geldi ve geçmişteki çatışma ve mevcut durum hakkında farklı görüşlere sahipler. Anlaşmaya varabileceklerini sanmıyorum. Her durumda, faaliyetlerinin bu kadar düşük bir seviyesi bizi hiç ilgilendirmiyor ve belki de tam tersi. Prensip olarak 30 yıllık iş tecrübesi, emekliliğin eşiğindeler.
– Fransa, AGİT Minsk Grubu’nun eşbaşkanlarından biridir. Sadece Fransız parlamenterler değil, bazı cumhurbaşkanı adayları da yasadışı yollardan Ermenistan ve Karabağ’ı ziyaret ederek orada provokatif açıklamalar yapmaya başladılar. Bu açıklamalar bir şeyi değiştirebilir mi?
– Hayır tabii değil. Bu açıklamaları yapanlar, bunun hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini anlamışlardır diye düşünüyorum. Bu açıklamaların nedeni açık, bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçiminde Ermeni örgütlerinin oyunu kazanmak. Cumhurbaşkanı adayı Pekres’in Azerbaycan topraklarına yaptığı bu kışkırtıcı ziyaret, her şeyden önce Cumhurbaşkanı Macron’a yönelik bir ziyaretti. Başkan Macron’un savaş sırasında Ermenistan’ı destekleyen en ileri düzey politikacı olmasına ve hatta konunun Fransa-Azerbaycan ilişkilerinin zaten söz konusu olduğu noktaya gelmesine şaşırdım. Bununla birlikte, savaş boyunca kesinlikle Ermenistan’ın yanında yer aldı. Paşinyan’ın şu anda en büyük rakibi Bayan Pekres’in Karabağ’a gönderilmesine karşı gösterdiği nankörlük derecesine hayret ediyorum ve böylece, Ermeni oylarını kazanmak için daha büyük fırsatları var. Yani beni şaşırtan şey bu. İkincisi, hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini tekrar söylemek istiyorum.
Prensipte hem siz hem de Azerbaycan halkı bu üç ülkenin savaş sırasında ve sonrasındaki davranışlarını gayet iyi biliyorsunuz. Rusya, siyasi açıdan tamamen tarafsızdı. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Trump yönetimi bu konuyla hiç ilgilenmek niyetinde değildi. Savaş, Trump yönetiminin son aylarında yaşandığı için Amerikan tarafında herhangi bir pozisyon görmedik. Avrupa Birliği, hem Ermenistan hem de Azerbaycan liderleriyle liderlik düzeyinde telefon görüşmeleri yaptı. Fransa, Ermenistan’ın tutumunu kesin olarak destekledi. Azerbaycan’a karşı asılsız suçlamalarda bulundu ve elbette sözde “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti”nin her iki meclis tarafından tanınması, Fransa-Azerbaycan ilişkilerine büyük bir darbe oldu. Savaştan sonra bu politika bir süre devam etti. Ama sorunuza dönecek olursak, Fransa’nın da savaşın sonuçlarını kabul ettiğini ve Başkan Macron’un girişimiyle geçtiğimiz ay Brüksel’de üçlü bir toplantı yapıldığını söyleyebilirim. Bu görüşme Fransız-Azerbaycan ilişkileri açısından da önemliydi. Çünkü Başkan Macron ile birçok konuyu netleştirdik. Normal ilişkiler formatına dönmek için fırsatlar olduğunu düşünüyorum. Biliyorsunuz, siyasette her zaman duygulara kapılmama taraftarı oldum ve duygular asla siyasetle karıştırılmamalıdır. Savaştaki tavrımız da bunu gösteriyordu. Gence, Tatar ve diğer şehirlerin bombalanmasından sonra aynı cevabı vermedik. Ancak, nasıl hissettiğimi de anlıyorsunuz. Aynı zamanda, uluslararası düzeyde, şimdi dedikleri gibi, Fransa bunu anlıyor. yanlış adım attı ve hiçbir şey alamadı. Attığı ve savaş sonrası attığı adımlarla Azerbaycan halkının güvenini tamamen kaybetmiştir. Sonuç olarak, Ermeni hükümeti onlara böyle bir nankörlük gösterdi. Aslında Azerbaycan yoluna devam ediyor. Bu nedenle Fransa’nın ilişkileri normalleştirme yönünde attığı adımlar tarafımızca memnuniyetle karşılanmaktadır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Azerbaycan toplumunda, en hafif tabirle, ülkemizde geçici olarak görev yapan Rus barış güçlerinin faaliyetleri hakkında her zaman belirli sorular vardır. Bu durum özellikle sizin de belirttiğiniz gibi toplumda rahatsız edici ve rahatsız edici olan yasadışı ziyaretlerde geçerlidir. Sizce barışı koruma görevlilerinin çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz ve bu tür vakaları önlemek için hangi ek araçlar kullanılabilir?
– Barışı koruma görevlilerinin faaliyetlerini değerlendirmek için daha geniş bir perspektiften yaklaşmamız gerektiğini düşünüyorum ve tabii ki rahatsız edici birçok nokta var. Ancak aynı zamanda olumlu işlevlerinden bahsetmemek de haksızlık olur. Artık önemli bir işlevi yerine getiriyorlar. Aynı zamanda hem askerlerimizin hem de yüklerimizin Kelbecer ve Laçın bölgelerine gönderilmesine ve taşınmasına eşlik ediyorlar ve prensip olarak genel faaliyetlerine olumlu baktığımı söyleyebilirim. Yani geçen yıl birçok şeye açıklık getirdi çünkü aynı zamanda Rusya ile ilişkilerimizde bu unsurun olmadığı yeni bir unsur ortaya çıktı. Azerbaycan-Rus ilişkileri her zaman çok olumlu olmuştur. Ancak geçen yıl, bu ilişkiler daha dinamik hale geldi ve çeşitli düzeylerde başkanlık seviyesi de dahil olmak üzere daha fazla temas oldu. Bu, ilişkilerimiz için bir yenilikti ve bu yenilik ikili ilişkiler için sorun yaratabilir veya ikili ilişkileri güçlendirebilir. Geçen yıl ve bu yıl incelendiğinde barış misyonunun Azerbaycanlı ortaklarıyla ilişkilerinin ikili ilişkiler üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu söyleyebilirim. Dolayısıyla biz bunu bilmeliyiz ve Azerbaycan vatandaşları da bilmelidir.
Tahrik edici konulara gelince, tabii ki bizi de rahatsız ediyor ve bu tür yasadışı ziyaretlerde Rus tarafı resmen eleştiriliyor. Savunma Bakanımız defalarca mevkidaşına mektuplar göndermiş, barış gücü komutanını azarlamış, Valery Pekres’in son yasadışı ziyaretiyle ilgili olarak da aynı adımlar atılmıştır. Bize görmediğimiz, bilmediğimiz, odakta olmadığımız, sıradan bir araba ile geldiği vb. söylendi. Ancak tabii ki bu inandırıcı değil ve nasıl olduğunu hem olumlu hem de olumsuz olarak söylemeliyim. Organize bir geziydi, Valeri Pekres istediği eskortla gidemediği için çok sınırlı sayıda gittiler. Kendisine eski Fransa Dışişleri Bakanı AB Komiseri Barnier eşlik etti. Oraya gizlice gittiler ve geri döndüler. Döndüklerinde, muhtemelen onları Laçın koridorunda durduracağımızdan korktukları haberi geldi. Çünkü orada olduklarını bilseydik, kesinlikle geri dönmelerine izin vermezdik. Laçın koridoru bizim kontrolümüz altında. Şuşa’ya gittiniz ve gördünüz. Herhangi bir arabayı oraya park edebiliriz ve kimse bize bir şey söyleyemez. Bu nedenle bu tür durumlar meydana gelir, kesinlikle kabul edilemez ve durdurulmalıdır. Bilgilerime göre, Karabağ’ı ziyaret eden Ermeni temsilciler, yabancı vatandaşların ziyaretleriyle ilgili olarak barışı koruma misyonuna başvurmaktadır. İzin verilir veya verilmez. Genel olarak giriş ve çıkışta, Khankendi’de ve çevresinde meydana gelen tüm olaylar hakkında doğru bilgiye sahip olduğumuzu söyleyebilirim. Dolayısıyla bizden bir şey gizlemek için “Görmedik,
Bir diğer rahatsız edici konu ise Karabağ, Hankendi ve Rus barış güçlerinin kontrolündeki diğer yerlere gelenlerin sayısının gidenlerin sayısından çok farklı olduğunu görüyoruz. Daha fazla insan gidiyor. izliyoruz. Ayrıca giden arabaların yüzde 91’inin – bakın, yüzde 91, ne kadar doğru bildiğimiz dahil – kontrol edilmediğini görüyoruz. Ayrılan arabaların sadece %46’sı denetlenmiyor. Peki bu ne anlama geliyor? Rus barış güçlerinin çalıştığını, girişin ücretsiz olduğunu ve çıkışta bazı sorunlar olduğunu gösteriyor. Yani arabayı durdururlar, sorguya çekerler vb. Yani insanların gitmemesini istiyorlar. Bu tesadüf olamaz. Fark olamaz. Arabaların ve insanların sayısını, kaç kişinin girdiğini biliyoruz, ne kadar çıktı ve bu kabul edilebilir bir konu değil. Bilgilerimize göre savaş sırasında gidenlerin 38.000’i İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra geri dönerken, dönenlerin 11.000’i kalıcı olarak ayrıldı. Rus barış güçleri tarafından kontrol edilen bölgede şu anda 27.000 kişinin yaşadığı tahmin ediliyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı. Bugün, Rus barış güçlerinin kontrol ettiği bölgede 27.000 kişi yaşıyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı. Bugün, Rus barış güçlerinin kontrol ettiği bölgede 27.000 kişi yaşıyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı.
– Sayın Başkan, izin verirseniz, AGİT Minsk Grubu hakkında bir sorum daha var. Kendilerini haklı çıkarmak için eşbaşkanlar ve onları destekleyen ülkeler, gerçekten uzun bir süre olan otuz yılda biraz tecrübe kazandıklarını söylüyorlar. Hem İkinci Karabağ Savaşı’nın sonuçlarını hem de savaştan önceki çalışmalarının sonuçlarını hepimiz gördük. Bu dönemde hareketsizlikleri göz önüne alındığında, kaybolan güveni geri kazanmak için bu formatı nasıl değiştirmek gerektiğini düşünüyorsunuz?
– Yine, ne yapmaya hazırlandıklarına bağlı olacaktır. Bu konudaki tavrımı Dışişleri Bakanımız aracılığıyla ifade ettim. Dediğim gibi, onlara hiçbir şey yapmamalarını söyledim. Günlüklerini hazırlayıp bize sunmalılar. O zaman gündemi onaylamalı, onaylamamalı veya kısmen onaylamalıyız. Başka bir deyişle, böyle konsolide bir grup olarak ilgilenmek istedikleri öğelerden bahsediyoruz. Ancak, Rusya ile ABD, Rusya ve Avrupa Birliği arasında son zamanlarda yaşanan olayların, bu ülkeler arasındaki bu tek işbirliği biçiminin resmi anlamda değil, böyle konsolide bir şekilde sürdürüleceğini söylemeye zemin hazırladığını bir kez daha vurgulamalıyım. form. Bu nedenle, önce kendimize şunu netleştirmemiz gerekir: Minsk Grubu eşbaşkanlığı bugün zamanın gerçekleriyle ne kadar örtüşüyor, eşbaşkanları değiştirmeye gerek var mı, çünkü Minsk Grubu sadece bu üç ülkeden oluşmuyor. Bu üç ülke, aslında, dürüst olmak gerekirse, geri kalanını izole etti. Ayrıca, yerleşime herhangi bir şekilde yardım etme arzusunu ifade eden diğer tüm kuruluşlar engellendi. Bunu kesinlikle biliyorum. Bildiğim kadarıyla 2005 yılında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde işgali kınayan bir karar almayı başardığımızda, Minsk Grubu tarafından büyük bir skandal yaşandı, bu da demek oluyor ki, siz bu işin içinde olmayan şeylere karışıyorsunuz demektir. sana ait. Avrupa Birliği’nin çabalarını da onlar kadar kıskandılar. Hatırlarsanız, bir süre önce – geçen yıl, Bence üç AB üye ülkesinin dışişleri bakanlarından oluşan bir heyet geldi. Bu ziyarete karşı tavır da çok kıskançtı.
Başka bir deyişle, süreci tamamen tekelleştirmeye, sadece diğer aktörleri değil, Minsk Grubu üyelerini de dışlama girişimi, onların sadece istatistikçi kalmasına neden oluyor. Birçoğu bu grubun kim olduğunu bile bilmiyor. Sıra bu şekilde olmalıdır. İlk olarak, bu grubun yaşayabilirliğinin açıklığa kavuşturulması gerekiyor. İkincisi, ne yapmayı planladıklarını özetleyen bir günlük sunmalı ve bu günlük üçü arasında kararlaştırılmalıdır. O halde Azerbaycan ve Ermeni tarafları buna karşı tavırlarını açıklamalıdır. Henüz bu ilk iki nokta yok. Bu nedenle, prensip olarak, konuşulacak bir konu yoktur.
Deneyim söz konusu olduğunda, deneyim iyi bir şeydir, ancak yalnızca olumlu bir deneyimse. Bu nedenle bir şeyler düşünüp bir karara varmaları gerektiğini düşünüyorum.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün Azerbaycan görünmez bir düşmanla savaşıyor – koronavirüs. Hatırlayalım iki yıl önce çoğu ülke Azerbaycan’a örnek oldu ama bugün Azerbaycan bu virüsle mücadelede dünyaya örnek oldu. Ancak ne yazık ki, ülkemizde “omikron” enfeksiyonu vakaları zaten doğrulanmıştır. Daha az kayıpla çıkmak için bu politikayı sürdürmek için ne gibi önlemler alınacak?
– Biliyorsunuz alınan önlemler etkinliğini gösteriyor. Azerbaycan bu zorlu sınavı onurla geçtiğini düşündüğüm ülkelerden biri. Ancak kayıplarımız küçük değil ve ölen her vatandaş elbette bizim vatandaşımızdır. Tüm ölenlerin ailelerine taziyelerimi iletmek istiyorum. Bu konuyu ciddi bir şekilde ele almaya başladık. Muhtemelen hatırlayacağınız gibi, BDT’de aşılamaya başlayan ilk ülke bizdik. Geçen yıl 18 Ocak’ta aşıları aldığımızı tam olarak hatırlıyorum. O zamanlar aşı ithal etmek büyük bir sorundu, ama şimdi değil. Çünkü aşı sayısı çok kısıtlıydı ve ilk etapta kardeş Türkiye bize çok yardımcı oldu. Türkiye üzerinden Sinovac aşılarını ülkeye getirdik ve aşılama sürecini başlattık. Ondan sonra Sinovac ile de çalıştık, Ayrıca Pfizer ile doğrudan sözleşmeler imzaladık. Bu aşılar ağırlıklı olarak kullanılmaktadır ve tıp alanındaki yeteneklerimizi büyük ölçüde genişlettik. Bildiğiniz gibi ülkemize modüler hastaneler getirildi, en güzel hastane olan New Clinic’i COVID hastalarının hizmetine sunduk ve şu anda toplam 46 hastanemizde COVID hastalarını tedavi ediyor. Bu alandaki sonuçların kötü olmadığını düşünüyorum.
Aşı ile ilgili en son verilere göre, 18 yaş üstü nüfusun yaklaşık %64’ü halihazırda iki doz aşı almıştır ve toplam nüfus daha küçüktür. Aynı zamanda, ben de dahil olmak üzere 1.500’den fazla (???) kişiye destek dozu verildi. Bunu ilk kez söylüyorum. Üçüncü kez aşı oldum ve herkese tavsiye ediyorum.
Şu anda birçok ülkede temel sorun hasta sayısı ve yatak yetersizliğidir. Bizim durumumuzda durum olumlu. Şu anda sadece yüzde 10’u dolu olan 10.000 yatağımız var. Yani 9 bin yatak boş. Allah korusun pandemi yayılırsa yeterince fırsatımız var. Burada önemli bir konu canlandırma tesisleridir. %26’sı dolu 875 yoğun bakım ünitemiz var. Ayrıca burada yeterince boş resüsitasyon tesisimiz var. Yani bu açıdan kendimizi rahat hissedebiliriz. Bu yüzden neredeyse tüm kısıtlamaları kaldırdık. Birçok ülke şimdi yeniden kapanıyor ve yeniden kısıtlamalar talep ediyor. Bu, insanların psikolojik durumu ve ekonomik faaliyetleri üzerinde çok olumsuz bir etkiye sahiptir. Her şeyi duruma göre yaptık, gerekirse kapattık, gerekirse açtık. Yani buradaki asıl mesele bu virüsün yayılmasını azaltmak. Şunu da söylemeliyim ki Azerbaycan halkı da çok sorumlu davranıyor ve bizim herhangi bir anti-COVID eğilimimiz, anti-COVID kampanyamız yok. Artık insanlar bilinçli olarak gidiyorlar, bu aşıyı oluyorlar ve kendilerini koruduğunu anlıyorlar. Aşılı insanlar arasında çok az ölüm var. Belki aşılı hastalardan bazıları çok ciddi bir hastalığa sahiptir veya kronik olarak ölmektedir. Tanıdığım, aşılanmış, sonra enfekte olmuş ve çoğunlukla çok hafif olan birçok insan var. Hatta omicron bulaşmış ve 5-6 gün içinde herhangi bir ciddi semptom göstermeden iyileşen insanlar tanıyorum. Görünüşe göre “omikron” daha zayıf bir virüs. Dürüst olmak gerekirse, ben bir uzman değilim, bu konuda çok geniş yorum yapmak istemiyorum.
Ama bunu kimse bilmiyor. Elbette bunu izlemeliyiz. Önemli olan kendimizi, hepimizi korumak. Her birimiz bir aşı olmalı ve zaman zaman bu antikorların sayısını kontrol etmeliyiz. Ben de kendimi kontrol ediyorum, kan testi yapıyorum ve bakıyorum. Neden üçüncü kez aşı oldum?! Zaten düşük antikorlarım olduğunu gördüm. Bir yerde aşı olmamış olabilirim, bu yüzden üçüncü dozu aldım – “güçlendirici”. Azerbaycan’da hiçbir etki yok, hiçbir komplikasyon yok. Çünkü hem Sinovac hem de Pfizer çok sağlıklı ve kaliteli aşılar gibi görünüyor. Bu yüzden benim tavsiyem ve tabii ki kendilerini korumak, ailelerini korumak. Özellikle yaşlıların kendilerini korumaları gerekiyor. Tüm bu yeni davranış kurallarına uyum sağlamamız gerekiyor. Şimdi bakalım diyorlar Bu virüsler yıllar içinde güçlerini kaybederler ve daha sonra yaygın gribe dönüşürler. umarım biz de görürüz.
– Sayın Başkan, izninizle Zengazur koridoru konusuna dönelim. Bu koridorun her şekilde açılacağını yinelediniz ve geçen yılın sonuçlarını konuştuk. Geçen yıl siyasi ve diplomatik düzeyde, bunun Brüksel ziyaretiniz sırasında medyanın kullandığı söylemin bir parçası olduğunu gördük. Hatta geçen sene sivil havacılık sahasındayken koridorun Zangazur koridoru üzerinden, hava sahası üzerinden açıldığını gördük. Peki arsa açma aşaması nerede?
– Hava sahasının kullanımına gelince, bu koridoru Ermenistan’dan izin almadan kullandığımızı da söylemeliyim. İzin almadığımızı herkes bilsin. Bu bizim hakkımız, bu uluslararası bir koridor. Dünya havacılık sisteminde kurallar vardır yani mevcut koridor kullanılabilir. Bunu Zangazur koridorunun hava versiyonunu uygulamak için kullanmaya karar verdik. Nahçıvan’a uçan uçaklar hem zamandan hem de yakıttan tasarruf sağlıyor. Ama asıl mesele elbette bu değil. Asıl görev bu koridoru açmaktı.
Bildiğiniz gibi Ermeni tarafı bu Zengazur koridorunun anlatımını çok kıskanıyor. Sebebini bilmiyorum? Ancak mütevazı olmaktan uzak olsa da bu terimin yazarı olduğumu söyleyebilirim. Neden ona Zengazur dedim? Çünkü her şeyden önce burası Zengazur, tarihi adı. Nasıl ki Ermenilerin şimdi Razdan dedikleri Zengilan, Zengezur, Zengi nehri Azerbaycan’ın yer adlarıysa, bu Azerbaycan’ın bir yer adıdır. İkincisi, bu koridora sadece bir demiryolu olarak bakmıyoruz. Çünkü hem demiryolu hem de karayolu bu koridordan geçecek. İleride oradan Nahçıvan’a enerji nakil hatları yapmayı planlıyoruz. Çünkü elektrik için çok büyük ihracat planlarımız var. 240 megavatlık bir rüzgar santralinin temelinin yarın atılacağını belirtmiştim. Yabancı yatırımcılar, Cebrayil bölgesinde 240 megavatlık yeni bir güneş enerjisi santralinin inşası için resmi olarak bize başvuruda bulundular. Khudafar, Kız Kulesi’nde 140 megavat elektrik alabiliyoruz. Kelbecer ve Laçın’da yaklaşık 10.000 megavatlık bir potansiyel var ve rüzgar ve enerji enerjisi satın alma imkanımız var. Bu yüzden güç hatlarını da kastediyoruz. Bundan sonra, gaz boru hatlarının oradan geçmesi mümkündür. Bir satır Kafan’dan, bir satır Mehri’den geçebilir. Sisyan dedikleri Karakilsa’dan bir hat geçebilir. Bu nedenle Zengazur koridoru tüm Zengazur bölgesini kapsamalıdır. Bildiğiniz gibi Ermeni tarafı başta bu açıklamaya ve bir bütün olarak itiraz etti. Bugün bile Ermeni siyasi ortamında bu koridorun Ermenistan için elverişsiz olduğuna dair görüşler var.
Bu sorunu çözmek için sürekli olarak çalıştık. Bildiğiniz gibi Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan Başbakan Yardımcıları düzeyinde bir çalışma grubu var. Bu onun ana görevidir. Çalışma grubu Ermenistan topraklarını ziyaret ederek karayolunun olası güzergâhlarını inceledi. Çünkü ilk aşamada Ermeni tarafı oraya yol yapmanın imkansız olduğunu belirtti. Ancak bunun mümkün olduğunu biliyoruz ve Sovyet döneminde böyle bir proje vardı. Sovyet döneminde Ermenistan, imkansız olduğunu söyleyerek projeye itiraz etti. Haydar Aliyev o sırada Moskova’daki Politbüro üyesi ve Sovyet hükümetinin Bakanlar Kurulu’nun ilk başkan yardımcısıydı. Ermenistan’ın mevcut liderliği – birinci sekreter ve hükümet başkanı – onun talimatı ve ısrarı üzerine projeyi onaylamak zorunda kaldı. Nasıl izin verdiler? O sırada Devlet Planlama Teşkilatı ve diğer ilgili kurumlar olay yerinde tanışmış ve planlamıştı. Otoyolun yapımına şimdiden başlandı. Görüyorsunuz, Ermeniler o dönemde Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında araba bağlantısı olmasını istemiyorlardı. O zaman bile çeşitli bahanelerle protesto ettiler. Yani fırsatlar var. Bugün bu çalışma grubu da bunu doğruladı. İlk aşamada Ermenistan demiryolunu kabul etmiş görünüyor. Daha sonra otoyol inşa etmeyi kabul etti. Bu zaten doğrulandı. Şu anda otoyolun güzergâhı, nereden geçeceği konusu tartışılıyor. Ana şartımız en kısa rotaya sahip olmak ve bu rotayı yılın her mevsiminde kullanabilmektir. Çünkü orada hava bazı yerlerde elverişsiz. hem rahatlama Bu kadar. Bu koridorun konusu burada.
Şunu da söylemeliyim ki, çabalarımız sonucunda bu terim zaten uluslararası sözlükte yerini aldı. Bahsettiğiniz gibi yabancı gazeteciler bana soru sorduğunda bile Zengazur koridoru diyorlar. Her duyduğumda, dedikleri gibi, çok memnun oluyorum. Her seferinde Ermeni tarafının muhtemelen yine kafasını duvara vurduğunu tahmin ediyorum. Çünkü zaten uluslararası sözlükte yer aldı ve elbette uygulanacaktır.
Bildiğiniz gibi 3+3 formatında -ilk toplantı tanıtım niteliğinde olmasına rağmen- ikinci toplantının her şeyden önce iletişimlerin açılması konusunda daha kapsamlı tartışmalar olacağına eminim. Her ülkenin fayda sağlaması bekleniyor. Ermenistan’ın Azerbaycan karşıtı, İslamofobik, Türkiye karşıtı özelliklerinden vazgeçmesi gerekiyor. Doğal olarak Ermenistan da bundan faydalanabilir.
– Sayın Başkan, Zangazur’la ilgili kişisel bir geçmişiniz olduğunu biliyoruz. Nahçıvan ziyaretiniz sırasında atalarınızı ziyaret ettiniz. Şuşa’nın kurtarıldığı dönemdeki Ulu Önder’in Şeref Sokağı’ndaki kabrini ziyaretinizi bunun bir devamı olarak değerlendirebilir miyiz?
-Evet öyle. Bunu kabul ettiğiniz için teşekkürler, evet. Bunlar kalbimdeki düşünceler ve henüz kalbimde olanı söylemeyeceğim. Ama dedemin mezarını ziyaret ederken içimden geçen sözleri söyledim. Dedemi görmesem de o öldüğünde ben doğmadım. Ama bildiğiniz gibi Zengezur’da doğdu ve Ermeni etnik temizlik politikasının kurbanı oldu, ailesi oradan Şahbuz’a, oradan da Nahçıvan’a taşınmak zorunda kaldı.
Elbette atalarımızın izinden gitmeliyiz. Her zaman ruhlarını neşelendirmeye çalışmalıyız. Azerbaycan halkının avantajı, eski geleneklerimize bağlı olmamızdır. Bu açıdan her birimiz için ailesi, ataları, ataları benim için de dahil olmak üzere büyük önem taşıyor. Orada, dedemin mezarının önünde, bir gün söyleyeceğim sözleri kalbimden söylemiş olabilirim.
– Sayın Cumhurbaşkanı, çatışma sonrası dönemden, savaş sonrası dönemden bahsederken, Azerbaycan’ın uluslararası arenada artan rolünden bahsetmemek mümkün değil. Dediğiniz gibi Azerbaycan bölgede yaşanan süreçleri sadece gözlemlemiyor, bölgenin gündemini de Azerbaycan belirliyor. Altta yatan faktörler nelerdir ve bu, ülkenin Bağlantısızlar Hareketi başkanlığına nasıl yansır?
-Evet, kesinlikle haklısın. Bugün bölgesel gündemde yer alan konular birçok yönden faaliyetlerimizle ilgilidir ve girişimlerimizin çoğu, ortaklarımızın girişimlerinin çoğu katılımımız ve olumlu tavrımızla gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda, karşılıklı yarar sağlayan işbirliğini hedeflediğini söylemeliyim. Enerji, ulaşım, insani konular, çok kültürlülük ile ilgili tüm girişimler, hem siyasi hem de ekonomik olarak bölgedeki en öngörülebilir duruma yöneliktir. Bu nedenle, bu durumda, Azerbaycan’ın uzun yıllardır girişimleriyle ilgili her şey, a priori, iyi düşünülmüş ve temelli bir girişim olarak kabul edilir. Şunu da söylemeliyim ki, bazı fantezileri, popülizmi, zekiymiş gibi davranmak ya da birini memnun etmek için kullandığımız bir durum olmadı. Havadaki kelimelerin telaffuzu veya bazı basit, çiğnenmiş terimlerle ilgilenelim. Yani başlattığımız her şey yapılabilirdi ve başarıldı.
Bağlantısızlar Hareketi’ne gelince, bu tabii ki Azerbaycan için yeni bir rol. Özellikle ülkemizin bu organizasyona en son katılan ülkelerden biri olması nedeniyle. Biz yeni bir üyeyiz. Ancak hemen tüm ülkelerin güvenini ve saygısını kazandık. Bu nedenle ülkeler iki kez lehimize oy kullandı. Yani, bir kez liderliğimize güvendiler ve oybirliğiyle başkanlığımızı bir yıl daha uzatmamızı önerdiler. Resmi bir bakış açısıyla, herhangi bir çıkar veya taviz için değil, ne yapabileceğimiz ve bu organizasyonu nasıl güçlendirebileceğimiz açısından yaklaşıyoruz. Çünkü ben buna tamamen mekanik bir örgüt diyorum ama bu bir örgüt değil, bir Hareket ve uluslararası terminolojide buna örgüt denmiyor. Ancak kurumsallaşma yoluna gitmemiz gerektiğini düşünüyorum. Bu doğrultuda bazı adımlar attık. Birincisi, Hareketin üyesi olan parlamento başkanlarının yaklaşan Bakü toplantısı. Parlamenter bir unsur yaratmak istiyoruz. Zaten bir anlaşmaya varıldı. Biz de bu Hareketin bir gençlik unsurunu yaratmak ve böylece yapısal değişikliklerden geçmek istiyoruz. Elbette bunun için tüm ülkelerin rızası gerekecek. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz. tüm ülkelerin onayını gerektirecektir. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz. tüm ülkelerin onayını gerektirecektir. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz.
Pandemi sürecinde yaptıklarımız, uluslararası girişimler, Hareket zirvesi, BM Genel Kurulu’nun özel oturum düzenleme girişimi, BM İnsan Hakları Konseyi’nden aldığımız destek, Genel Kurul’da son dönemde yapılan ancak COVID nedeniyle ertelenen tartışma… -19 – tüm bunlar artar. Uluslararası arenada daha çok tanınmakta ve daha çok tanınmaktadır. Aynı zamanda, COVID pandemisinden önce bile üye ülkelere yardım ettik. Azerbaycan halkının belki de farkında olmadığı pek çok insani yardım programlarımız var. Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Uluslararası Yardım Ajansı aracılığıyla birçok ülkeye insani yardım sağlıyor, pandemi döneminde 80’den fazla ülkeye hem maddi hem de maddi yardımda bulunduk. Bu, elbette, takdir edilmektedir. Özellikle bu ülkeler sınırlı kaynaklara sahip oldukları için aşı milliyetçiliğinden muzdariptirler. Bence bu konuyu uluslararası düzeyde kimse bizden daha fazla gündeme getirmemiştir. Kendilerini demokrasinin ve insan hakları eşitliğinin kaynağı gibi göstermeye çalışan ülkelerin, ihtiyaç duyduklarından üç dört kat daha fazla aşı yaptırıp, bu aşıların kullanım süresinin dolması ve çöpe atılması korkunç bir adaletsizliktir. Yoksul ülkelerin aslında hiçbir şeyi kalmadı. Sonuçta, bu istatistikler biliniyor. Bu çok çirkin bir adaletsizlik. Bu, tüm ahlaki işaretlerin ve herhangi bir hak veya adaletten söz etme hakkının tamamen kaybıdır. Azerbaycan bu karmaşık işlevi üstlenmiştir. Afrika ülkelerinde ve başka yerlerde insanların öldüğü bir zamanda anlıyoruz ki, hiçbir istatistik yok, – Nüfuslarına üç doz verdiklerinde kendilerini çok iyi hisseden bir takım ülkelerle karşı karşıya kalacağız. Bunun için bilinçli olarak gittik. Tam da buna inandığımız için ve konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendirildiğimiz için. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendiriliyoruz. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendiriliyoruz. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağız. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağız. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız.
Sayın Cumhurbaşkanı, ben de Azerbaycan’ın Avrupa Birliği ile ilişkilerini sormak istiyorum. Geçen yıl Temmuz ayında Avrupa Birliği Başkanı Azerbaycan’ı ziyaret etti. Aralık ayında Brüksel’e gittiniz. Bakü-Brüksel ilişkilerinin geleceğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Bunu takdir ediyorum. Cumhurbaşkanı Charles Michel’in Azerbaycan ziyareti ve burada yaptığım görüşme çok olumlu geçti. Aynı şeyi geçen ay Brüksel’deki toplantımız için de söyleyebilirim. Bizim için asıl görev, Avrupa Birliği ile gelecek planlarımızı doğru bir şekilde formüle etmekti. Bunu eski liderlerle yaptığım görüşmelerde defalarca dile getirdim. Biliyorsunuz özel bir beklentimiz yok dedim. Bildiğiniz gibi ortaklık sözleşmesine katılmadık. Bugün hayat bizim haklı olduğumuzu gösteriyor. Çünkü katılan diğer ülkeler hakkında bir şey söylemek istemiyorum. Gerçekçi bakarsak bu ortaklık anlaşması ne verdi?! Tabii ki, soru ortaya çıkıyor. Peki üyelik ihtimali var mı? Numara. Yani yakın ve orta vadede değil. Başka faydaları var mı? Bilmiyorum. neyse tekrar söylüyorum. Pozisyonumuz her zaman gerçekçi olmuştur. Yapamayacağımız işlerin eteğine yapışıp kalmayalım dedim, dedikleri gibi. Gerçek. Avrupa ile daha yakın ilişkiler istiyoruz. Avrupa ayrıca sınırlarındaki durumun istikrarlı olmasını istiyor. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum. kendi sınırları içinde durum istikrarlı olsun. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum. kendi sınırları içinde durum istikrarlı olsun. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum.
Elbette ilişkilerimiz için yeni bir sayfa açılacaktır. Aynı zamanda, Avrupa Birliği ile gündemimiz zaten çok geniş. 9 ülke ile stratejik ortak olduğumuzu defalarca söyledim. Enerji güvenliği konusunda aktif olarak işbirliği yapıyoruz. Özellikle mevcut durumda. Avrupa bir gaz krizi yaşıyor. Gazımıza büyük ihtiyaç var. Şimdi açık basında yayınlanıyor. Bulgaristan ile ilgili sorunları kastediyorum. Biliyorsunuz ki bizden değil Bulgaristan’dan geldi. Şimdi bu konunun özü muhtemelen açıktır. Bu nedenle, buna büyük bir ihtiyaç var. Azerbaycan da güvenilir bir tedarikçidir. Uzun yıllar boyunca, Avrupa için bir gaz tedarikçisi de dahil olmak üzere bir petrol tedarikçisi olarak güvenilir bir ortak olarak rol oynamıştır. Ulaşım fırsatlarımızla çok ilgileniyorlar. şunu da söylemeliyim Avrupa Birliği Konseyi eski Başkanı Sayın Tusk, 2019 yılında Alat başta olmak üzere Bakü’yü ziyaret etti. Uluslararası Limana gitti ve oradaki durum hakkında bilgi aldı. Görevdeki Başkan Michel’e Shamakhi ziyareti sırasında hem Alat Ekonomik Bölgesi hem de liman hakkında bir sunum yapıldı. Yani bu alana büyük bir ilgi var.
Azerbaycan’da oluşturulan ulaşım altyapısı en modern olanıdır. Neredeyse tüm çalışmalar zaten tamamlandı. Bu Avrupa’yı çok ilgilendiriyor. Charles Michel, Azerbaycan’dayken Shamakhi’ye giderken Azercosmos’u da ziyaret etti. Azerbaycan’ın Avrupalı ortaklarıyla yeni bir uzay işbirliği formatı oluşturuluyor. Bu da çok olumlu. Elbette Azerbaycan’a teknoloji getirmekle ilgileniyoruz. Biz bu teknolojileri Avrupa’dan alıyoruz ve Avrupa bizim enerji kaynaklarımızı alıyor. Yani, karşılıklı çıkarlar burada çakışıyor. Neredeyse hiç endişe yok. Ya da son olaylara kadar değildi. Bunu hem Bakü’de hem de Brüksel’de Sayın Michel’e söyledim. Aynı zamanda Ermenistan ve Azerbaycan için öngörülen mali paketin hacmiyle de ilgilidir. buna çok şaşırdık Azerbaycan için toplam 140 milyon avro, Ermenistan için ise 2,6 milyar avro planlanıyor. Bu bir adaletsizliktir. Hatta Aralık ayında Brüksel’de bir İtalyan gazeteciyle yaptığı röportajda gazetecinin bana bunun ne kadar adil olduğunu sorduğunu söyleyebilirim. Demek istediğim, bunu söyleyen sadece ben değilim. Bu zaten Avrupa’da yaygın bir sorun. Bunu toplum içinde hep söyledim. Bu bir adaletsizlik ve bir açıklamaya ihtiyacımız var. Bu adaletsizlik hayata da yansıyorsa elbette sessiz kalmayacağız. Sadece sessiz kalmayacağız, AB-Azerbaycan ilişkilerine çok büyük olumsuz etkisi olacak. Çünkü nüfus ve toprak bakımından Azerbaycan, Ermenistan’dan beş kat daha büyüktür. Ermenistan’da tek bir bina yıkılmadı. Lübnan büyüklüğündeki topraklarımız tamamen yok edildi. Bize sadece 140 milyon, onlara 2,6 milyar mı? Neye dayanarak, neye dayanarak?! Açıklama yapsınlar. Ermenistan’a verilecek olan aynı şartlar ve aynı miktarda para, aynı şartlar altında bize de aynı miktar verilecek şekilde meseleyi belirledim. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Ermenistan ile aynı koşullarda ve aynı miktarda bize de aynı miktarda verilmelidir. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Ermenistan ile aynı koşullarda ve aynı miktarda bize de aynı miktarda verilmelidir. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası.
– Sayın Başkan, Avrupa Birliği ile ilgili kısa bir soru sormak istiyorum. Geçmişten farklı olarak Avrupa Birliği, Azerbaycan-Ermeni ilişkilerinin düzenlenmesinde rol oynamaya çalışıyor. Bu, Brüksel’deki toplantıda açıkça görüldü. Bazen uzman topluluk, Moskova ile Brüksel arasında bir rekabet olduğunu düşünüyor. Avrupa Birliği’nin Azerbaycan ve Ermenistan’ın yakınlaşmasında bir ortak ve arabulucu rolü oynayabileceğini düşünüyor musunuz?
– Evet, elbette olabilir. Brüksel’deyken AB liderliğine bunun olabileceğini söyledim. Önemli olan bu gündemin düzgün bir şekilde derlenmesi ve Ermenistan’ın burada samimi davranmasıdır. Çünkü biliyorsunuz, çoğu durumda Ermenistan bir ortağa bir kelime söylüyor, diğeri tersini söylüyor ve üçüncü ortak üçüncü versiyonu söylüyor. Yani uzun vadeli bir politika olamaz. Çünkü er ya da geç ortaya çıkacaktır. Pozisyonumuz net ve bunu açıkça söylüyorum ve evet, Avrupa Birliği’nin Ermeni-Azerbaycan ilişkilerinin normalleşmesinde rol oynayabileceğini düşünüyorum. Bunu memnuniyetle karşılıyorum ve basitçe adalet ilkesi burada kilit bir rol oynamalı. Çünkü şu ana kadar bazı ülkelerin aksine Avrupa Birliği adaleti sağladı. Belirttiğim gibi, Savaş sırasında Fransa, tarafsız kalmasına rağmen, arabulucu olarak açık bir şekilde Ermenistan’ın yanında yer aldı. Savaştan sonra ABD, arabulucu olmasına rağmen tarafsız olmalı ve açıkça Ermenistan’ın yanında yer almalıdır. Bu ancak basında yer alan iki olaydan bahsederek kanıtlanabilir. Birincisi Ermenistan’ı tırnak yediren “demokrasinin zirvesine” davet etmektir, oysa Ermenistan ve demokrasi farklı kutuplardır. Ermenistan’da insan hakları büyük ölçüde ihlal ediliyor, siyasi muhalefet hapsediliyor ve siyasi rakiplere zulmediliyor. Ermenistan, dedikleri gibi, hangi işlere davet edildi, ancak Azerbaycan davet edilmedi. Bu açık ayrımcılıktır. İkinci olarak, Ermenistan Güvenlik Konseyi Sekreteri kısa süre önce, görüşmelerde bulunduğu Washington’a davet edildi. Azerbaycan Güvenlik Konseyi Sekreteri davet edilmedi. Davet edilmememiz, hiçbir şey kaybetmememiz ve demokrasi için tırnak yiyebilecek “zirve”de iki dakika konuşmamak da ayrı bir konu. Ama gerçek şu ki, dengeler bozuluyor, mevcut Amerikan yönetiminin tek taraflı olarak Ermenistan’dan yana olduğu ortaya çıkıyor ve bu onların kendi işi. Dedikleri gibi, sadece görüşlerimizi ifade ediyoruz ve elbette bunu politikamızda dikkate alacağız. Avrupa Birliği böyle bir durumda olmamıştır. Brüksel’deki son toplantıda tam eşitlik sağlandı ve bu da iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesinde olumlu bir rol oynayabileceklerine inanmak için sebep veriyor. Zangazur Koridoru faaliyetleri, ekonomik ve mali yardım, bahsettiğim gibi, eğer adilse. Avrupa alanında büyük bir entelektüel potansiyel var, deneyim var ve sınırları belirleme konusunda tavsiyelerini verebilirler. Yani birçok alanda yardımcı olabilirler. Her durumda, memnuniyetle karşılıyoruz.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Avrupa ve karşılıklı çıkar meselesini devam ettirirsek, Azerbaycan’ın uzun yıllardır Avrupa’nın enerji güvenliğinin sağlanmasında kilit rol oynadığını ve Güney Gaz Koridoru’nun açılmasıyla bu statünün güçlendiğini daha önce belirtmiştiniz. 2020’nin son gününde. Dünyanın, özellikle Avrupa’nın şu anda bir gaz krizi yaşadığını da vurguladınız. Güney Gaz Koridoru’nun ihracat potansiyelinin daha da geniş olduğunu da biliyoruz. Bunu karşılıklı, karşılaştırmalı olarak incelersek, hangi gerçekler ortaya çıkıyor ve beklentiler nasıl görünüyor?
-Öncelikle şunu söylemeliyim ki Güney Gaz Koridoru’nun gerçekleşmesi tartışmasız tarihi bir olaydır ve bu devasa enerji projesinin böylesine kaliteli ve zor bir jeopolitik durumda hayata geçirilmesi gerçekten büyük emekler gerektirmiştir. Burada Azerbaycan takım halinde birçok ülkeyi seferber etti. Bunu birlikte başardık ve önümüzdeki ay Bakü, bizim girişimimizle geleneksel olarak Bakü’de düzenlenen Güney Gaz Koridoru Danışma Konseyi’ne bir kez daha ev sahipliği yapacak. Bu toplantılara ne zaman bizzat katılsam, yapılacak işler hakkında geniş bir görüş alışverişi oluyor ve katılımcı ülke sayısı şimdiden artıyor. Ek olarak, tüm önde gelen bankalar işin içindedir – Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Asya Altyapı Bankası – yani, tüm önde gelen finans kurumları ve şirketler katılıyor. Bu nedenle, Güney Gaz Koridoru’nun önemi belki de Avrupa’da şimdi daha görünür durumdadır. Çünkü bu gaz krizi onları çok sarstı – hem fiyatlar, hem gaz kıtlığı hem de gaz depolama tesislerinin dolu olmaması.
Kış yeni başlıyor ve kışın çok sert geçeceği tahmin ediliyor. Bu nedenle, gaz eksikliği ciddi komplikasyonlara yol açacaktır. Azerbaycan gazının hacmi o kadar büyük değil, ancak birkaç ülke için belirleyici olabilir ve elbette her şeyden önce burada çıkarlarımıza hizmet ediliyor. Çünkü bu boru hattı inşa edilmemiş olsaydı, dedikleri gibi zengin gaz rezervlerinin üzerinde oturuyor, bir şeyler bekliyor olacaktık. Bu beklenti olmasaydı, hiçbir şirket bu alanların geliştirilmesine milyarlarca, on milyarlarca dolar yatırım yapmazdı. Şu anda ihracat artıyor, bana yeni rakamlar sunuldu. Bu yıl yaklaşık 19 milyar metreküp doğalgaz ihraç edilecek. Bunun 8 milyardan fazlası Türkiye’ye, 7 milyardan fazlası İtalya’ya ihraç edilecek. Kalan gaz Gürcistan, Bulgaristan ve Yunanistan arasında paylaştırılacak. Yani bu büyük bir sayı ve aynı zamanda, iç talep de büyüyor ve büyümeye devam edecek. İç talebi karşılıyoruz. Genel olarak Azerbaycan’ın 45 milyar metreküp gaz üretmesi bekleniyor. Bahsettiğim gibi, 19 milyar ihracata gidecek ve geri kalanı iç talebi ve rezervuar baskısını sürdürmek için petrol sahalarına yeniden gaz pompalamak için harcanacak. Bu büyük bir hacim ve tabii ki ihtiyaçlarımızı karşılamamıza ve Avrupa alanına daha büyük hacimlerde girmemize izin verecek. Avrupa ülkeleri arasında enterkonnektör ve bağlantıların yapımını da kolaylaştıran projemizdir ve şu anda bu alanda çalışmalar yapılmaktadır. Böylece fiziki olarak yani altyapı olarak Şahdeniz’in büyük bir potansiyeli olduğu düşünülürse gazımızı başka ülkelere de ulaştırabiliyoruz. Onaylanan hacmin 1 trilyon metreküpten fazla olduğu doğrudur. Ama oldukça eminim Azeri-Çırak-Güneşli’de olduğu gibi daha fazlası olacak. Ön tahminler rakamı 500 milyon ton olarak gösteriyor, ancak potansiyeli 1 milyarı aşıyor. Ayrıca, Abşeron gaz sahası gelecekte devreye alınacaktır. Ümid, Babek, Asiman, yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak devreye girecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacak. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir. yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak faaliyete geçecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacaktır. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir. yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak faaliyete geçecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacaktır. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir.
– Sayın Başkan, izninizle son soruyu sormak istiyorum çünkü yaklaşık üç saattir devam ediyor. Yorulmadan röportajı verdiğiniz için teşekkür ederiz. Bu son sorumuz. Dünya şu anda uluslararası hukukta ciddi bir kriz yaşıyor. Hukuki faktör geri çekiliyor, güç faktörü ön plana çıkıyor. Pek çok siyaset araştırmacısı bunu söylüyor. Daha derine inip yeni bir dünya düzeni kuruluyor diyenler var, dünyayı yeniden etki alanlarına bölmek istiyorlar ya da bölmek istiyorlar. Yeni Yalta diyenler var. Bu süreçler hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu süreçler Azerbaycan için ne gibi yeni zorluklar yaratıyor?
– Fikrinize katılıyorum ve bu eğilimleri uzun yıllardır gözlemlediğimi söylemeliyim. Çünkü artık birçok temasta, toplantılarda görüyorum ve geleneksel davranış kurallarının çoktan tükendiğini görüyorum. Hala sözlü olarak telaffuz edilseler de gerçek hayatta yapılan açıklamalar gerçek hayatla örtüşmemektedir. Hatırlarsanız, son yıllarda, hatta pandemi öncesinde bile konuşmalarımda artık güç faktörünün ön plana çıktığını ve buna hazırlıklı olmamız gerektiğini defalarca söylemiştim. Bu bizim seçimimiz değil dedim. Her zaman uluslararası hukukun üstünlüğünü savunduk ve sorunumuzu çözmemize yardımcı olacağını umduk. Ama görüyoruz ki olmuyor, olmuyor. Çatışmalar uzun süre çözülmediğinde, bu çatışmalara dahil olanlar ve genel olarak, Uluslararası toplum dediğimiz bir topluluk bu çatışmalardan bıkmıştır. Bu yorgunluk artık başka çatışmalarda da hissediliyor. Muhtemelen siz de izliyorsunuz. Bu nedenle, topraklarımızı geleneksel yollarla, yani Minsk Grubu aracılığıyla ya da arabuluculuk yoluyla geri alamayacağımız son yıllarda bana netlik kazandı. Yani, bugün bu benim görüşüm değil. Bunu zaten gördüm ve Ermenistan’ın daha da ahlaksız hale gelmesi ve Ermenistan’ın cezasız kalması bu fikri pekiştirdi. Bu nedenle her zaman kendi gücümüze güvenmemiz, daha güçlü olmamız, gücümüzü arttırmamız, daha güçlü bir ordu oluşturmamız gerektiğini söyledim. Ekonomiyi güçlendirmeliyiz ki kimseye bağımlı kalmayalım. Çünkü şimdi ekonomik olarak birine bağımlı olsaydık ne gün olacağımızı hayal edin. Hiç kimse topraklarımızı zorla kurtarmamıza izin vermezdi. Bu nedenle, tüm bu alanlarda, elbette, uluslararası davranış kurallarına tabi olarak sürekli olarak çalıştık. Tabii ki zamana ve güvene ihtiyacımız vardı. Çünkü sadece topraklarımızı özgürleştirmeyi başarmamız gerekiyordu. Genel olarak, Azerbaycan bağlamından çıkaracak olursak, bugün büyük ülkelerin uluslararası hukukun kendileri için önemli olmadığını açıkça ilan ettiklerini görüyoruz. Geçmişte bazı açıklamalarla üstünü örtmek istedilerse, bugün değil. Yani ben buna siyasi sinizm diyorum, zaten aşırı bir düzeye ulaştı. Eğer öyleyse, bu kuralları hazırlayan ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra onaylayan ülkeler bu şekilde davrandıysa, peki diğer ülkeler ne yapmalı? O zaman diğer ülkeler, dedikleri gibi, kendi başlarına harekete geçmeli. Bunu uzun zamandır yapıyoruz. Uluslararası hukuka inanan ve bu hukuka aldanan ve gelecekte sorunlarını birinin çözmesini bekleyen bazı ülkeler, sanırım şimdi pişman oluyorlar. Bu dönem bizim için de geçti ve saklamıyorum. Başkan seçildikten sonra benim de umutlarım vardı. İlk aşamada bu meselenin, Karabağ meselesinin de barışçıl bir şekilde çözülebileceğine inanıyordum. Önerdiğimiz seçeneklerin mantıklı, adil ve uluslararası hukuka tamamen uygun olduğunu gördük. Hatta karşı tarafın veya arabulucuların neden anlamadığını merak ettim. Başkan seçildiğimde 41 yaşındaydım ve deneyimim o kadar büyük değildi ve o zaman uluslararası hukuka inanıyordum. Adaletin gökten ineceğine ve sorunumuzu çözeceğine inanıyordum. Sonra adaleti kendimiz sağlamamız gerektiğini anladım. Görüşmelerin ilk aşamasında, ben oradayken böyle umutlarım vardı. Sonra artık önemli olmadığını anladım. Hele şimdiki Ermeni hükümeti bunu bir kez daha açıkça ortaya koyduğunda, aslında kendi açıklamaları ve uygunsuz adımlarla görüşmeleri sonlandırdığında, zaman kaybetmenin imkansız olduğu ortaya çıktı. Biliyor musun, bir şey söylemeliyim, her şey zamanında yapılmalı. İkinci Karabağ Savaşı da bunu gösterdi. Bir yıl önce muhtemelen erkendi, bir yıl sonra geç oldu, her şey zamanındaydı. Bu zamanı ayarlamak, doğru seçmek, maceraya atılmamak, Ülkeyi riske atmamak ve mümkün olduğunca maksimum başarıya ulaşmak elbette büyük bir çaba meselesidir. Bunu çok açık söyleyebilirim.
Bununla birlikte, bugün Azerbaycan, uluslararası toplumun sorumlu bir üyesi ve Bağlantısızlar Hareketi’nin başkanı olarak, elbette uluslararası hukukun üstünlüğünü savunmaya devam edecektir. Dünya kurumlarının – Birleşmiş Milletler ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan diğer kurumların faaliyetlerinde aktif olarak yer alacağız ve bu imkânları bugün daha kolay kullanabileceğiz. Çünkü Karabağ sorununun ağır yükünü çoktan kaldırdık ve yeni dünya düzenini başlatan ülkelerden biri olacağımızı düşünüyorum. Çünkü bu zaten fiili olarak gerçekleşti ve tüm iç kaynaklarımızla bu fiili duruma tamamen hazırız. Halkımızın hem morali hem de seferberliği, halkın ve hükümetin birliği, ekonomik bağımsızlığı, enerji bağımsızlığı, siyasi gündemimiz ve özellikle Karabağ Zaferi’nden sonra büyüyen fırsatlar – tamamen hazırız, Her seçeneğe hazırız. Dünya geleneksel şekilde gelişmeye devam ederse – buna inanmasam da – hazırız. Dünya ve uluslararası mimari tamamen çökerse biz buna hazırız. Yani bir takım gibiyiz. Her an her yerde her görevi kendi gücümüzle yapmaya hazır olmalı ve bayrağımızı daima yüksek tutmalıyız.
– Sayın Başkan, çalışma arkadaşlarım adına ilginç röportajınız ve bize ayırdığınız zaman için teşekkür eder, 2022’de de başarılarınızın devamını, bayrağımızı istediğiniz yere dikmenizi dilerim.
-Teşekkürler. Teşekkür ederim teşekkür ederim.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bugün yerel televizyon kanallarına bir röportaj verdi.
Röportajda, devlet başkanı gazetecilerin 2021’de ekonomik ve sosyal alanda Azerbaycan’da yapılan çalışmalar, Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri, kurtarılan topraklarda yeniden yapılanma çalışmaları, dış politika ve diğer konulardaki sorularını yanıtladı.
Azerbaycan Televizyonu’ndan Rufat Hamzayev: Sayın Cumhurbaşkanı, hoş geldiniz. Her şeyden önce, 2022 – “Şuşa Yılı”nın ilk röportajına zaman ayırdığım için hem kendi adıma hem de meslektaşlarımız adına şükranlarımı sunuyorum.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev: Teşekkürler.
Rufat Hamzayev: Öncelikle ekonomik konulardan başlamak istiyoruz. Geçen yılın sonunda, Dayanışma Günü ve Yeni Yıl vesilesiyle millete yaptığınız konuşmada, geçen yılın 11 ayının sonuçlarını not edip açıkladınız. Ekonomik büyümeye tanık oluyoruz. Bu gerçeğe dayanarak, savaş sonrası ve pandemi gerçeklerini de eklersek, başarının temelini nasıl gruplayabiliriz? Geçen yılın başarıları bu yılın tahminleri için ne söylüyor?
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev: İtirazımda Azerbaycan halkına 11 ayın sonuçlarını bildirdim . Geçenlerde bana yılın sonuçları sunuldu ve sonuçlar beklendiği gibi. Ekonomik büyüme yüzde 5’in üzerinde. Bu, özellikle savaş sonrası bir ülke için çok iyi bir gösterge. En sevindirici olan şey, petrol dışı ekonomimizin yüzde 7,2 oranında büyümesidir. Bu, petrol dışı sektörün gelişimine yönelik tüm planlarımızın hayata yansıdığını gösteriyor.
Sanayi üretimine gelince, toplam sanayi üretimimiz yüzde 5’in üzerinde, petrol dışı sanayimiz ise yüzde 20 civarında büyüdü. Bence bu belki de dünyadaki en yüksek rakam. Çünkü petrol faktörünü bir kenara bırakırsak, reel ekonomik ve endüstriyel büyüme bu rakama yansıyor.
Geçen yıl büyük harcamalar yapmamıza rağmen döviz rezervlerimiz arttı. Özellikle Karabağ ve Doğu Zengazur bölgeleri ile ülkenin diğer bölgelerinde yatırım programı tam olarak uygulandı. Buna rağmen döviz rezervlerimiz 2,5 milyar dolar arttı. Bildiğiniz gibi hükümete genel talimatım döviz rezervlerinin azaltılmasına izin vermememizdi. Gerekirse başta yatırım maliyetleri olmak üzere maliyetleri düşürdük ama döviz rezervlerimizi sabit tutmalı ve artırmaya çalışmalıyız. Bize ekonomik bağımsızlık verdiği için ve ekonomik bağımsızlık olmadan siyasi bağımsızlıktan bahsetmek mümkün değildir.
Azerbaycan belki de dış ticaret dengemizin pozitif olduğu birkaç ülkeden biridir. Çünkü dünyanın çoğu ülkesinde ithalat, ihracatı aşıyor. Yıl sonunda ihracatımız ithalatı çok aştı ve artı bakiye 10 milyar dolardan fazla. Ekonomiye dahil olan herkes bunun ne kadar önemli olduğunu görüyor. Tabii ki, her şeyden önce, manatın istikrarı üzerinde en büyük etkiye sahiptir. Manat uzun yıllardır istikrarlı ve hem nüfus hem de ülke büyük fayda sağladı. Manat mevduatlarının hacmi büyüyor ve halihazırda toplam mevduat dengesine hakim durumda. Bu yatırımcılar için büyük bir avantajdır. Çünkü yatırımcılar ulusal para biriminin istikrarlı olduğunu da görüyorlar. Bu durumda yabancı sermaye dahil yatırımlar daha büyük hacimlerde organize edilebilir.
Yarın ülkemizin hayatında çok önemli bir olayın gerçekleşeceğini söylemeliyim. Azerbaycan’da 240 megavatlık büyük bir rüzgar santrali, yabancı yatırımcılar pahasına kurulacak. Fonların %100’ü yatırımcıların kendileri tarafından sağlanacaktır. Yani ülkemizin kalkınmasına ve geleceğine olan güvenin bir göstergesidir. Bu nedenle, tüm bu ekonomik rakamlar sadece istatistik değildir. Sıradan bir vatandaş için belki de bu rakamlar o kadar önemli değil. Ancak her vatandaş, doğal olarak bu rakamların sonuçlarını ve bu başarıları hayatında hisseder.
Ayrıca ihracat planlarımız da uygulanmaktadır. Petrol dışı ihracatımız yüzde 40’tan fazla arttı. Bu, ülkemize sadece petrol ve gaz pahasına değil, aynı zamanda diğer ürünler pahasına da para kazandırmamızı sağlıyor. Ülke nüfusunun arttığını, dolayısıyla talebin arttığını, iç tüketimin arttığını hesaba katmalıyız. Bu durumda petrol dışı ihracatın artırılması büyük bir başarı sayılabilir. Tüm bu rakamlar sadece geçen yılın rakamları değil. Bu rakamlar, uzun vadeli ekonomik stratejimize dayanmaktadır. Geçen yıl bu stratejinin çok iyi sonuçlarını gördük.
Bu yıl ise -geçen yıl elde edilen başarılardan kaynaklanan- bu yılki bütçe tarihin en büyük bütçesi olacak. Bütçe harcamaları yaklaşık 30 milyar manata ulaşacak. Savaştan yeni çıkmış bir ülke için bu başarılar gerçekten ekonomik alanda çok iyi bir tablo olduğunu gösteriyor. Bu yıl da hem yatırım projelerinin uygulanacağı kurtarılmış topraklarda hem de ülkenin her yerinde reformlara devam edilecek. Bu reformların sonuçlarını görüyoruz. Yalnızca geçen yıl, vergi makamları tahmine ek olarak yaklaşık 1,4 milyar manat toplamayı başardı. Girişimciler yeni, şeffaf ilişki kurallarına alıştı ve bunu memnuniyetle karşıladı. Yani genel olarak ülkemizde arınma ve şeffaflık politikamız her alanda kendini göstermektedir. Tabii ki, ekonomik alan bir istisna değildir.
ARB 24 kanalından Rasim Sharifov : Sayın Cumhurbaşkanı, bahsettiğiniz ekonomik büyüme oranlarının korunması alanında aynı zamanda ülkemizde her yıl toplumsal refahın ve maddi refahın daha da iyileştirilmesi ve güçlendirilmesi için bir takım projeler hayata geçirilmektedir. -nüfusun varlığı. Daha geçen yıl bu projeleri gözlemledik. Özellikle geçen yılın sonunda yüzbinleri kapsayan bir sosyal paket hayata geçirildi. Azerbaycan hükümetinin bu zorlu yılda ekonomik ve sosyal projeler için ne gibi planları ve stratejileri olduğunu bilmek istiyoruz.
– Biliyorsunuz genel olarak ekonomik ve sosyal politikalarımız birbirini tamamlıyor. Çünkü birçok ülkenin tecrübesine bakarsak, sadece bilimsel temelli bir ekonomik modelin uygulandığı ülkelerde nüfusun genellikle bundan muzdarip olduğunu görürüz. Çünkü prensipte tarihe baktığımızda ekonomik reformların yani radikal ekonomik reformların birçok durumda insanların refahı üzerinde olumsuz etkileri olduğunu görüyoruz. Ancak Azerbaycan’da sosyal alanın her zaman ilgi odağında olduğu ve radikal ekonomik reformların insanların geçimini olumsuz etkilemediği bir politika izliyoruz. Doğru, istisnalar vardı. Bildiğiniz gibi birkaç yıl önce çok zor bir adım atmak zorunda kaldık. Manatın değer kaybetmesinin insanların refahı üzerinde olumsuz bir etkisi oldu. Ama bu adımı atmamız gerekiyordu. Çünkü o adımı atmasaydık tüm döviz rezervlerimizi harcayabilirdik. Bu adımdaki gecikme, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin önemli ölçüde tükenmesine yol açmıştır. Manatı sabit tutmak için yaklaşık 10 milyar dolar kullanıldı. Sonuç olarak Merkez Bankası manatı sabit tutamadı ve 10 milyar dolar kaybettik.
Yani bu tür vakalar oldu. Ama başkanlığım sırasında bu durumu sadece hatırlıyorum. Bu durumda, bu adım kaçınılmazdı. Ancak, ilke olarak, insan faktörü politikamızın merkezinde yer aldığından, sosyal alana her zaman özel önem verilir. Maaşların, emekli maaşlarının, emekli maaşlarının artırılması gibi sosyal paketlerin yanı sıra sosyal tesislerin oluşturulması, şehit ailelerine ve eski ÜİYOK’lere ilgi, ekonomik reformları başarıyla uygulamamızı sağladı. Bu faktör, geçen yıl alınan kararın amacıdır. Çünkü ekmeğin fiyatı kaçınılmazdı. Dünyada tahıl ve buğday fiyatları hızla yükseldi. Ana tedarikçimiz Rus tarafıdır. Çünkü en ucuz buğdayı Rusya’dan alıyoruz. Orada hem fiyatlar hem de ihracat vergileri arttı ve artmaya devam ediyor. Tabii ki, ekmek fiyatını suni olarak eski seviyede tutamadık. Bunu göz önünde bulundurarak ve aynı zamanda suni fiyat artışı ve spekülasyon olmaması için devlet kurumlarının düzenleyici rolünü güçlendiriyoruz. Aynı zamanda çok büyük bir sosyal paket hayata geçirildi. Bildiğiniz gibi asgari ücret yüzde 20, asgari emekli maaşı yüzde 20, emekli maaşları ve sosyal yardımlar artırıldı. Toplamda bize 1,5 milyar manat’a mal oldu ve 2 milyondan fazla insanı kapsıyor. Bu yükselen ücretlerin ekmek fiyatlarındaki artışın telafisi olarak görülebileceğine inanıyoruz ve bu adım ilk kez atılmıyor. Düzenli olarak maaşları artırıyoruz. Örneğin son 10 yılın tarihine bakarsak asgari ücretin ne kadar arttığını görebiliriz. Bu bizi tatmin ediyor mu? Tabii ki değil. Ama mümkün olan her şeyi yapmalıyız. İnsanların sosyal refahını iyileştirmek için kapsamlı önlemler alınmaktadır. Maaş ve emekli maaşlarındaki artış bunun bir parçası.
Başka araçlar var ve onları kullanıyoruz. Azerbaycan halkı emin olabilir ki, mümkünse toplanan ek fonları öncelikle sosyal konulara yönlendireceğiz. Bahsettiğim gibi, vergi makamları zaten tahmin edilenden 1,4 milyar manat fazla topladı ve 1,5 milyar manat sosyal paket hemen sağlandı. Başka bir deyişle, tüm ek fonlar sadece sosyal projelere yönlendirildi, bu da sosyal alana ne kadar önem verdiğimizi bir kez daha gösteriyor.
Devlet Televizyonu’ndan Murad Hüseynov : Sayın Cumhurbaşkanı, geçenlerde dünya piyasasındaki buğday fiyatları konusuna değindiniz, belirtmek gerekir ki diğer gıda türleri de Azerbaycan tarafından ithal ediliyor ve dünyada gıda fiyatları yükseliyor. BM’ye göre, fiyatlar yaklaşık yüzde 21 arttı. Bu bir pandeminin sonucudur. Azerbaycan’ın gıda güvenliğini güçlendirmek için hangi adımları önemli buluyorsunuz?
– Bu en önemli konulardan biridir. Uzun yıllardır bu konu üzerinde çalışıyorum ve defalarca hükümete talimat verdim. Bu sorunu mümkün olduğunca çözmek için gerekli adımları attığımızı düşünüyorum. Ama gerçeği de hesaba katmalıyız. Azerbaycan’da kişi başına düşen arazi alanı, komşu ülkelere ve diğer birçok ülkeye göre daha küçüktür. Uzun yıllar topraklarımızın yaklaşık yüzde 20’sinin işgal altında olduğu düşünüldüğünde, topraklarımızın bu bölümünün iklim ve toprak kalitesi nedeniyle tarıma uygun olmadığı düşünülürse, bu elbette işimizi zorlaştırıyor. Yani bu bir realitedir ve onun ötesine geçemeyiz. Yani, bu bizim coğrafi konumumuz.
Aynı zamanda uzun yıllar topraklarımızla birlikte nehirlerimiz de işgal altında kalmış ve Ermeniler bu nehirlerin yönünü değiştirerek özellikle Tatar Nehri’nin suyunu keserek bizi bu imkanlardan mahrum bırakmışlardır. Sulama da gıda güvenliği için önemli faktörlerden biridir. Yine de aktif olarak çalıştık ve aynı zamanda ihracat konusunda da adımlar atılması gerekiyordu. Bahsettiğim rakamlar tarımsal ihracata dayanıyordu. Sovyet dönemine bakarsak, o dönemde Sovyetler Birliği’nde tek bir tarımsal ve ulusal ekonomik kompleks olduğunu, bölünmenin gerçekleştirildiğini görürüz. Azerbaycan pamuk, üzüm, tütün, meyve ve sebze üretti ve Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya’dan et, süt ve buğday ithal etti. O zamanlar kendimize bu temel gıda ürünlerini bir türlü temin edemiyorduk. Dolayısıyla önümüzde iki görev vardı. Birincisi, diğer ülkelerdeki krizlere karşı kendimizi sigortalamak için maksimum gıda güvenliğini sağlamak. İkincisi, hem istihdamı hem de yerel üretimi ve ihracatı artırmak için geleneksel tarım sektörlerini geliştirmemiz gerekiyor. Bu nedenle, bu görev bugün hala gündemde.
Geleneksel tarım ürünlerinin yetiştirilmesine bakacak olursak, Azerbaycan’da meyve üretiminin son 15 yılda ikiye katlandığını söyleyebilirim. İki katı, yani çok büyük bir sayı. Üzüm üretimi de ikiye katlandı ve sebze üretimi arttı. Pamuk üretimi birçok kez arttı. Son beş yılda pamuk sektörünü adeta canlandırdık ve pamuğun petrol dışı ihracattaki payı her yıl artıyor. Aynı zamanda kendimize temel gıda maddelerini sağlamak için pratik adımlar attık. Örneğin, bugün sığır etine bakarsak, yaklaşık yüzde 90 ve koyun eti ile yüzde 100 kendi kendimize yeterliyiz. Azerbaycan hiçbir zaman süt üretmedi ve geleneksel olarak sığır yetiştiriciliğine uygun değiliz. Bu yüzden soy sığırları satın almak için çok para harcadık ve bugün Azerbaycan’da 1 milyondan fazla büyükbaş hayvan varsa, zaten 70.000 büyükbaş hayvandır. Son yıllarda getirdiğimiz ve belirli önlemler sonucunda Azerbaycan’da yetiştirdiğimiz cins, sayısı birkaç yıl içinde kesinlikle artacaktır. Dolayısıyla örneğin süt ve süt ürünleri üretiminde yüzde 80’e ulaşabildik. Tavuk üretimini de yüzde 80 oranında artırmayı başardık. Yani tarihte – Sovyet döneminde ve bağımsızlık döneminde – bu rakamlara hiç ulaşamadık. Ama yine de kendimizi ve özellikle buğdayı sağlayamıyoruz. Yaklaşık 3,3 ila 3,4 milyon ton buğday tüketiyoruz. Bunların sadece 2 milyonu Azerbaycan’da üretiliyor. Gerisini ithal ederiz ve bugün dersem, Mevcut durumda muhtemelen yanlış olan gıda buğdayında yüzde 100 kendi kendine yeterli olabiliriz. Ama öncelikle üretkenlik yoluyla yerel üretimi artırmak için çalışmalıyız. Çünkü bugün tane verimi 32 kental veya 3,2 tondur. Bu rakam 4 tona, 4,5 tona ulaşırsa mümkündür, çünkü bazı büyük çiftliklerde 7 ton, bazılarında ise 6 tondur. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz. çünkü büyük çiftliklerin bazılarında 7 ton, bazılarında 6 ton var. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz. çünkü büyük çiftliklerin bazılarında 7 ton, bazılarında 6 ton var. Bu çiftlikleri ziyaret ettim ve bu çiftliklerin kurulmasına aktif olarak katıldım. O zaman mevcut tarlalarda kendimize maksimum miktarda gıda buğdayı sağlayabiliriz.
Kurtarılan topraklara vakit kaybetmeden ekime başladık, büyük meblağları seferber ettik, özel şirketlere ve çiftçilere talimat verdik ve orada ekimler başladı bile. Ancak Sovyet döneminde kurtarılan toprakların daha çok hayvancılık için kullanıldığını da bilmeliyiz. Yani Kelbecer, Laçın ve Zengilan ilçeleri başta olmak üzere dağlık alanlarda ekin yetiştirme geleneği yoktu. Orada bağcılık, tütüncülük, hayvancılık ve pamukçuluk gelişti. İşgal sırasında Ermeniler 100.000 hektar alana tahıl ekmiş ve yaklaşık 100.000 ton buğday hasat etmiştir. Bu Ermenistan için büyük bir rakam. Ama bizim için bu çok büyük bir rakam değil. Serbest bırakılan mevcut arazilerde hububat yetiştirmeye uygun ve makbul görülen yerlerde ekim yapılırsa, Şu anda yaklaşık 200.000 ton buğday elde etmek mümkün. Yani gerçek bu. Yani bizim 1,3 milyonluk açığımızı karşılamıyor. Nüfusun arttığını, talebin her yıl arttığını, pandemi nedeniyle ülkemize gelen yabancıların sayısının azaldığını da bilmeliyiz. Salgın sonrası milyonlarca turist gelecek. Bu nedenle, kendimize demografik bakış açıları sağlamak için sadece modern teknolojiler, modern sulama sistemleri, büyük çiftlikler yaratmamız gerekiyor. Küçük çiftliklere şimdi yardım ediliyor, sübvanse ediliyor ve metodolojik tavsiyeler veriliyor. Bu çalışmayı da geliştirmeliyiz. Bu meseleyi – başka ülkelerde tahıl yetiştirmeye uygun verimli toprakları kiralamak, orada mahsul yetiştirmek ve bunları Azerbaycan’a getirmek – çoktan ele almaya başlamış olmamız mümkündür. Bu nedenle, bu gerçek bir resim. Arzularımız ve fırsatlarımız bugün örtüşmüyor. Bu nedenle herkes bu gerçek durumu bilmeli ve elimizden gelenin en iyisini yapmalıyız. Bunu neredeyse her gün yapıyorum. Ülkemizde tarım başta olmak üzere gerçekleştirilen reformlar, ekonomik ve iş ortamının iyileştirilmesi sayesinde bu hedeflere büyük oranda ulaşacağımızı umuyorum. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum. Ekonomik ve iş ortamını iyileştirerek, bu hedeflere büyük ölçüde ulaşacağız. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum. Ekonomik ve iş ortamını iyileştirerek, bu hedeflere büyük ölçüde ulaşacağız. Her halükarda buğdaydan başka temel gıdaları da kendimize sağlamamız gerektiğine inanıyorum.
Real TV’den Sabina Agayeva : Sayın Cumhurbaşkanı, 2. Karabağ Savaşı’nın hem başında hem de sonunda Askeri Hastaneye gittiniz ve yaralıları ziyaret ettiniz ve bugün onların yanındasınız. Devletin sadece onlara değil, genel olarak şehit ve malul ailelerine gösterdiği özeni ve ilgiyi ve onların toplumsal refahını artırmak için yapılan çalışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Genel olarak söyleyebilirim ki bu alanda Azerbaycan dünyada kendi modelini kuruyor. Çünkü dünyada birçok ülke savaş halindedir. Bu ülkelerin deneyimlerini biliyor ve inceliyoruz. Azerbaycan’da savaşta şehit, gazi ve şehit ailelerine gösterilen ilginin gerçekten örnek teşkil edebileceğini görüyoruz. Çünkü başka ülkelerde görmediğimiz bu tür girişimler ortaya atılıyor. Örneğin, şehit ve harp malullerinin ailelerine devlet tarafından barınma sağlanması. Bu bizim girişimimizdi. Bugüne kadar bu kategoride yaklaşık 10.000 kişiye konut sağlanmıştır. Binek araba verilir, 7400 araba verilir. Sıradakiler, yani Birinci Karabağ Savaşı’nın katılımcıları ve gazileri yakın gelecekte tam olarak sağlanacak. Sadece geçen yıl, Birinci Karabağ Savaşı şehitlerinin ailelerine ve gazilerine barınma sağlandı. Bunlardan 850’sine daire verildi, İkinci Karabağ Savaşı’na katılan yani gazi ve şehit ailelerine de 750 daire verildi ve bu süreç devam ediyor. Birinci Karabağ Savaşı’na katılan bu kategorideki insanlara, belki iki yıl içinde, tam, yani sıraya girenlere daire sağlanacağını düşünüyorum. Bu koşullar, İkinci Karabağ Savaşı’nda olduğu gibi, önümüzdeki birkaç yıl içinde de oluşturulacaktır. Tekrar söylemek istiyorum ki bu bizim girişimimizdir. Hiçbir yerde görmedik, bu deneyimi hiçbir yerden getirmedik. Bu hassas kategorideki insanlara biraz rahatlık vermek ve acılarını paylaşmak için bu adımı atıyoruz. Tabii ki, bu büyük fonlar gerektirir. Artık herkes bir dairenin ne kadara mal olduğunu biliyor ve bu bütçeye büyük bir yük. Ama biz bu yükün altındayız ve bu kategorideki son kişiye konut ve araba sağlanana kadar sonuna kadar devam edeceğiz.
Aynı zamanda şehit ailelerinin sosyal güvenlikleri de gelişiyor. Kendilerine sağlanan faydaların miktarı düzenli olarak artırılmaktadır. Onları her zaman gündemde tutacağız. Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı’na, özellikle İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra bu kategorideki insanlara iş sağlaması talimatı verildi. Bu süreç çoktan başladı. Savaşta ellerini, kollarını ve bacaklarını kaybeden gazilere en modern protezler sağlanmaktadır. Bu süreç tamamlanmak üzeredir. Bunları normal hayata döndürmek için yapıyoruz ve bu protezler en son teknoloji. Yani Avrupa’daki en değerli, en pahalı, en son teknoloji insanın normal yaşayabileceği, yürüyebileceği, futbol oynayabileceği protezlerdir. Kolunu kaybetmiş bir kişi bile artık normal hayatına dönebilir. Yani, bunlar ana faktörlerdir. Tabii ki, bu politika ve benim bu kategorideki insanlarla sürekli temaslarım, topluma çok ciddi bir sinyaldir. Toplumun da bu kategorideki insanlara karşı özel bir sıcak tavrı olduğunu görüyorum. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumda bu insan kategorisine karşı özel bir sıcak tutum var. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumda bu insan kategorisine karşı özel bir sıcak tutum var. Özellikle, iş yapılarına, her biri mümkün olduğunca hem istihdam hem de finansal yardım sağlamak için bu insan kategorisine bakmaları için defalarca onlara çağrıda bulundum. Yani bu girişimi kendileri göstersinler. Genel olarak toplumun bu konuda çok doğru bir yönü olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumun bu konuda çok doğru bir yönelimi olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz. Toplumun bu konuda çok doğru bir yönelimi olduğunu düşünüyorum, ortak bir kanaat var. Her birimiz her zaman bu insanlara mümkün olduğunca yardım etmeliyiz. Yetimlere yardım etmeliyiz ve edeceğiz.
– Sayın Başkan, izninizle, savaş sonrası konuyla ilgili görüşlerinizi genişletmek istiyoruz. Sosyal destek önlemlerinin alındığını belirtmişsiniz. Aynı zamanda geçtiğimiz yıla bakarsak tarihe bir gezi yaptığınızı yani tarihe baktığımızda savaş sonrası yeniden yapılanma için birçok planın hayata geçirildiğini görüyoruz. Uluslararası bağışçıların desteği kullanıldı. Azerbaycan kendi kaynaklarına güveniyor, elbette sadece mali kaynaklarla ilgili değil. Geçen yılki çalışmaların devamı olarak bu yıl kurtarılan topraklarda ne gibi çalışmalar yapılması planlanıyor?
– Geçen yıl çok büyük bir program başlatıldı. Bu eserleri listelemek uzun zaman alıyor. Ama ana konuları bir kez daha vurgulamalıyım ki, Azerbaycan vatandaşları savaş sonrası ülkelerin deneyimlerine bakarak bunun gerçekten de tarihin ölçek açısından en büyük programı olduğunu görsünler. Bahsettiğiniz gibi, bu programın özelliği, bunu kimseden yardım istemeden veya almadan kendi masraflarımızla yapmamızdır. Elbette burada da bir tutarlılık olması gerekiyordu. Bu sıralamanın mantığa dayanması gerekiyordu. Her şeyden önce, neye ihtiyacın var? Her şeyden önce, mayın temizleme yapılmalıdır. Hem ANAMA hem de Savunma Bakanlığı, Acil Durumlar Bakanlığı gibi bu alanda faaliyet göstermektedir. Bu süreç devam ediyor. Maalesef hala insanları kaybediyoruz. Savaştan sonra yaklaşık 200 Azerbaycan vatandaşı – sivil ve askeri vatandaş – öldü veya ciddi şekilde yaralandı. Bu nedenle, bunu yapmadan büyük ölçekli bir iade programı başlatamayız. Bu nedenle mayın temizleme ile ilgili olarak öncelikle altyapının geçtiği yerlere yani elektrik hatlarına, yollara odaklanıldı. Bu çalışmalara başlayabilmemiz için bu alanların temizlenmesi gerekiyordu. Öte yandan şehirlerin master planla mayınlardan arındırılması süreci, özellikle Şuşa ve Ağdam’da hızla ilerliyor. Her şeyden önce, başka bir elektrik endüstrisi yaratmamız gerekiyordu. Çünkü kurtarılan toprakların, özellikle de dağların rahatlaması öyle ki, altyapı olmazsa ordunun hizmet etmesi çok zor, belki de imkansız olacak. Şimdi hayal et, Sovyet döneminde, Kelbecer ve Laçın bölgelerinin Ermenistan’a sınırı olan kısımlarında yerleşim yoktu ve kimse onlarca kilometre içeride yaşamadı veya seyahat etmedi. Ekim ayında kar yağmaya başlar ve Mayıs ayında erir. Şimdi kısa sürede ne yapmamız gerektiğini hayal edin. Birçoğunun bilmediğini söyleyebilirim. Sadece Ermenistan sınırındaki Kelbecer, Laçin, Zengilan, Gubadlı bölgelerinde yaklaşık 700 kilometre yol kat ettik. Yani bir hizmet rotası, bir askeri rota sayılabilir. Mevkilere giden bir yoldur, sınırlara giden bir yoldur, yüksek dağlara ve tepelere giden bir yoldur. Ekipman getirmemiz gerekiyordu, uzmanlar getirmemiz gerekiyordu. Bu açıdan, çalışanlarımız düzenli olarak işten çıkarılıyor. Ermenistan, ne yazık ki İkinci Karabağ Savaşı’ndan ders almadı. Bu nedenle, bunu çok zor bir durumda başardık ve bugün sınır boyunca tüm ana kontrol noktalarında bulunuyoruz. Sadece yerleşmekle kalmadık, orada hizmet verecek modern bir altyapı oluşturduk. Çünkü orada hava çok soğuk ve servis yapmak çok zor. Kar kalınlığı muhtemelen 3-4 metredir. Şimdi erzak, yemek, yollar ve elektrik hatları döşendi ve şu anda orada normal şekilde çalışıyoruz ama Ermeni postalarına baktığımızda ne kadar içler acısı olduğunu görüyoruz. Yani çadırlara yerleştiler ve orada soğuk ve soğuk kaldılar. Bu nedenle, bu amaç için hem yollara hem de enerji hatlarına ihtiyaç vardır. Çünkü bu sınırlara gitmek zorundaydık, bu sınırı korumak zorundaydık ve bugün bunu başardık – Araz’dan Murov Dağı’na kadar olan sınır boyunca. Aynı zamanda, Elektrik sektörü kurma süreci başladı ve kurtarılan tüm topraklara yılda 7 trafo merkezi kurduk ve tüm bu trafo merkezlerini ortak bir dairesel ağa bağladık. Artık hiçbiri otonom olarak çalışmıyor. Yani, örneğin, şu anda alınan güç ve hidroelektrik santrallerinde üretilen güç, genel ağa dahil edilmiştir. Böylece bir krizden kaçınmamızı sağlar. Bu çok büyük ve zor bir işti. Yılda 7 trafo düşünün, konutun olmadığı, madenlerin olduğu, altyapının olmadığı yerlerde bile. Bu büyük bir fedakarlık. Özellikle kış aylarında Kelbecer bölgesindeki karlı koşullarda 3.500 metre yüksekliğindeki Dashkasan’dan elektrik direkleri atılması gerçekten büyük bir fedakarlık ve potansiyelimizi gösteriyor. Yani gösteriyor ki Biz sadece finansal olarak bağımsız değiliz, aynı zamanda teknik ve profesyonel olarak da bağımsızız. Kimseden yardım almadık, her şeyi kendimiz yaptık.
Sonra şehirlerarası yollar. Bu süreç başlatıldı ve genişletildi. Göygöl’den Kelbecer’e 11 kilometreden uzun tünel yapılıyor. Çünkü kışın bu yolu kullanmak neredeyse zor. Kelbecer ile Laçın arasında 4 kilometrelik ikinci bir tünel inşa ediliyor. Ne verecek? Göygöl-Gence istikametinden Kelbecer’e rahatlıkla gelebilmemizi, hem stratejik açıdan hem de oradaki vatandaşların dönüşü açısından tüm sorunları çözebilmemizi sağlayacaktır. Barda-Ağdam karayolu yapım aşamasındadır. Naftalan’ı Talış ve Sugovuşan’a bağlarız. Bu hem stratejik açıdan hem de turizm açısından çok önemli olacaktır. Çünkü Naftalan artık uluslararası bir turizm merkezi haline geldi ve oradan Sugovushan Gölü’ne olan mesafe çok kısa. o alan, Ayrıca Ağdara bölgesini bir turizm merkezi haline getirmeyi ve aynı zamanda insanların oraya geri dönmesini sağlamayı amaçlıyoruz. Fuzuli-Şuşa yolu ve Zafar yolu gibi diğer yollar bir yıllığına inşa edildi. İkinci yol, Fuzuli-Hadrut, Fuzuli-Cebrail, Horadiz-Agband, Zengilan-Gubadlı-Laçın yolu, Laçın istikametinde ek yollar yapılıyor. Hepsini sıralayamam çünkü o kadar çok ki hatırlaması zor.
Dəmir yolları. Artıq Bərdə-Ağdam dəmir yolunun inşasına başlamışıq. Horadiz-Ağbənd-Zəngəzur dəhlizinin bir parçası olan dəmir yolunun inşasına başlamışıq.
Tarihi eserlerin restorasyonu. Şuşa’da ne kadar iş yapıldığını görün. Aynı zamanda Ağdam, Zengilan, Hadrut ve Taşaltı camilerinin de temelleri atılarak onarım çalışmalarına başlandı. Yani bunları listelemek uzun zaman alıyor ve her projeye her zaman dikkat etmeye çalışıyorum. Bu nedenle 2021 yılında birçok kez kurtarılmış toprakları ziyaret ettim ve bu yıl bu altyapı projeleriyle birlikte kentsel gelişim projeleri hayata geçirilecek. Artık okulların ve hastanelerin temellerini attık. Ağdam ve Fuzuli şehirlerinin master planı hazır. Diğer şehirler için master planların geliştirilmesi için ilgili firmalarla anlaşmalar imzalanmıştır. Her şeyin makul olmasını istiyoruz. Çabuk yapalım ama aynı zamanda acele etmeyelim. Çünkü her şey makul olmalı ve oraya dönecek kişilere en iyi şartlar sağlanmalıdır. Çünkü bu insanlar 30 yıl zor durumda yaşadılar. Birçoğunun devletin sağladığı güzel apartmanlarda yaşadığı doğrudur ama hep vatan hasretiyle, vatan hasretinle yaşadılar. Artık onların rahat yaşamaları için şartlar yaratmalıyız. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli. Bu nedenle zaman kaybetmemeli ve acele etmemeliyiz. Her şey makul olmalı, tüm inşaat işleri şeffaf, ihale esasına göre yapılmalıdır. Özel talimatlar verilmiştir, maksimum şeffaflık sağlanmalıdır. Hoş olmayan bir durumla karşılaşırsak cezamız çok ağır olur ve bunu herkes bilmeli.
Tekrar ediyorum, altyapı projeleriyle birlikte, örneğin Şuşa’da bir konut kompleksinin inşaatına başlandı, temeli atıldı ve pratik inşaata başlayacağız. Ağdam’da okul, hastane, başka yerler, köyler. Şimdi ise Ağalı köyünün işletmeye alınması planlanıyor. Yani hem teknik açıdan hem de mali kapasite ve sorumluluk açısından büyük ölçekli bir iş, çok büyük bir iş. Bu çok sorumlu bir iş olduğu için burada hata yapmamalıyız.
– Sayın Başkan, sosyo-ekonomik kalkınmayı sağlamak, gerçekleştirmek ve aynı zamanda yolsuzluk ve rüşvetle mücadele etmek mi demektir? Yolsuzlukla mücadelede şeffaflıktan ve özellikle bu alandaki tavizsiz duruşunuzdan bahsettiniz. Dolayısıyla tüm bu ciddi reformlara rağmen bürokrasi, bürokrasi yani bu olumsuzluklarla karşı karşıya olduğumuzu bilmek isteriz. Bu yıl bu alanda ne gibi reformlar yapmayı planlıyorsunuz?
– Bu alandaki mücadele bu yıl da devam edecek. Son yıllarda gösterdiğimiz kararlılıkla söz ve eylemler arasındaki birlik bence herkese ders olmalı. Çünkü hükümet yetkililerine hem resmi olarak hem de toplantılarda onları göreve getirirken defalarca talimat verdim, yolsuzluk ve rüşvetle ciddi şekilde mücadele edilmelidir ve şu veya bu görevliye bulaşırsa ceza çok ağır olacaktır. Sonuç, bugün en yüksek yetkililerin soruşturmaya, mahkemeye cevap vermek zorunda kaldıklarını ve hak ettikleri cezayı aldıklarını gösteriyor. Tekrar söylemek istiyorum ki bu sorumluluktan hiç kimse kaçamaz, kimse kanunun üstünde değildir, kanun önünde herkes eşittir, kimsenin önceki hizmetleri dikkate alınmayacaktır. Özellikle bu dolambaçlı yoldaki insanların hizmetleri daha çok “ayı hizmetleri” gibidir. Bu nedenle, herkesin zaten gördüğünü ve bildiğini düşünüyorum. Dolayısıyla adımlarımız çok şiddetli olacak, cezalarımız da çok şiddetli olacaktır.
Ama bu meselenin bir tarafı. 18 yıldır Başkan olarak görev yapmaktayım ve inisiyatifimle birçok personel değişikliği yapılmıştır. Ne yazık ki, bazı durumlarda personel değişiklikleri, durumda olumlu bir değişikliğe yol açmamaktadır. Yeni bir kadro atandığı için, belirli bir süre talimatlara uygun davranır, ancak zamanla dedikleri gibi eski, çarpık yol gider. Bu nedenle cezai yaptırımların yanı sıra personelin doğru seçilmesi konusu da burada rol oynamalıdır.
Son zamanlarda Azerbaycan halkı bu alanda çok ciddi bir personel reformu gördü. Devletin hemen hemen tüm kollarında ciddi personel reformları gerçekleştirilmiştir. Hükümet, Milli Meclis, Cumhurbaşkanlığı İdaresi, bakanlıklar ve yerel yürütme organları şimdiden önemli kadro değişikliklerine uğradı ve bunun yolsuzlukla mücadelede önemli bir rol oynayacağına inanıyorum. Aynı zamanda, toplumda kamu kontrolünü güçlendiren bir atmosfer yaratmalıyız. Bildiğiniz gibi bu konudaki görüşlerimi defalarca dile getirdim. Bunu her zaman söylüyorum, vatandaşa sesleniyorum, kayıtsız ve kontrollü olmayın. Kamu gözetimi, birçok yetkiliyi bu tür suç faaliyetlerinde bulunmaktan caydıracaktır. Bu nedenle, bazı kurumsal kamu denetimi biçimleri geliştirilmelidir. senin, Bu alanda medya temsilcilerine büyük görev düşüyor. Bazen tatsız durumları sizden öğrendiğimi söyleyebilirim, bu haberi sizden alıyorum ve hemen tepki veriyorsunuz. Birçok durumda medyadaki bilgilerin doğrulandığını söyleyebilirim. Taraflı olduklarına dair bilgiler var. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir. Ancak, verilerin büyük çoğunluğu hemen onaylanır ve ölçülür. Bu nedenle hükümet yetkilileri, çalışmalarının sadece Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından değil, kamuoyu ve medya tarafından da izlendiğini bilmelidir.
Önemli faktörlerden birinin yolsuzluk alanını daraltmak olduğunu düşünüyorum. Burada elbette kurumsal önlemler alınmalı, şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından ek adımlar atılmalıdır. Basitçe söylemek gerekirse – ASAN modeli her alanda uygulanmalıdır. Çünkü ASAN modeli zaten denenmiş bir model. Aynı zamanda bizim girişimimizdi. Bizlere kadar bu ölçekte ve kapsamda benzeri bir hizmet alanı olmadı. Bunu başardık ve başardık. Dolayısıyla “ASAN hizmeti”nin onay oranı %98 civarında, belki daha fazladır. Neden yüzde 100 değil merak ediyorum. Çünkü ortada tamamen şeffaf bir resim var. Dolayısıyla bu model ekonomik, sosyal, resmi-vatandaş ilişkilerinin her alanında uygulanmalıdır. Resmi-vatandaş temasları, yani yolsuzluk fırsatlarının olduğu yerler, en aza indirilmelidir. Bu durumda, başarı daha da etkileyici olacaktır. Ama siyasi irademizin zaten herkes tarafından bilindiğini düşünüyorum. Bir devlet memuru kendini parmaklıklar ardında görmek istemiyorsa, çirkin işlerinden vazgeçemiyorsa, mutsuz olmamak için kendi isteğiyle istifa etsin dedim.
CBC’den Elmira Musazadeh: Sayın Başkan, CBC uluslararası bir kanal olduğu için izninizle sorumu Rusça olarak sormak istiyorum. Bugün kurtarılmış bölgelerde uygulanan büyük ölçekli projelerden bahsettiniz. Bu bağlamda askeri inşaattan bahsetmek istiyorum. 24 Aralık’ta Hocavend bölgesinin Hadrud yerleşimini ziyaretiniz sırasında Komando Kuvvetlerinin oluşumu için yeni bir askeri birliğin açılış törenine katıldınız. Orada, izninizle, alıntı yapmak istediğimden bahsettiniz: “Bu askeri birliğin en büyük önemi, savaştan sonra ordunun inşa sürecini durdurmadık, orduya yapılan harcamaları azaltmadık, aksine artırdık. ” Bu neden bu kadar önemli ve Azerbaycan’ın Vatanseverlik Savaşı’ndaki zaferinden sonraki yıllarda askeri inşaat nasıl gerçekleştirilecek?
İşgal gerçeği göz önüne alındığında, askeri inşaat konusu her zaman gündemimin ön saflarında yer aldı. Bu konu her zaman çalışma programıma, halka açık konuşmalarıma ve meslektaşlarımla olan temaslarıma hakim olmuştur. Elbette bu konu tüm insanları birleştirdi ve hepimiz Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün yeniden sağlanmasını sağlamaya çalıştık. Devlet bütçesini gözden geçirip hazırlarken hep en büyük harcamaların askeri inşaata ayrılması gerektiğini söylemiş olmam tesadüf değil. Bu, diğer faktörlerin yanı sıra, onu haklı çıkardı. Şu anki aşamaya gelince, bunun hakkında konuştum ve haklı olarak bana bir dizi faktörde durmamamız gereken sözlerimizi hatırlattınız. Her şeyden önce, çünkü ne yazık ki Ermenistan’da hem iktidarda hem de muhalefette, ama toplumda güçlü bir intikamcı ruh hali de var. Maalesef bunu gerçek hayatta da görüyoruz. Daha dün, Azerbaycan askerlerine karşı bir askeri provokasyon daha yapıldı. Bu mesnetsiz saldırı sonucunda bir Azerbaycanlı asker şehit olmuştur. Bu, savaştan bu yana ilk vaka değil. Ne yazık ki, daha önceki cezai tedbirlerimiz Ermenistan’a ders olmadı. Dünkü olay bir istisna değildir. Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri suçluları cezalandırmak için kararlı önlemler aldı ve bugün Savunma Bakanı’ndan aldığım bilgiye göre 6-8 asker şehit oldu ve çok sayıda asker yaralandı. Bu olaydan kısa bir süre sonra Ermeni tarafı ateşkes konusunda ısrar etmeye başladı. Ama şunu anlamalılar Azerbaycanlı bir askerin ölümü asla affedilmeyecektir. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Ermeni tarafının çok sayıda talebine rağmen bu olayın Rus barış güçlerinin sorumluluk alanında değil, Kelbecer istikametinde gerçekleştiğini söyleyebilirim, Rus barış güçlerinin taleplerine rağmen saat 21:30’da emir verdim. Savunma Bakanı ateşi kessin ve çok sayıda yaralı alınsın. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Rus barış güçlerinin Kelbecer yönündeki talebine rağmen, 21:30’da Savunma Bakanına ateşi kesmesini ve Ermeni tarafının çok sayıda yaralıyı almasına izin vermesini emrettim. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Rus barış güçlerinin Kelbecer yönündeki talebine rağmen, 21:30’da Savunma Bakanına ateşi kesmesini ve Ermeni tarafının çok sayıda yaralıyı almasına izin vermesini emrettim. Yani hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra. Hem bu olay hem de öncekiler bu şekilde sonuçlandı – suçlar, provokasyonlar, gizli provokasyonlar, Azerbaycan tarafının cezai yaptırımları ve ardından ateşkes ricaları. Sonuç olarak, Azerbaycan yine hümanizmi gösterdi, ancak ancak cezai operasyonun tamamlanması gerektiği sonucuna vardıktan sonra.
Aslında bu, devam eden askeri birikimimizi açıklıyor. İşte birkaç yön. Önce savaş sırasında tabii ki çok mühimmat kullandık, şimdi onları eski haline getirmemiz gerekiyor ve yeni sözleşmeler bize bunu sağlıyor. Silah ve mühimmat tedariki zaten devam ediyor. Bir sonraki nokta, çeşitli türlerde modern silah sistemlerinin satın alınmasıdır. Bu konuya her zaman büyük önem verdik. Çünkü askeri teknoloji gelişiyor ve biz her zaman en iyi teknolojiyi elde etmek istiyoruz. Bildiğiniz gibi bize silah satmak isteyenlerin sayısıyla ilgili bir sorunumuz yok. Üçüncüsü – Silahlı Kuvvetlerin muharebe kabiliyetinin arttırılması. İkinci Karabağ Savaşı sadece büyük bir zafer değil, aynı zamanda harekât alanında da büyük bir tecrübedir. Bu Silahlı Kuvvetlerin eğitim ortamında değil, pratik bir teftiştir ve Silahlı Kuvvetlerimiz bu teftişten şerefle çıkmıştır. Ancak İkinci Karabağ Savaşı bize bundan sonra ne yapacağımızı, askeri altyapının hangi unsurlarını ya kullanmadığımızı ya da çok sınırlı bir formatta kullandığımızı ya da zayıf olduğunu gösterdi. Bu da harika bir deneyim. Ama nedense şimdi daha fazlasını söyleyemem. Bir komando kuvvetinin oluşturulması, askeri yeteneklerimizi geliştirmenin unsurlarından sadece biridir, ancak aynı zamanda çok önemli bir unsurdur. Bu süreç başladı ve daha önce de söylediğim gibi devam edecek. askeri altyapının hangi unsurlarının bizim tarafımızdan kullanılmadığını veya çok sınırlı bir formatta kullanıldığını veya zayıf olduğunu gösterdi. Bu da harika bir deneyim. Ama nedense şimdi daha fazlasını söyleyemem. Bir komando kuvvetinin oluşturulması, askeri yeteneklerimizi geliştirmenin unsurlarından sadece biridir, ancak aynı zamanda çok önemli bir unsurdur. Bu süreç başladı ve daha önce de söylediğim gibi devam edecek.
Özel kuvvetler ellerinden gelenin en iyisini İkinci Karabağ Savaşı sırasında gösterdiler. Bunu birçok kez söyledim. Bu nedenle, bu kuvvetlerin iyileştirilmesi ve yeni özel kuvvetlerin oluşturulması, durumun dikte ettiği bir zorunluluktur. İntikam girişimlerinden bahsediyoruz. Mesele şu ki, bir yıl, iki ya da beş yıl içinde ne olacağını bilmiyoruz. Bugün Ermeni ordusu tamamen harap durumdadır ve bize İkinci Karabağ Savaşı’ndan daha fazla direnememektedir. Hem kendi güçlerimizle hem de ortaklarının yardımıyla Ermenistan’daki tüm askeri inşa çabalarını yakından takip ediyoruz. Bu nedenle, güvenliğimize yönelik en ufak bir tehdit görürsek, bu tehdidin Ermenistan toprakları ne kadar derinde olursa olsun her yerde olacağını samimiyetle ve açıkça ifade ettim. hemen yok edeceğiz. Her şeyden önce, Ermeni liderliği bunu bilmeli ve anlamalıdır.
Böylece almış olduğumuz tedbirler neticesinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri İkinci Karabağ Savaşı sırasında olduğundan daha güçlü olacaktır. Ancak hepimizin bildiği gibi, sergilediğimiz uzmanlar ve birçok ülke halkı hayranlığını gizlemedi. Bu beklenmedik ve dile getirilmeyen hayranlık elbette bizleri ve herkesi gururlandırdı. Ama aynı zamanda dedikleri gibi gururlanmamalı ve kendisini büyük bir dövüşçü olarak gören, aslında sprintte yeni rekorlar kıran büyük bir sprinter olan Ermeni tarafının hatalarını tekrarlamamalıyız. Elbette bu olmayacak ama her halükarda, şimdiki eylemlerim, askeri inşaat çerçevesinde olanlar da dahil olmak üzere, gerçeklikten sapmamaya yöneliktir. Gerekeni yaptık, haysiyetle, onurla, Bunu adil bir şekilde yaptık ve geleceği, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin halkımızı ve devletimizi olası tüm tehditlerden koruma kabiliyetini düşünmeliyiz. Bana göre, savaş sonrası dönem -geçen yıl içinde sadece Ermenistan ile ilgili olarak değil birçok olay meydana geldi- kendimizi doğru bir şekilde savunabileceğimizi gösterdi.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Ermenistan’daki intikam eğilimlerine değindiniz. Bu konu hakkındaki görüşlerinizi öğrenmek istiyorum. Ermeni basınında her zaman intikamcı eğilimler vardır. Sanki biri on yılların mitlerini, özellikle de Robert Koçaryan, Serj Sarkisyan – Ermeni ordusu, “Büyük Ermenistan” efsanesini yeniden canlandırmaya çalışıyor. Sizce bu güçlerin amacı nedir ve sonucu ne olabilir?
– Evet, elbette izliyorum. Ermenistan’daki intikamcı eğilimlerin sadece eski hükümet yetkilileri tarafından değil, mevcut hükümet yetkilileri tarafından da ortaya çıktığını söyleyebilirim. Çünkü görüyoruz ki, öncelikle dediğim gibi, savaş sonrası dönemde askeri provokasyonlar ve buna benzer birkaç girişim – hem Kasım’da, hem de öncesinde, dün ve bu tür girişimlerin devam etmesi muhtemeldir. Tabii ki, Ermeni liderliği ve bir bütün olarak toplum, savaştaki yenilgisinden henüz kurtulamadı. Öyle ağır, öyle psikolojik darbeler aldılar ki, bütün ideolojik temelleri yerle bir oldu. Yani uydurdukları ve inandıkları tüm mitler yıkıldı. 44 gün boyunca gösterdik. Dolayısıyla Ermeni toplumunda bu tür eğilimler mevcuttur ve her hükümet kamuoyunu dikkate almak zorundadır. Bu nedenle, bu tür eğilimler devam edecek. Bu ilk.
İkincisi, onu da biz unutmamalıyıq ki, indiki hakimiyyət əgər bu gün özünü daha konstruktiv aparırsa, faktiki olaraq müharibədən əvvəlki dövrdə müharibənin qaçılmaz olmasını şərtləndirdi. Axı “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” deyən indiki hakimiyyətin təmsilçisidir, “Yeni torpaqlar uğrunda yeni müharibə” ilə bizi hədələyən indiki hakimiyyətin təmsilçisidir. Cıdır düzündə oynayan, Azərbaycan xalqının heysiyyətinə toxunan indiki hakimiyyətin təmsilçisidir. Yəni, indi biz indiki hakimiyyətin davranışına baxmamalıyıq, özümüzü aldatmamalıyıq. Məhz onlar Azərbaycan ərazilərini daim işğal altında saxlamaq fikrində idilər, məhz indiki hakimiyyət dırnaqarası qondarma “Dağlıq Qarabağ respublikası”nın parlamentini Şuşaya köçürmək istəyirdi və hətta orada binanın daş işləri də artıq tamamlanmışdı. Biz onu yerlə bir etdik. İndiki hakimiyyət nümayəndələri deyirdi ki, biz dırnaqarası “Dağlıq Qarabağ respublikası” ilə danışıqlar aparmalıyıq və dırnaqarası “Dağlıq Qarabağ respublikası” danışıqlar masasında olmalıdır. Yəni Koçaryan-Sarkisyan yox, məhz indiki hakimiyyət. Ona görə yenə də deyirəm, biz heç vaxt indiki hakimiyyətin xoş sözlərinə aldanmamalıyıq. Heç vaxt unutmamalıyıq ki, biz hansı qonşu ilə qonşuluqda yaşayırıq. Sərhəddə törədilmiş təxribatlar da bundan qaynaqlanır. Onlar bizi yenə də sınağa çəkmək istəyirlər. Ola bilsin, dünənki təxribatın mənşəyi də son vaxtlar MDB məkanında baş vermiş hadisələrdir və hesab edirlər ki, bunların imkanları artıb, yaxud da haradansa dəstək ala bilərlər. Amma unutmamalıdırlar ki, İkinci Qarabağ müharibəsindəki kimi, kimin onlara yardım edəcəyindən asılı olmayaraq, biz istədiyimizə nail olacağıq və heç kim bizi dayandıra bilməz, heç nə bizi dayandıra bilməz. Bizi dayandıran sadəcə odur ki, üçüncü müharibə istəmirik, bu, bizim planlarımızda yoxdur. Biz istəyirik ki, müharibə dövrü başa çatsın, istəyirik ki, normal əlaqələr yaradılsın, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, nəhayət, tanısın. Biz bunu istəyirik. Amma əgər biz görsək ki, dediyim kimi, bizim üçün təhlükə var, o təhlükə elə yerindəcə məhv ediləcək.
Ermeni muhalefetine, yani kendi kendini ilan eden Sarkisyan-Kocharyan ikilisine gelince, tabii ki Azerbaycan halkından o kadar nefret ediyorlar ki çirkin işlerinden vazgeçmek istemiyorlar. Ancak İkinci Karabağ Savaşı onların yenilgisi oldu. Çünkü onların ordusunu yok ettik. Paşinyan iki yıl içinde ne bir ordu kurabildi ne de dağıtabildi. Yok ettiğimiz Koçaryan-Sarkisyan ordusuydu. Her ikisi de savaş sırasında Hankendi’ye geldi ve iddiaya göre orada bir direniş hareketine liderlik etmek istediler. Azerbaycan Ordusunun Şuşa’ya yaklaştığını görünce korkakça kaçtılar. Yani kaçaklar, sahte kahramanlar. Sadece sivil nüfusa karşı savaş açabilirlerdi. İkisi de Hocalı katili. Siyam ikizleri gibi görünüyorlar. Her ikisi de parti üyesiydi, ikisi de Gevorkov’un uşaklarıydı ve her ikisi de Bakü’deki Merkez Komitesi tarafından onaylandı. Babam Hankendi’ye geldiğinde ikisi de onu yaya olarak karşıladılar ve alkışladılar. Ermeni-Azerbaycan, Ermeni-Azerbaycan dostluğu hakkında kaç konuşmaları var? Yani Azerbaycan ekmeğini yiyip üzerine diz çöken nankör insanlardır. Birinci Karabağ Savaşı’nda savaş kahramanları olduklarına dair bir efsane yarattılar. O artıkların sandıklarındaki yeri çöp tenekesi dedim. Çünkü İkinci Karabağ Savaşı kimin kim olduğunu gösterdi. Birinci Karabağ Savaşı’nda sivil halka karşı savaştılar, soykırım ve katliam yaptılar. O sırada Azerbaycan ordusu direnemedi. Ama bu sefer onları dize getirdik ve zavallı hayatlarının geri kalanında mağlup olmuş kaçaklar gibi yaşayacaklar. Tabii ki, bu tür insanlar her zaman bize saldırmak için herhangi bir fırsattan yararlanmaya hazırdır. Ama bilmeliler, mevcut hükümet bilmeli ve herhangi bir hükümet bilmeli ki Ermenistan asla önümüzde duramaz. Yine, hiçbir şey bizi durduramaz. Bizi durduran tek şey savaş istemiyor olmamız. Bu nedenle dün 21:30’da Savunma Bakanlığı’na ateş etmeyi bırakma talimatı verdim. Bu talimatı vermemiş olsaydım, bugünkü durumları daha kötü olurdu. Yani bizim sabrımızla oynamadıklarını bir kez daha göstermiş olduk. Umarım bu girişim, bu provokasyon girişimi son girişim olur. Aksi takdirde sonuç yine aynı olacaktır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün resmi Bakü Erivan’a barış teklif ediyor. Ama sizin de belirttiğiniz gibi Ermenistan zaman zaman yine provokasyonlara girişiyor. Mayıs, Kasım ve dün yaşanan ciddi çatışmalardan bahsettiniz. Azerbaycan, bu tür vakaların bir daha yaşanmaması için hangi araçları kullanacak ve bu yıl sınırlama ve sınırlama ile ilgili olarak ne gibi önlemler alınması planlanıyor?
– Aslında biz onlara bu barış gündemini sunduk ve sınırlandırma, olursa sınır çizme konusunda çok net önerilerde bulunduk. Bildiğiniz gibi ilk aşamada Ermenistan cevap vermedi, evet ya da hayır demedi. Başka bir deyişle bu, Ermeni liderliğinin geleceğe dair net bir vizyona sahip olmadığını bir kez daha gösteriyor. Politikamız çok net – savaşla mı, geçmişteki Karabağ sorununun çözümüyle mi yoksa gelecekle mi ilgili? İki ülkenin birbirinin toprak bütünlüğünü tanımasını, sınırların çizilmesi için çalışmalara başlamasını, iletişimlerin açılması sürecini başlatmasını ve bir barış anlaşması imzalamasını önerdik. Yani bir barış anlaşmasının imzalanması yüzde yüz bir garanti değil ama her halükarda savaş riskini büyük ölçüde minimuma indiriyor. Ancak şunu da bilmeliyiz ki herhangi bir barış anlaşması Ermenistan için sadece bir kağıt parçası olabilir. Şimdi imzalansa da imzalanmasa da dediğim gibi askeri gücümüzü her zaman artıracağız ve artırmalıyız. Ermeni tarafı tereddütlü. Bu da yine resmi çevrelerin bu konuda henüz bir kanaat oluşturamadığını gösteriyor. Bir yandan, bir barış anlaşması ve güçlü bir Azerbaycan olmadan bazı endişelerinin olabileceğini anlıyorlar. Öte yandan, bir barış anlaşması imzalanırsa, her iki ülkenin de birbirinin toprak bütünlüğünü tanıması için bir hüküm olması gerektiğini ve buna hazır olmaları gerektiğini anlıyorlar. Yani bilirsiniz, dedikleri gibi, iki taş arasında sıkışıp kalırlar. Ama bir seçim yapmak zorundalar, doğru seçimi yapmak zorundalar. Söyledim, hayırsever davranışlarımız mutlaka ebedi değildir ve bu önerilerin sonsuza kadar masada kalması da gerekli değildir. Eğer bizim toprak bütünlüğümüzü tanımak istemezlerse, biz de onların toprak bütünlüğünü tanımayacağız. Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü inkar etmek için belki de toprak bütünlüğümüzü inkar etmekten yüz kat daha fazla nedenimiz var. Çünkü bunu zaten herkes biliyor ve dünya kamuoyu da biliyor ki Kasım 1920’de tarihi topraklarımız Zengazur bizden ayrılarak Ermenistan’a ve Göyça’ya ilhak edildi. 29 Mayıs 1918’de Erivan şehri Ermenistan’a verildi. Yani, dedikleri gibi, Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü tanımamak için birçok faktörümüz var. Yine de gelecekteki barış ve ülkeler arasındaki ilişkilerin kurulması adına buna hazırız. Ama altı ay sonra aynı olacağının garantisini veremem. İstemiyorlar, iyi değilse, o zaman ne olacağını göreceğiz.
-Çok üzgünüm, kısa bir açıklama. Ermenistan’ın devam eden provokasyonları, mevcut hükümetin eylemlerindeki tereddüt, sürdürülemez süreçlerin yaşanması gibi karşılaştırmalı bir analiz yaptık. Bahsettiğiniz konu – sizce bir barış anlaşması ve birbirlerinin topraklarının tanınması ihtimali var mı?
-Hayır, görmüyorum. Çünkü Ermenistan bu öneriye henüz yanıt vermiş değil. İletişimin açılmasıyla ilgili zaten bir cevap verildi. Gerçi biz bu konuyu gündeme getirdiğimizde onlar da itiraz ettiler. Şimdi herkes iyi hatırlıyor ki demiryolu, özellikle otoyol yapımına karşı protesto gösterileri yaptı, hayır, olmayacak demişti. Sonra bir röportajımda istesek de istemesek de yapacağımızı söyledim. Görünüşe göre bunu Nisan ayında söylemiştim ve sonuç olarak şimdi Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında bir otoyol, bir otoyol inşa etmeyi kabul etti. Zorladık demiyorum, hiç güç kullanmadık. Dedikleri gibi siyasi adımlarımız, diplomatik adımlarımız aynı anda olabilir. Bölgede yaşanan süreçler gösteriyor ki sadece Azerbaycan değil bölgedeki birçok ülke bunu istiyor. Dolayısıyla bu tarihe bakarsak Ermenistan’ın konumunun değiştiğini görebiliriz. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Ermenistan’ın pozisyonu değişiyor. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Ermenistan’ın pozisyonu değişiyor. Dolayısıyla bugün inkar ettiği bir barış anlaşmasını imzalamaya hazır olması muhtemeldir. Ama yine de onlardan her zaman barış isteyeceğimizi düşünmesinler. Bu öneriyi sadece bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Bu öneriyi bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır. Bu öneriyi bölgenin geleceği adına ve savaş riskini sıfıra indirmek için yapıyoruz. Tekrar ediyorum, eğer Ermenistan buna hazır değilse, o zaman olmayacak. Olmazsa ne olacak? Hiçbir şey değil. Ne kaybedeceğiz? Ne bugün ne yarın hiçbir şey kaybetmeyeceğiz. Belki tam tersi. Ancak kaybeden taraf Ermenistan olacaktır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün açıkça görüyoruz ki, Karabağ sorununun geçmişte kaldığını defalarca vurguladınız. Bu da kuşkusuz yeni bir jeopolitik gerçeklik yaratıyor. Fikriniz nedir, bazı ülkelerin, uluslararası kuruluşların ve siyasi liderlerin bu yeni gerçeği nasıl algıladıklarından memnun musunuz?
– Evet, savaşın bitiminden bir yıl sonra uluslararası toplumun tepkisinden memnun olduğumu söylemeliyim. Ama şunu söylemeliyim ki bu büyük ölçüde bizim çalışmalarımızın sonucu. Çünkü savaş bittikten hemen sonra ertesi gün benim talimatımla savaşın sonuçlarının tüm uluslararası toplum tarafından kabul görmesi için çalışmaya başladık. Yani hem toprakların restorasyonu açısından hem de daha önce de söylediğim gibi sınırın yüzlerce kilometresinin uluslararası toplum tarafından kabul görmesi açısından bir gün bile durmadık. Bu çalışma kademeli oldu, ancak her durumda bunu başardık. AGİT Minsk Grubu eşbaşkanlarının ilk açıklamalarını hatırladığımızda, yeni gerçeklerden tamamen uzak olduklarını görüyoruz. Periyodik olarak her iki çatışma konusunu da burada ele alıyoruz, Ayrıca kabul edilemez başka sorunlar da gördük. Ancak daha sonra yaptıkları açıklamalara bakarsak, şimdi hem 10 Kasım Üçlü Açıklaması’na hem de diğer belgelere atıflar görüyoruz. Yani, gerçeklik zaten hakimdir. Ve bildiğiniz gibi Azerbaycan artık çıkarları göz ardı edilen bir ülke değil. Elbette hiçbir zaman abartmadık ve abartmamalıyız ama kendimizi de küçümsememeliyiz. Anayasal haklarımız olan BM Şartı, Helsinki Nihai Senedi çerçevesinde yeni bir gerçeklik yarattık ve herkesin bu gerçeği dikkate alması gerekiyor. Bu kolay bir iş değildi. Halkın göremediği bir eserdi. Çünkü bunu açıktan yapamadık. Aksi takdirde kendimize zarar verebiliriz. Bu nedenle kalıcı bir işti. Sonuç olarak, bugün uluslararası kuruluşlar – BM, Bağlantısızlar Hareketi, AGİT, Avrupa Birliği ve BDT bu gerçekleri tamamen kabul etmiştir. Bunu hem resmi anlamda hem de saf iletişimde görüyoruz. Ayrıca, birçok uluslararası yapı ve devlet başkanıyla temas halinde olduğum için, davamıza giderek daha fazla destek verdiğimizi görüyorum. Evet, ama her şey bittikten sonra oldu. Elbette birçoğumuz bize haklı olduğunuzu, her şeyi doğru yaptığınızı, her zaman yanınızda olduğumuzu söylüyor. Ama nedense çoğu kişi susmayı tercih etti. Ama bilirsiniz, kazananların her zaman bir sürü arkadaşı olur. Bunu tarihte birçok kez gördük ama her halükarda bu olumlu bir adım ve muhtemelen İkinci Karabağ Savaşı’nın gidişatından etkilendiğini söylemeliyim. Uluslararası insani normları ihlal etmeden, erkekler olarak bu savaşa onurlu bir şekilde savaştık. Ermeni sivil nüfus arasında çok az kayıp olduğunu defalarca söyledim. Kurbanlar sadece savaşa katılan sivillerdi. Ermeni tarafı mesnetsiz saldırılar yaptı ve şehirlerimizi sürekli bombaladı. Sadece Tatar’a 16.000 mermi düştü. Küçük bir kasaba ve 16 bin mermi düşünün. Peki Gence ne olacak, Şuşa ne olacak, Scuds ne olacak, İskender ne olacak?
Henüz savaşın başka bir bölümünden bahsetmedim. Muhtemelen bu konuşma ilk defa biz Ermenistan sınırındaki ve Agband yerleşiminden birkaç kilometre uzaktaki Zengilan’a doğru ilerlerken gerçekleşti. Ermeni tarafının Rus tarafına, sınırdaki Gümrü’deki Rus askeri üssünün bir bölümünün bir kısmını Zengilan’a göndermesi için başvurduğu bilgisini aldık. Azerbaycan’ın Ermenistan topraklarının Mehri bölümünü ele geçirme niyetinde olduğunu söyleyerek bunu haklı çıkarmak istediler. Gerçi bizim öyle bir niyetimiz yoktu. Ancak Gümrü’deki Rus üssünün çok sınırlı bir birliği oraya gönderildi. Bu operasyonel bilgiye sahiptik. Olayın hemen ardından Ermeni silahlı kuvvetleri Rus askerlerinin arkasından Azerbaycan birliklerine ateş etmeye başladı. Oradaki mesafe çok küçüktü, Zaten bizimle olan temaslarında bu olayı benim yaptığım gibi kabul etti: aşağılanmadan başka bir şey değildi. Yani Ermeni mevzilerine misilleme yaparak Rus askerlerine zarar vermemizi istediler ki amaçlarına ulaşabilsinler ve Rusya’yı bu savaşa dahil edebilsinler. Zaten bizimle olan temaslarında bu olayı benim yaptığım gibi kabul etti: aşağılanmadan başka bir şey değildi. Yani Ermeni mevzilerine misilleme yaparak Rus askerlerine zarar vermemizi istediler ki amaçlarına ulaşabilsinler ve Rusya’yı bu savaşa dahil edebilsinler.
Savaş sırasında meydana gelen birçok olay, Ermeni tarafının eylemlerinin düşük karakterinin kanıtıdır. Kendi askerleriyle ilgili olarak bile. Zincirlerde, arabalarda ve zincirlerde kamyonlarda kaç Ermeni askeri öldü? Ermeni askeri ve siyasi komutanlığı, kaçakların olay yerinde vurulmasını emretti. Bütün bu bilgilere sahibiz. Çünkü sadece Karabağ’da değil, Ermenistan’ın birçok yerinde her yeri seyrettik. Bu nedenle, neler olduğu hakkında güvenilir bilgilere sahip olduk. Bu arada, şimdi de aynı.
Bu faktörün de rol oynadığını düşünüyorum. Bence bir sonraki faktör, farklı ülkelerden diplomatların, gazetecilerin ve kamuoyunun önemli şahsiyetlerinin kurtarılmış topraklara derhal ziyaretlerini organize etmemizdir. Hepsi şoktaydı. Hepimiz de öyle. Oradaki herkes sadece şok oldu. Çünkü vandallığın ve barbarlığın boyutunu bilmiyorduk. Bu, Ermenilerin tüm ideolojik kavramını, sanki medeni bir halk, eski bir halk, barbar Müslümanlarla çevrili, Kafkasya’da asil bir halk, Hıristiyanlığın sonucuymuş gibi tamamen altüst etti. Soylu bir millet böyle bir şey yapabilir mi? Ölüleri mezarlardan çıkarmak, altın dişlerini çıkarmak, mezar taşlarını kırıp komşu ülkelere satmak, camileri yıkmak, orada domuz beslemek. Bütün bunları gösterdik, hiçbir şey göstermeye gerek olmamasına rağmen, sadece insanların gelip kendilerinin görmesi gerekiyordu. İşgal sırasında Müslüman ülkelere, Ermenilerin korkunç olaylar gerçekleştirdiğini, tüm Müslümanların kutsal türbelerine hakaret ettiğini söylediğimde birçokları inanmamış olabilir, ama şimdi gördüklerinde nasıl tepki verecekler? Başka bir deyişle, burada olup biteni anlamada, sadece tarihsel, yasal ve politik olarak değil, aynı zamanda saf insanlık açısından da haklı olduğumuzu fark etmede başka bir dönüş gerçekleşti. Biz böyle eylemler yapmadık. Artık kontrolümüz altındaki köylerde her şey güvende – Ermenilerin yaşadığı köyleri kastediyorum. Bir yıl sonra, tek bir binaya bile dokunulmadığı Hadrut’taydım. İşgal sırasında burada ağırlıklı olarak Ermeniler yaşıyordu. Bu, genel olarak, Azerbaycan halkının karakterine aykırıdır. Hiçbir mezar taşı kırılmadı, hiçbir kilise yıkılmadı. Ama muhtemelen bildiğiniz gibi, UNESCO ile ilgili destanı anlatıyorum, neredeyse bizi vandalizmle suçlamaya çalıştılar, şimdi kiliseleri yıkacağımızı düşündüler. Ermenilerin buraya geliş güzergahını onlarla anlaştık. Onlar ve onlarla bağlantılı bazı ülkeler buraya çok güçlü bir şekilde gelmek istediler. Yabancı diplomatların ve yabancı gazetecilerin kurtarılmış topraklara ziyaretlerini organize ettiğimizde, bu kiliselerin ve bu mezarların yerinde olduğunu görünce UNESCO’nun ziyareti konusu gündemden kaldırıldı. Sorun şu. Bütün yıl onları davet ettik. Cevap neydi? UNESCO’nun siyasi meselelerle ilgilenmediği söylendi. İkinci Karabağ Savaşı biter bitmez buraya gelmekte ısrar ettiler. Güzergah vb. konularda anlaştık. Bu dönemde neler olduğu biliniyor. Bizim hiçbir şeyi yıkmadığımızı kendileri gördüler ama buraya geldiklerinde yıkılan camileri, yıkılan mezarlıkları, tarihi eserleri, yıkılan şehirleri görecekler, sadece kimin yaptığını söylemek zorunda kalacaklar. Bu yüzden bunu yapmak istemiyorlar. Tüm bu faktörler ve aktif diplomatik çalışmalarımız, bu gerçeklerin dünyada kabul görmesi için koşullar yarattı. Bence bu büyük bir başarı. Çünkü bu savaştan sonra aslında dünya çapında bir hami olan Ermenistan’ın savaş başlarsa ne olacağına dair tüm tahminlerini ve varsayımlarını alt üst ettik. tabiki bence Azerbaycan halkının topraklarına ne kadar bağlı olduğunu, fedakarlık yapmaya ve büyük riskler almaya ne kadar istekli olduğunu dünya görmüş ve bu faktör rol oynamıştır. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. büyük riske ne kadar hazır olduğunu gördü ve bu faktör bir rol oynadı. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. büyük riske ne kadar hazır olduğunu gördü ve bu faktör bir rol oynadı. Çünkü Ermeni hamilerinin 27 Eylül’deki tepkisi benim tarafımdan bile tahmin edilemezdi – bilen veya böyle düşünen kimse. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum. Bütün bunlar bir rol oynadı. Dolayısıyla insanımıza ve ülkemize olan saygımız inanılmaz arttı. Bunu görüyoruz. Herkes, her Azerbaycanlı, Azerbaycan’dan uzakta yaşayan herkes bunu görüyor ve hissediyor. İkinci Karabağ Savaşı sadece toprakların kurtuluşu, milli ruhun uyanması ve itibarın geri dönüşü anlamına gelmez, çok çoğaltıcı, olumlu bir etkidir ve her zaman olumlu bir etkisi olacağını düşünüyorum.
– Sayın Başkan, çatışma sırasında AGİT Minsk Grubu adında bir grup vardı ve siz bundan az önce bahsettiniz. Bu AGİT Minsk Grubu 30 yılda neredeyse hiçbir ilerleme kaydetmedi ve Azerbaycan hem uluslararası hukukta hem de bilinen BM kararlarında kendi gücünü sağladı. Çatışma çözüldükten sonra Minsk Grubu birkaç açıklama yaptı ve ardından ortadan kayboldu. Onlardan haber yok. Herhangi bir bilgin var mı? Onlar ne yapıyor?
– Hayır, bilgim yok. Sanırım şimdi yıldönümü etkinlikleri için hazırlanıyorlar. Çünkü bildiğiniz gibi Minsk Grubu 1992 yılında kuruldu ve bu yıl 30. yılı. Muhtemelen, bu etkinliklerin hazırlanması onları meşgul ediyor. Ama bu esprileri bir kenara bırakırsak bence kendilerine bir günlük oluşturmalılar. Bu bizim işimiz değil. Ancak, ne yapmaları ve ne yapmamaları gerektiğine dair bir fikrim var. Ne yapmamaları gerektiğini söyleyebilirim. Dağlık Karabağ sorunu çözüldüğü için uğraşmamalılar. Bunun yerine bu sorunu çözdük. Bence yokluklarının sebebi bu. Çünkü onlar için ne kadar zor olursa olsun, bu yeni gerçeği kabul etmeleri gerekir. Bunu bilmeliler artık Karabağ sorunuyla uğraşmayacaklar. Çünkü buna izin vermeyeceğiz. Biz bu çatışmanın tarafıydık. Bir taraf çatışmanın çözüldüğünü söylerse, arabuluculuğa yer yoktur ve pozisyonumuz kendilerine iletilmiştir. Muhtemelen ne yapacaklarını kendileri düşünmek zorunda kalacaklar. Bildiğim kadarıyla eşbaşkanlar arasında eskisi gibi bir birlik yok. Yargılarım bunu kanıtlıyor. Bu ülkeler arasındaki ilişkiler son zamanlarda özellikle gergin hale geldi ve geçmişteki çatışma ve mevcut durum hakkında farklı görüşlere sahipler. Anlaşmaya varabileceklerini sanmıyorum. Her durumda, faaliyetlerinin bu kadar düşük bir seviyesi bizi hiç ilgilendirmiyor ve belki de tam tersi. Prensip olarak 30 yıllık iş tecrübesi, emekliliğin eşiğindeler.
– Fransa, AGİT Minsk Grubu’nun eşbaşkanlarından biridir. Sadece Fransız parlamenterler değil, bazı cumhurbaşkanı adayları da yasadışı yollardan Ermenistan ve Karabağ’ı ziyaret ederek orada provokatif açıklamalar yapmaya başladılar. Bu açıklamalar bir şeyi değiştirebilir mi?
– Hayır tabii değil. Bu açıklamaları yapanlar, bunun hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini anlamışlardır diye düşünüyorum. Bu açıklamaların nedeni açık, bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçiminde Ermeni örgütlerinin oyunu kazanmak. Cumhurbaşkanı adayı Pekres’in Azerbaycan topraklarına yaptığı bu kışkırtıcı ziyaret, her şeyden önce Cumhurbaşkanı Macron’a yönelik bir ziyaretti. Başkan Macron’un savaş sırasında Ermenistan’ı destekleyen en ileri düzey politikacı olmasına ve hatta konunun Fransa-Azerbaycan ilişkilerinin zaten söz konusu olduğu noktaya gelmesine şaşırdım. Bununla birlikte, savaş boyunca kesinlikle Ermenistan’ın yanında yer aldı. Paşinyan’ın şu anda en büyük rakibi Bayan Pekres’in Karabağ’a gönderilmesine karşı gösterdiği nankörlük derecesine hayret ediyorum ve böylece, Ermeni oylarını kazanmak için daha büyük fırsatları var. Yani beni şaşırtan şey bu. İkincisi, hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini tekrar söylemek istiyorum.
Prensipte hem siz hem de Azerbaycan halkı bu üç ülkenin savaş sırasında ve sonrasındaki davranışlarını gayet iyi biliyorsunuz. Rusya, siyasi açıdan tamamen tarafsızdı. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Trump yönetimi bu konuyla hiç ilgilenmek niyetinde değildi. Savaş, Trump yönetiminin son aylarında yaşandığı için Amerikan tarafında herhangi bir pozisyon görmedik. Avrupa Birliği, hem Ermenistan hem de Azerbaycan liderleriyle liderlik düzeyinde telefon görüşmeleri yaptı. Fransa, Ermenistan’ın tutumunu kesin olarak destekledi. Azerbaycan’a karşı asılsız suçlamalarda bulundu ve elbette sözde “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti”nin her iki meclis tarafından tanınması, Fransa-Azerbaycan ilişkilerine büyük bir darbe oldu. Savaştan sonra bu politika bir süre devam etti. Ama sorunuza dönecek olursak, Fransa’nın da savaşın sonuçlarını kabul ettiğini ve Başkan Macron’un girişimiyle geçtiğimiz ay Brüksel’de üçlü bir toplantı yapıldığını söyleyebilirim. Bu görüşme Fransız-Azerbaycan ilişkileri açısından da önemliydi. Çünkü Başkan Macron ile birçok konuyu netleştirdik. Normal ilişkiler formatına dönmek için fırsatlar olduğunu düşünüyorum. Biliyorsunuz, siyasette her zaman duygulara kapılmama taraftarı oldum ve duygular asla siyasetle karıştırılmamalıdır. Savaştaki tavrımız da bunu gösteriyordu. Gence, Tatar ve diğer şehirlerin bombalanmasından sonra aynı cevabı vermedik. Ancak, nasıl hissettiğimi de anlıyorsunuz. Aynı zamanda, uluslararası düzeyde, şimdi dedikleri gibi, Fransa bunu anlıyor. yanlış adım attı ve hiçbir şey alamadı. Attığı ve savaş sonrası attığı adımlarla Azerbaycan halkının güvenini tamamen kaybetmiştir. Sonuç olarak, Ermeni hükümeti onlara böyle bir nankörlük gösterdi. Aslında Azerbaycan yoluna devam ediyor. Bu nedenle Fransa’nın ilişkileri normalleştirme yönünde attığı adımlar tarafımızca memnuniyetle karşılanmaktadır.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Azerbaycan toplumunda, en hafif tabirle, ülkemizde geçici olarak görev yapan Rus barış güçlerinin faaliyetleri hakkında her zaman belirli sorular vardır. Bu durum özellikle sizin de belirttiğiniz gibi toplumda rahatsız edici ve rahatsız edici olan yasadışı ziyaretlerde geçerlidir. Sizce barışı koruma görevlilerinin çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz ve bu tür vakaları önlemek için hangi ek araçlar kullanılabilir?
– Barışı koruma görevlilerinin faaliyetlerini değerlendirmek için daha geniş bir perspektiften yaklaşmamız gerektiğini düşünüyorum ve tabii ki rahatsız edici birçok nokta var. Ancak aynı zamanda olumlu işlevlerinden bahsetmemek de haksızlık olur. Artık önemli bir işlevi yerine getiriyorlar. Aynı zamanda hem askerlerimizin hem de yüklerimizin Kelbecer ve Laçın bölgelerine gönderilmesine ve taşınmasına eşlik ediyorlar ve prensip olarak genel faaliyetlerine olumlu baktığımı söyleyebilirim. Yani geçen yıl birçok şeye açıklık getirdi çünkü aynı zamanda Rusya ile ilişkilerimizde bu unsurun olmadığı yeni bir unsur ortaya çıktı. Azerbaycan-Rus ilişkileri her zaman çok olumlu olmuştur. Ancak geçen yıl, bu ilişkiler daha dinamik hale geldi ve çeşitli düzeylerde başkanlık seviyesi de dahil olmak üzere daha fazla temas oldu. Bu, ilişkilerimiz için bir yenilikti ve bu yenilik ikili ilişkiler için sorun yaratabilir veya ikili ilişkileri güçlendirebilir. Geçen yıl ve bu yıl incelendiğinde barış misyonunun Azerbaycanlı ortaklarıyla ilişkilerinin ikili ilişkiler üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu söyleyebilirim. Dolayısıyla biz bunu bilmeliyiz ve Azerbaycan vatandaşları da bilmelidir.
Tahrik edici konulara gelince, tabii ki bizi de rahatsız ediyor ve bu tür yasadışı ziyaretlerde Rus tarafı resmen eleştiriliyor. Savunma Bakanımız defalarca mevkidaşına mektuplar göndermiş, barış gücü komutanını azarlamış, Valery Pekres’in son yasadışı ziyaretiyle ilgili olarak da aynı adımlar atılmıştır. Bize görmediğimiz, bilmediğimiz, odakta olmadığımız, sıradan bir araba ile geldiği vb. söylendi. Ancak tabii ki bu inandırıcı değil ve nasıl olduğunu hem olumlu hem de olumsuz olarak söylemeliyim. Organize bir geziydi, Valeri Pekres istediği eskortla gidemediği için çok sınırlı sayıda gittiler. Kendisine eski Fransa Dışişleri Bakanı AB Komiseri Barnier eşlik etti. Oraya gizlice gittiler ve geri döndüler. Döndüklerinde, muhtemelen onları Laçın koridorunda durduracağımızdan korktukları haberi geldi. Çünkü orada olduklarını bilseydik, kesinlikle geri dönmelerine izin vermezdik. Laçın koridoru bizim kontrolümüz altında. Şuşa’ya gittiniz ve gördünüz. Herhangi bir arabayı oraya park edebiliriz ve kimse bize bir şey söyleyemez. Bu nedenle bu tür durumlar meydana gelir, kesinlikle kabul edilemez ve durdurulmalıdır. Bilgilerime göre, Karabağ’ı ziyaret eden Ermeni temsilciler, yabancı vatandaşların ziyaretleriyle ilgili olarak barışı koruma misyonuna başvurmaktadır. İzin verilir veya verilmez. Genel olarak giriş ve çıkışta, Khankendi’de ve çevresinde meydana gelen tüm olaylar hakkında doğru bilgiye sahip olduğumuzu söyleyebilirim. Dolayısıyla bizden bir şey gizlemek için “Görmedik,
Bir diğer rahatsız edici konu ise Karabağ, Hankendi ve Rus barış güçlerinin kontrolündeki diğer yerlere gelenlerin sayısının gidenlerin sayısından çok farklı olduğunu görüyoruz. Daha fazla insan gidiyor. izliyoruz. Ayrıca giden arabaların yüzde 91’inin – bakın, yüzde 91, ne kadar doğru bildiğimiz dahil – kontrol edilmediğini görüyoruz. Ayrılan arabaların sadece %46’sı denetlenmiyor. Peki bu ne anlama geliyor? Rus barış güçlerinin çalıştığını, girişin ücretsiz olduğunu ve çıkışta bazı sorunlar olduğunu gösteriyor. Yani arabayı durdururlar, sorguya çekerler vb. Yani insanların gitmemesini istiyorlar. Bu tesadüf olamaz. Fark olamaz. Arabaların ve insanların sayısını, kaç kişinin girdiğini biliyoruz, ne kadar çıktı ve bu kabul edilebilir bir konu değil. Bilgilerimize göre savaş sırasında gidenlerin 38.000’i İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra geri dönerken, dönenlerin 11.000’i kalıcı olarak ayrıldı. Rus barış güçleri tarafından kontrol edilen bölgede şu anda 27.000 kişinin yaşadığı tahmin ediliyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı. Bugün, Rus barış güçlerinin kontrol ettiği bölgede 27.000 kişi yaşıyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı. Bugün, Rus barış güçlerinin kontrol ettiği bölgede 27.000 kişi yaşıyor. Bu iki konu dışında, genel olarak tekrar ediyorum, işlevlerini takdir ediyorum. Ciddi bir olay olmadı. Olaylar Ermenistan-Azerbaycan sınırında meydana geldi, yani o bölgede ciddi bir olay olmadı.
– Sayın Başkan, izin verirseniz, AGİT Minsk Grubu hakkında bir sorum daha var. Kendilerini haklı çıkarmak için eşbaşkanlar ve onları destekleyen ülkeler, gerçekten uzun bir süre olan otuz yılda biraz tecrübe kazandıklarını söylüyorlar. Hem İkinci Karabağ Savaşı’nın sonuçlarını hem de savaştan önceki çalışmalarının sonuçlarını hepimiz gördük. Bu dönemde hareketsizlikleri göz önüne alındığında, kaybolan güveni geri kazanmak için bu formatı nasıl değiştirmek gerektiğini düşünüyorsunuz?
– Yine, ne yapmaya hazırlandıklarına bağlı olacaktır. Bu konudaki tavrımı Dışişleri Bakanımız aracılığıyla ifade ettim. Dediğim gibi, onlara hiçbir şey yapmamalarını söyledim. Günlüklerini hazırlayıp bize sunmalılar. O zaman gündemi onaylamalı, onaylamamalı veya kısmen onaylamalıyız. Başka bir deyişle, böyle konsolide bir grup olarak ilgilenmek istedikleri öğelerden bahsediyoruz. Ancak, Rusya ile ABD, Rusya ve Avrupa Birliği arasında son zamanlarda yaşanan olayların, bu ülkeler arasındaki bu tek işbirliği biçiminin resmi anlamda değil, böyle konsolide bir şekilde sürdürüleceğini söylemeye zemin hazırladığını bir kez daha vurgulamalıyım. form. Bu nedenle, önce kendimize şunu netleştirmemiz gerekir: Minsk Grubu eşbaşkanlığı bugün zamanın gerçekleriyle ne kadar örtüşüyor, eşbaşkanları değiştirmeye gerek var mı, çünkü Minsk Grubu sadece bu üç ülkeden oluşmuyor. Bu üç ülke, aslında, dürüst olmak gerekirse, geri kalanını izole etti. Ayrıca, yerleşime herhangi bir şekilde yardım etme arzusunu ifade eden diğer tüm kuruluşlar engellendi. Bunu kesinlikle biliyorum. Bildiğim kadarıyla 2005 yılında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde işgali kınayan bir karar almayı başardığımızda, Minsk Grubu tarafından büyük bir skandal yaşandı, bu da demek oluyor ki, siz bu işin içinde olmayan şeylere karışıyorsunuz demektir. sana ait. Avrupa Birliği’nin çabalarını da onlar kadar kıskandılar. Hatırlarsanız, bir süre önce – geçen yıl, Bence üç AB üye ülkesinin dışişleri bakanlarından oluşan bir heyet geldi. Bu ziyarete karşı tavır da çok kıskançtı.
Başka bir deyişle, süreci tamamen tekelleştirmeye, sadece diğer aktörleri değil, Minsk Grubu üyelerini de dışlama girişimi, onların sadece istatistikçi kalmasına neden oluyor. Birçoğu bu grubun kim olduğunu bile bilmiyor. Sıra bu şekilde olmalıdır. İlk olarak, bu grubun yaşayabilirliğinin açıklığa kavuşturulması gerekiyor. İkincisi, ne yapmayı planladıklarını özetleyen bir günlük sunmalı ve bu günlük üçü arasında kararlaştırılmalıdır. O halde Azerbaycan ve Ermeni tarafları buna karşı tavırlarını açıklamalıdır. Henüz bu ilk iki nokta yok. Bu nedenle, prensip olarak, konuşulacak bir konu yoktur.
Deneyim söz konusu olduğunda, deneyim iyi bir şeydir, ancak yalnızca olumlu bir deneyimse. Bu nedenle bir şeyler düşünüp bir karara varmaları gerektiğini düşünüyorum.
– Sayın Cumhurbaşkanı, bugün Azerbaycan görünmez bir düşmanla savaşıyor – koronavirüs. Hatırlayalım iki yıl önce çoğu ülke Azerbaycan’a örnek oldu ama bugün Azerbaycan bu virüsle mücadelede dünyaya örnek oldu. Ancak ne yazık ki, ülkemizde “omikron” enfeksiyonu vakaları zaten doğrulanmıştır. Daha az kayıpla çıkmak için bu politikayı sürdürmek için ne gibi önlemler alınacak?
– Biliyorsunuz alınan önlemler etkinliğini gösteriyor. Azerbaycan bu zorlu sınavı onurla geçtiğini düşündüğüm ülkelerden biri. Ancak kayıplarımız küçük değil ve ölen her vatandaş elbette bizim vatandaşımızdır. Tüm ölenlerin ailelerine taziyelerimi iletmek istiyorum. Bu konuyu ciddi bir şekilde ele almaya başladık. Muhtemelen hatırlayacağınız gibi, BDT’de aşılamaya başlayan ilk ülke bizdik. Geçen yıl 18 Ocak’ta aşıları aldığımızı tam olarak hatırlıyorum. O zamanlar aşı ithal etmek büyük bir sorundu, ama şimdi değil. Çünkü aşı sayısı çok kısıtlıydı ve ilk etapta kardeş Türkiye bize çok yardımcı oldu. Türkiye üzerinden Sinovac aşılarını ülkeye getirdik ve aşılama sürecini başlattık. Ondan sonra Sinovac ile de çalıştık, Ayrıca Pfizer ile doğrudan sözleşmeler imzaladık. Bu aşılar ağırlıklı olarak kullanılmaktadır ve tıp alanındaki yeteneklerimizi büyük ölçüde genişlettik. Bildiğiniz gibi ülkemize modüler hastaneler getirildi, en güzel hastane olan New Clinic’i COVID hastalarının hizmetine sunduk ve şu anda toplam 46 hastanemizde COVID hastalarını tedavi ediyor. Bu alandaki sonuçların kötü olmadığını düşünüyorum.
Aşı ile ilgili en son verilere göre, 18 yaş üstü nüfusun yaklaşık %64’ü halihazırda iki doz aşı almıştır ve toplam nüfus daha küçüktür. Aynı zamanda, ben de dahil olmak üzere 1.500’den fazla (???) kişiye destek dozu verildi. Bunu ilk kez söylüyorum. Üçüncü kez aşı oldum ve herkese tavsiye ediyorum.
Şu anda birçok ülkede temel sorun hasta sayısı ve yatak yetersizliğidir. Bizim durumumuzda durum olumlu. Şu anda sadece yüzde 10’u dolu olan 10.000 yatağımız var. Yani 9 bin yatak boş. Allah korusun pandemi yayılırsa yeterince fırsatımız var. Burada önemli bir konu canlandırma tesisleridir. %26’sı dolu 875 yoğun bakım ünitemiz var. Ayrıca burada yeterince boş resüsitasyon tesisimiz var. Yani bu açıdan kendimizi rahat hissedebiliriz. Bu yüzden neredeyse tüm kısıtlamaları kaldırdık. Birçok ülke şimdi yeniden kapanıyor ve yeniden kısıtlamalar talep ediyor. Bu, insanların psikolojik durumu ve ekonomik faaliyetleri üzerinde çok olumsuz bir etkiye sahiptir. Her şeyi duruma göre yaptık, gerekirse kapattık, gerekirse açtık. Yani buradaki asıl mesele bu virüsün yayılmasını azaltmak. Şunu da söylemeliyim ki Azerbaycan halkı da çok sorumlu davranıyor ve bizim herhangi bir anti-COVID eğilimimiz, anti-COVID kampanyamız yok. Artık insanlar bilinçli olarak gidiyorlar, bu aşıyı oluyorlar ve kendilerini koruduğunu anlıyorlar. Aşılı insanlar arasında çok az ölüm var. Belki aşılı hastalardan bazıları çok ciddi bir hastalığa sahiptir veya kronik olarak ölmektedir. Tanıdığım, aşılanmış, sonra enfekte olmuş ve çoğunlukla çok hafif olan birçok insan var. Hatta omicron bulaşmış ve 5-6 gün içinde herhangi bir ciddi semptom göstermeden iyileşen insanlar tanıyorum. Görünüşe göre “omikron” daha zayıf bir virüs. Dürüst olmak gerekirse, ben bir uzman değilim, bu konuda çok geniş yorum yapmak istemiyorum.
Ama bunu kimse bilmiyor. Elbette bunu izlemeliyiz. Önemli olan kendimizi, hepimizi korumak. Her birimiz bir aşı olmalı ve zaman zaman bu antikorların sayısını kontrol etmeliyiz. Ben de kendimi kontrol ediyorum, kan testi yapıyorum ve bakıyorum. Neden üçüncü kez aşı oldum?! Zaten düşük antikorlarım olduğunu gördüm. Bir yerde aşı olmamış olabilirim, bu yüzden üçüncü dozu aldım – “güçlendirici”. Azerbaycan’da hiçbir etki yok, hiçbir komplikasyon yok. Çünkü hem Sinovac hem de Pfizer çok sağlıklı ve kaliteli aşılar gibi görünüyor. Bu yüzden benim tavsiyem ve tabii ki kendilerini korumak, ailelerini korumak. Özellikle yaşlıların kendilerini korumaları gerekiyor. Tüm bu yeni davranış kurallarına uyum sağlamamız gerekiyor. Şimdi bakalım diyorlar Bu virüsler yıllar içinde güçlerini kaybederler ve daha sonra yaygın gribe dönüşürler. umarım biz de görürüz.
– Sayın Başkan, izninizle Zengazur koridoru konusuna dönelim. Bu koridorun her şekilde açılacağını yinelediniz ve geçen yılın sonuçlarını konuştuk. Geçen yıl siyasi ve diplomatik düzeyde, bunun Brüksel ziyaretiniz sırasında medyanın kullandığı söylemin bir parçası olduğunu gördük. Hatta geçen sene sivil havacılık sahasındayken koridorun Zangazur koridoru üzerinden, hava sahası üzerinden açıldığını gördük. Peki arsa açma aşaması nerede?
– Hava sahasının kullanımına gelince, bu koridoru Ermenistan’dan izin almadan kullandığımızı da söylemeliyim. İzin almadığımızı herkes bilsin. Bu bizim hakkımız, bu uluslararası bir koridor. Dünya havacılık sisteminde kurallar vardır yani mevcut koridor kullanılabilir. Bunu Zangazur koridorunun hava versiyonunu uygulamak için kullanmaya karar verdik. Nahçıvan’a uçan uçaklar hem zamandan hem de yakıttan tasarruf sağlıyor. Ama asıl mesele elbette bu değil. Asıl görev bu koridoru açmaktı.
Bildiğiniz gibi Ermeni tarafı bu Zengazur koridorunun anlatımını çok kıskanıyor. Sebebini bilmiyorum? Ancak mütevazı olmaktan uzak olsa da bu terimin yazarı olduğumu söyleyebilirim. Neden ona Zengazur dedim? Çünkü her şeyden önce burası Zengazur, tarihi adı. Nasıl ki Ermenilerin şimdi Razdan dedikleri Zengilan, Zengezur, Zengi nehri Azerbaycan’ın yer adlarıysa, bu Azerbaycan’ın bir yer adıdır. İkincisi, bu koridora sadece bir demiryolu olarak bakmıyoruz. Çünkü hem demiryolu hem de karayolu bu koridordan geçecek. İleride oradan Nahçıvan’a enerji nakil hatları yapmayı planlıyoruz. Çünkü elektrik için çok büyük ihracat planlarımız var. 240 megavatlık bir rüzgar santralinin temelinin yarın atılacağını belirtmiştim. Yabancı yatırımcılar, Cebrayil bölgesinde 240 megavatlık yeni bir güneş enerjisi santralinin inşası için resmi olarak bize başvuruda bulundular. Khudafar, Kız Kulesi’nde 140 megavat elektrik alabiliyoruz. Kelbecer ve Laçın’da yaklaşık 10.000 megavatlık bir potansiyel var ve rüzgar ve enerji enerjisi satın alma imkanımız var. Bu yüzden güç hatlarını da kastediyoruz. Bundan sonra, gaz boru hatlarının oradan geçmesi mümkündür. Bir satır Kafan’dan, bir satır Mehri’den geçebilir. Sisyan dedikleri Karakilsa’dan bir hat geçebilir. Bu nedenle Zengazur koridoru tüm Zengazur bölgesini kapsamalıdır. Bildiğiniz gibi Ermeni tarafı başta bu açıklamaya ve bir bütün olarak itiraz etti. Bugün bile Ermeni siyasi ortamında bu koridorun Ermenistan için elverişsiz olduğuna dair görüşler var.
Bu sorunu çözmek için sürekli olarak çalıştık. Bildiğiniz gibi Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan Başbakan Yardımcıları düzeyinde bir çalışma grubu var. Bu onun ana görevidir. Çalışma grubu Ermenistan topraklarını ziyaret ederek karayolunun olası güzergâhlarını inceledi. Çünkü ilk aşamada Ermeni tarafı oraya yol yapmanın imkansız olduğunu belirtti. Ancak bunun mümkün olduğunu biliyoruz ve Sovyet döneminde böyle bir proje vardı. Sovyet döneminde Ermenistan, imkansız olduğunu söyleyerek projeye itiraz etti. Haydar Aliyev o sırada Moskova’daki Politbüro üyesi ve Sovyet hükümetinin Bakanlar Kurulu’nun ilk başkan yardımcısıydı. Ermenistan’ın mevcut liderliği – birinci sekreter ve hükümet başkanı – onun talimatı ve ısrarı üzerine projeyi onaylamak zorunda kaldı. Nasıl izin verdiler? O sırada Devlet Planlama Teşkilatı ve diğer ilgili kurumlar olay yerinde tanışmış ve planlamıştı. Otoyolun yapımına şimdiden başlandı. Görüyorsunuz, Ermeniler o dönemde Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında araba bağlantısı olmasını istemiyorlardı. O zaman bile çeşitli bahanelerle protesto ettiler. Yani fırsatlar var. Bugün bu çalışma grubu da bunu doğruladı. İlk aşamada Ermenistan demiryolunu kabul etmiş görünüyor. Daha sonra otoyol inşa etmeyi kabul etti. Bu zaten doğrulandı. Şu anda otoyolun güzergâhı, nereden geçeceği konusu tartışılıyor. Ana şartımız en kısa rotaya sahip olmak ve bu rotayı yılın her mevsiminde kullanabilmektir. Çünkü orada hava bazı yerlerde elverişsiz. hem rahatlama Bu kadar. Bu koridorun konusu burada.
Şunu da söylemeliyim ki, çabalarımız sonucunda bu terim zaten uluslararası sözlükte yerini aldı. Bahsettiğiniz gibi yabancı gazeteciler bana soru sorduğunda bile Zengazur koridoru diyorlar. Her duyduğumda, dedikleri gibi, çok memnun oluyorum. Her seferinde Ermeni tarafının muhtemelen yine kafasını duvara vurduğunu tahmin ediyorum. Çünkü zaten uluslararası sözlükte yer aldı ve elbette uygulanacaktır.
Bildiğiniz gibi 3+3 formatında -ilk toplantı tanıtım niteliğinde olmasına rağmen- ikinci toplantının her şeyden önce iletişimlerin açılması konusunda daha kapsamlı tartışmalar olacağına eminim. Her ülkenin fayda sağlaması bekleniyor. Ermenistan’ın Azerbaycan karşıtı, İslamofobik, Türkiye karşıtı özelliklerinden vazgeçmesi gerekiyor. Doğal olarak Ermenistan da bundan faydalanabilir.
– Sayın Başkan, Zangazur’la ilgili kişisel bir geçmişiniz olduğunu biliyoruz. Nahçıvan ziyaretiniz sırasında atalarınızı ziyaret ettiniz. Şuşa’nın kurtarıldığı dönemdeki Ulu Önder’in Şeref Sokağı’ndaki kabrini ziyaretinizi bunun bir devamı olarak değerlendirebilir miyiz?
-Evet öyle. Bunu kabul ettiğiniz için teşekkürler, evet. Bunlar kalbimdeki düşünceler ve henüz kalbimde olanı söylemeyeceğim. Ama dedemin mezarını ziyaret ederken içimden geçen sözleri söyledim. Dedemi görmesem de o öldüğünde ben doğmadım. Ama bildiğiniz gibi Zengezur’da doğdu ve Ermeni etnik temizlik politikasının kurbanı oldu, ailesi oradan Şahbuz’a, oradan da Nahçıvan’a taşınmak zorunda kaldı.
Elbette atalarımızın izinden gitmeliyiz. Her zaman ruhlarını neşelendirmeye çalışmalıyız. Azerbaycan halkının avantajı, eski geleneklerimize bağlı olmamızdır. Bu açıdan her birimiz için ailesi, ataları, ataları benim için de dahil olmak üzere büyük önem taşıyor. Orada, dedemin mezarının önünde, bir gün söyleyeceğim sözleri kalbimden söylemiş olabilirim.
– Sayın Cumhurbaşkanı, çatışma sonrası dönemden, savaş sonrası dönemden bahsederken, Azerbaycan’ın uluslararası arenada artan rolünden bahsetmemek mümkün değil. Dediğiniz gibi Azerbaycan bölgede yaşanan süreçleri sadece gözlemlemiyor, bölgenin gündemini de Azerbaycan belirliyor. Altta yatan faktörler nelerdir ve bu, ülkenin Bağlantısızlar Hareketi başkanlığına nasıl yansır?
-Evet, kesinlikle haklısın. Bugün bölgesel gündemde yer alan konular birçok yönden faaliyetlerimizle ilgilidir ve girişimlerimizin çoğu, ortaklarımızın girişimlerinin çoğu katılımımız ve olumlu tavrımızla gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda, karşılıklı yarar sağlayan işbirliğini hedeflediğini söylemeliyim. Enerji, ulaşım, insani konular, çok kültürlülük ile ilgili tüm girişimler, hem siyasi hem de ekonomik olarak bölgedeki en öngörülebilir duruma yöneliktir. Bu nedenle, bu durumda, Azerbaycan’ın uzun yıllardır girişimleriyle ilgili her şey, a priori, iyi düşünülmüş ve temelli bir girişim olarak kabul edilir. Şunu da söylemeliyim ki, bazı fantezileri, popülizmi, zekiymiş gibi davranmak ya da birini memnun etmek için kullandığımız bir durum olmadı. Havadaki kelimelerin telaffuzu veya bazı basit, çiğnenmiş terimlerle ilgilenelim. Yani başlattığımız her şey yapılabilirdi ve başarıldı.
Bağlantısızlar Hareketi’ne gelince, bu tabii ki Azerbaycan için yeni bir rol. Özellikle ülkemizin bu organizasyona en son katılan ülkelerden biri olması nedeniyle. Biz yeni bir üyeyiz. Ancak hemen tüm ülkelerin güvenini ve saygısını kazandık. Bu nedenle ülkeler iki kez lehimize oy kullandı. Yani, bir kez liderliğimize güvendiler ve oybirliğiyle başkanlığımızı bir yıl daha uzatmamızı önerdiler. Resmi bir bakış açısıyla, herhangi bir çıkar veya taviz için değil, ne yapabileceğimiz ve bu organizasyonu nasıl güçlendirebileceğimiz açısından yaklaşıyoruz. Çünkü ben buna tamamen mekanik bir örgüt diyorum ama bu bir örgüt değil, bir Hareket ve uluslararası terminolojide buna örgüt denmiyor. Ancak kurumsallaşma yoluna gitmemiz gerektiğini düşünüyorum. Bu doğrultuda bazı adımlar attık. Birincisi, Hareketin üyesi olan parlamento başkanlarının yaklaşan Bakü toplantısı. Parlamenter bir unsur yaratmak istiyoruz. Zaten bir anlaşmaya varıldı. Biz de bu Hareketin bir gençlik unsurunu yaratmak ve böylece yapısal değişikliklerden geçmek istiyoruz. Elbette bunun için tüm ülkelerin rızası gerekecek. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz. tüm ülkelerin onayını gerektirecektir. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz. tüm ülkelerin onayını gerektirecektir. Bildiğiniz gibi Hareketin bazı üye ülkeleri arasında karmaşık ilişkiler var. Tüm bunları dikkate alıyoruz ve bu nedenle çok dikkatli ama ısrarcı davranıyoruz.
Pandemi sürecinde yaptıklarımız, uluslararası girişimler, Hareket zirvesi, BM Genel Kurulu’nun özel oturum düzenleme girişimi, BM İnsan Hakları Konseyi’nden aldığımız destek, Genel Kurul’da son dönemde yapılan ancak COVID nedeniyle ertelenen tartışma… -19 – tüm bunlar artar. Uluslararası arenada daha çok tanınmakta ve daha çok tanınmaktadır. Aynı zamanda, COVID pandemisinden önce bile üye ülkelere yardım ettik. Azerbaycan halkının belki de farkında olmadığı pek çok insani yardım programlarımız var. Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Uluslararası Yardım Ajansı aracılığıyla birçok ülkeye insani yardım sağlıyor, pandemi döneminde 80’den fazla ülkeye hem maddi hem de maddi yardımda bulunduk. Bu, elbette, takdir edilmektedir. Özellikle bu ülkeler sınırlı kaynaklara sahip oldukları için aşı milliyetçiliğinden muzdariptirler. Bence bu konuyu uluslararası düzeyde kimse bizden daha fazla gündeme getirmemiştir. Kendilerini demokrasinin ve insan hakları eşitliğinin kaynağı gibi göstermeye çalışan ülkelerin, ihtiyaç duyduklarından üç dört kat daha fazla aşı yaptırıp, bu aşıların kullanım süresinin dolması ve çöpe atılması korkunç bir adaletsizliktir. Yoksul ülkelerin aslında hiçbir şeyi kalmadı. Sonuçta, bu istatistikler biliniyor. Bu çok çirkin bir adaletsizlik. Bu, tüm ahlaki işaretlerin ve herhangi bir hak veya adaletten söz etme hakkının tamamen kaybıdır. Azerbaycan bu karmaşık işlevi üstlenmiştir. Afrika ülkelerinde ve başka yerlerde insanların öldüğü bir zamanda anlıyoruz ki, hiçbir istatistik yok, – Nüfuslarına üç doz verdiklerinde kendilerini çok iyi hisseden bir takım ülkelerle karşı karşıya kalacağız. Bunun için bilinçli olarak gittik. Tam da buna inandığımız için ve konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendirildiğimiz için. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendiriliyoruz. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Konjonktür değil, ilkeler tarafından yönlendiriliyoruz. Bu ülkemize daha fazla saygı getirdi. Hareketin çoğu üyesi şimdi Azerbaycan’ı çıkarlarını açıkça savunabilecek bir ülke olarak görüyor. Bu arada Bakü’deki zirvede cumhurbaşkanlığını devraldığımda üye ülkelerin çıkarlarını, uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağımızı söyledim. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağız. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız. Uluslararası hukuku ve adaleti koruyacağız. Bunu yapıyoruz ve Hareket’in prestijini artırmaya ve yapısal değişim yolunu izlemeye çalışacağız.
Sayın Cumhurbaşkanı, ben de Azerbaycan’ın Avrupa Birliği ile ilişkilerini sormak istiyorum. Geçen yıl Temmuz ayında Avrupa Birliği Başkanı Azerbaycan’ı ziyaret etti. Aralık ayında Brüksel’e gittiniz. Bakü-Brüksel ilişkilerinin geleceğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Bunu takdir ediyorum. Cumhurbaşkanı Charles Michel’in Azerbaycan ziyareti ve burada yaptığım görüşme çok olumlu geçti. Aynı şeyi geçen ay Brüksel’deki toplantımız için de söyleyebilirim. Bizim için asıl görev, Avrupa Birliği ile gelecek planlarımızı doğru bir şekilde formüle etmekti. Bunu eski liderlerle yaptığım görüşmelerde defalarca dile getirdim. Biliyorsunuz özel bir beklentimiz yok dedim. Bildiğiniz gibi ortaklık sözleşmesine katılmadık. Bugün hayat bizim haklı olduğumuzu gösteriyor. Çünkü katılan diğer ülkeler hakkında bir şey söylemek istemiyorum. Gerçekçi bakarsak bu ortaklık anlaşması ne verdi?! Tabii ki, soru ortaya çıkıyor. Peki üyelik ihtimali var mı? Numara. Yani yakın ve orta vadede değil. Başka faydaları var mı? Bilmiyorum. neyse tekrar söylüyorum. Pozisyonumuz her zaman gerçekçi olmuştur. Yapamayacağımız işlerin eteğine yapışıp kalmayalım dedim, dedikleri gibi. Gerçek. Avrupa ile daha yakın ilişkiler istiyoruz. Avrupa ayrıca sınırlarındaki durumun istikrarlı olmasını istiyor. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum. kendi sınırları içinde durum istikrarlı olsun. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum. kendi sınırları içinde durum istikrarlı olsun. Sanırım Sayın Michel ile yaptığımız görüşmelerde bu gündemi formüle edebildik. Umuyorum ki bu ortak yaklaşım, yeni anlaşmanın yakında tam olarak kabul edilmesini sağlayacaktır. Şu anda, anlaşmanın yaklaşık yüzde 90-92’si kabul edildi. Aynı fikirde olmayan birkaç makale var. Ama ciddi bir irade gösterilirse bunu her iki tarafta da başarabileceğimizi düşünüyorum.
Elbette ilişkilerimiz için yeni bir sayfa açılacaktır. Aynı zamanda, Avrupa Birliği ile gündemimiz zaten çok geniş. 9 ülke ile stratejik ortak olduğumuzu defalarca söyledim. Enerji güvenliği konusunda aktif olarak işbirliği yapıyoruz. Özellikle mevcut durumda. Avrupa bir gaz krizi yaşıyor. Gazımıza büyük ihtiyaç var. Şimdi açık basında yayınlanıyor. Bulgaristan ile ilgili sorunları kastediyorum. Biliyorsunuz ki bizden değil Bulgaristan’dan geldi. Şimdi bu konunun özü muhtemelen açıktır. Bu nedenle, buna büyük bir ihtiyaç var. Azerbaycan da güvenilir bir tedarikçidir. Uzun yıllar boyunca, Avrupa için bir gaz tedarikçisi de dahil olmak üzere bir petrol tedarikçisi olarak güvenilir bir ortak olarak rol oynamıştır. Ulaşım fırsatlarımızla çok ilgileniyorlar. şunu da söylemeliyim Avrupa Birliği Konseyi eski Başkanı Sayın Tusk, 2019 yılında Alat başta olmak üzere Bakü’yü ziyaret etti. Uluslararası Limana gitti ve oradaki durum hakkında bilgi aldı. Görevdeki Başkan Michel’e Shamakhi ziyareti sırasında hem Alat Ekonomik Bölgesi hem de liman hakkında bir sunum yapıldı. Yani bu alana büyük bir ilgi var.
Azerbaycan’da oluşturulan ulaşım altyapısı en modern olanıdır. Neredeyse tüm çalışmalar zaten tamamlandı. Bu Avrupa’yı çok ilgilendiriyor. Charles Michel, Azerbaycan’dayken Shamakhi’ye giderken Azercosmos’u da ziyaret etti. Azerbaycan’ın Avrupalı ortaklarıyla yeni bir uzay işbirliği formatı oluşturuluyor. Bu da çok olumlu. Elbette Azerbaycan’a teknoloji getirmekle ilgileniyoruz. Biz bu teknolojileri Avrupa’dan alıyoruz ve Avrupa bizim enerji kaynaklarımızı alıyor. Yani, karşılıklı çıkarlar burada çakışıyor. Neredeyse hiç endişe yok. Ya da son olaylara kadar değildi. Bunu hem Bakü’de hem de Brüksel’de Sayın Michel’e söyledim. Aynı zamanda Ermenistan ve Azerbaycan için öngörülen mali paketin hacmiyle de ilgilidir. buna çok şaşırdık Azerbaycan için toplam 140 milyon avro, Ermenistan için ise 2,6 milyar avro planlanıyor. Bu bir adaletsizliktir. Hatta Aralık ayında Brüksel’de bir İtalyan gazeteciyle yaptığı röportajda gazetecinin bana bunun ne kadar adil olduğunu sorduğunu söyleyebilirim. Demek istediğim, bunu söyleyen sadece ben değilim. Bu zaten Avrupa’da yaygın bir sorun. Bunu toplum içinde hep söyledim. Bu bir adaletsizlik ve bir açıklamaya ihtiyacımız var. Bu adaletsizlik hayata da yansıyorsa elbette sessiz kalmayacağız. Sadece sessiz kalmayacağız, AB-Azerbaycan ilişkilerine çok büyük olumsuz etkisi olacak. Çünkü nüfus ve toprak bakımından Azerbaycan, Ermenistan’dan beş kat daha büyüktür. Ermenistan’da tek bir bina yıkılmadı. Lübnan büyüklüğündeki topraklarımız tamamen yok edildi. Bize sadece 140 milyon, onlara 2,6 milyar mı? Neye dayanarak, neye dayanarak?! Açıklama yapsınlar. Ermenistan’a verilecek olan aynı şartlar ve aynı miktarda para, aynı şartlar altında bize de aynı miktar verilecek şekilde meseleyi belirledim. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Ermenistan ile aynı koşullarda ve aynı miktarda bize de aynı miktarda verilmelidir. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Ermenistan ile aynı koşullarda ve aynı miktarda bize de aynı miktarda verilmelidir. Açıklama, Azerbaycan’ın çok parası var, Ermenistan’ın az parası var. Bu ne kadar adil? Olamaz. Bu nedenle, bu son olaylarda endişe ve sorunlara neden olabilecek tek konu budur. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası. Aramızda başka bir anlaşmazlık yok. Son Doğu Ortaklığı Zirvesi de bunu gösterdi. Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin başarılı bir şekilde devam edeceğinden eminim. Bu bizim için önemli, dış politika anlayışımızın ayrılmaz bir parçası.
– Sayın Başkan, Avrupa Birliği ile ilgili kısa bir soru sormak istiyorum. Geçmişten farklı olarak Avrupa Birliği, Azerbaycan-Ermeni ilişkilerinin düzenlenmesinde rol oynamaya çalışıyor. Bu, Brüksel’deki toplantıda açıkça görüldü. Bazen uzman topluluk, Moskova ile Brüksel arasında bir rekabet olduğunu düşünüyor. Avrupa Birliği’nin Azerbaycan ve Ermenistan’ın yakınlaşmasında bir ortak ve arabulucu rolü oynayabileceğini düşünüyor musunuz?
– Evet, elbette olabilir. Brüksel’deyken AB liderliğine bunun olabileceğini söyledim. Önemli olan bu gündemin düzgün bir şekilde derlenmesi ve Ermenistan’ın burada samimi davranmasıdır. Çünkü biliyorsunuz, çoğu durumda Ermenistan bir ortağa bir kelime söylüyor, diğeri tersini söylüyor ve üçüncü ortak üçüncü versiyonu söylüyor. Yani uzun vadeli bir politika olamaz. Çünkü er ya da geç ortaya çıkacaktır. Pozisyonumuz net ve bunu açıkça söylüyorum ve evet, Avrupa Birliği’nin Ermeni-Azerbaycan ilişkilerinin normalleşmesinde rol oynayabileceğini düşünüyorum. Bunu memnuniyetle karşılıyorum ve basitçe adalet ilkesi burada kilit bir rol oynamalı. Çünkü şu ana kadar bazı ülkelerin aksine Avrupa Birliği adaleti sağladı. Belirttiğim gibi, Savaş sırasında Fransa, tarafsız kalmasına rağmen, arabulucu olarak açık bir şekilde Ermenistan’ın yanında yer aldı. Savaştan sonra ABD, arabulucu olmasına rağmen tarafsız olmalı ve açıkça Ermenistan’ın yanında yer almalıdır. Bu ancak basında yer alan iki olaydan bahsederek kanıtlanabilir. Birincisi Ermenistan’ı tırnak yediren “demokrasinin zirvesine” davet etmektir, oysa Ermenistan ve demokrasi farklı kutuplardır. Ermenistan’da insan hakları büyük ölçüde ihlal ediliyor, siyasi muhalefet hapsediliyor ve siyasi rakiplere zulmediliyor. Ermenistan, dedikleri gibi, hangi işlere davet edildi, ancak Azerbaycan davet edilmedi. Bu açık ayrımcılıktır. İkinci olarak, Ermenistan Güvenlik Konseyi Sekreteri kısa süre önce, görüşmelerde bulunduğu Washington’a davet edildi. Azerbaycan Güvenlik Konseyi Sekreteri davet edilmedi. Davet edilmememiz, hiçbir şey kaybetmememiz ve demokrasi için tırnak yiyebilecek “zirve”de iki dakika konuşmamak da ayrı bir konu. Ama gerçek şu ki, dengeler bozuluyor, mevcut Amerikan yönetiminin tek taraflı olarak Ermenistan’dan yana olduğu ortaya çıkıyor ve bu onların kendi işi. Dedikleri gibi, sadece görüşlerimizi ifade ediyoruz ve elbette bunu politikamızda dikkate alacağız. Avrupa Birliği böyle bir durumda olmamıştır. Brüksel’deki son toplantıda tam eşitlik sağlandı ve bu da iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesinde olumlu bir rol oynayabileceklerine inanmak için sebep veriyor. Zangazur Koridoru faaliyetleri, ekonomik ve mali yardım, bahsettiğim gibi, eğer adilse. Avrupa alanında büyük bir entelektüel potansiyel var, deneyim var ve sınırları belirleme konusunda tavsiyelerini verebilirler. Yani birçok alanda yardımcı olabilirler. Her durumda, memnuniyetle karşılıyoruz.
– Sayın Cumhurbaşkanı, Avrupa ve karşılıklı çıkar meselesini devam ettirirsek, Azerbaycan’ın uzun yıllardır Avrupa’nın enerji güvenliğinin sağlanmasında kilit rol oynadığını ve Güney Gaz Koridoru’nun açılmasıyla bu statünün güçlendiğini daha önce belirtmiştiniz. 2020’nin son gününde. Dünyanın, özellikle Avrupa’nın şu anda bir gaz krizi yaşadığını da vurguladınız. Güney Gaz Koridoru’nun ihracat potansiyelinin daha da geniş olduğunu da biliyoruz. Bunu karşılıklı, karşılaştırmalı olarak incelersek, hangi gerçekler ortaya çıkıyor ve beklentiler nasıl görünüyor?
-Öncelikle şunu söylemeliyim ki Güney Gaz Koridoru’nun gerçekleşmesi tartışmasız tarihi bir olaydır ve bu devasa enerji projesinin böylesine kaliteli ve zor bir jeopolitik durumda hayata geçirilmesi gerçekten büyük emekler gerektirmiştir. Burada Azerbaycan takım halinde birçok ülkeyi seferber etti. Bunu birlikte başardık ve önümüzdeki ay Bakü, bizim girişimimizle geleneksel olarak Bakü’de düzenlenen Güney Gaz Koridoru Danışma Konseyi’ne bir kez daha ev sahipliği yapacak. Bu toplantılara ne zaman bizzat katılsam, yapılacak işler hakkında geniş bir görüş alışverişi oluyor ve katılımcı ülke sayısı şimdiden artıyor. Ek olarak, tüm önde gelen bankalar işin içindedir – Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Asya Altyapı Bankası – yani, tüm önde gelen finans kurumları ve şirketler katılıyor. Bu nedenle, Güney Gaz Koridoru’nun önemi belki de Avrupa’da şimdi daha görünür durumdadır. Çünkü bu gaz krizi onları çok sarstı – hem fiyatlar, hem gaz kıtlığı hem de gaz depolama tesislerinin dolu olmaması.
Kış yeni başlıyor ve kışın çok sert geçeceği tahmin ediliyor. Bu nedenle, gaz eksikliği ciddi komplikasyonlara yol açacaktır. Azerbaycan gazının hacmi o kadar büyük değil, ancak birkaç ülke için belirleyici olabilir ve elbette her şeyden önce burada çıkarlarımıza hizmet ediliyor. Çünkü bu boru hattı inşa edilmemiş olsaydı, dedikleri gibi zengin gaz rezervlerinin üzerinde oturuyor, bir şeyler bekliyor olacaktık. Bu beklenti olmasaydı, hiçbir şirket bu alanların geliştirilmesine milyarlarca, on milyarlarca dolar yatırım yapmazdı. Şu anda ihracat artıyor, bana yeni rakamlar sunuldu. Bu yıl yaklaşık 19 milyar metreküp doğalgaz ihraç edilecek. Bunun 8 milyardan fazlası Türkiye’ye, 7 milyardan fazlası İtalya’ya ihraç edilecek. Kalan gaz Gürcistan, Bulgaristan ve Yunanistan arasında paylaştırılacak. Yani bu büyük bir sayı ve aynı zamanda, iç talep de büyüyor ve büyümeye devam edecek. İç talebi karşılıyoruz. Genel olarak Azerbaycan’ın 45 milyar metreküp gaz üretmesi bekleniyor. Bahsettiğim gibi, 19 milyar ihracata gidecek ve geri kalanı iç talebi ve rezervuar baskısını sürdürmek için petrol sahalarına yeniden gaz pompalamak için harcanacak. Bu büyük bir hacim ve tabii ki ihtiyaçlarımızı karşılamamıza ve Avrupa alanına daha büyük hacimlerde girmemize izin verecek. Avrupa ülkeleri arasında enterkonnektör ve bağlantıların yapımını da kolaylaştıran projemizdir ve şu anda bu alanda çalışmalar yapılmaktadır. Böylece fiziki olarak yani altyapı olarak Şahdeniz’in büyük bir potansiyeli olduğu düşünülürse gazımızı başka ülkelere de ulaştırabiliyoruz. Onaylanan hacmin 1 trilyon metreküpten fazla olduğu doğrudur. Ama oldukça eminim Azeri-Çırak-Güneşli’de olduğu gibi daha fazlası olacak. Ön tahminler rakamı 500 milyon ton olarak gösteriyor, ancak potansiyeli 1 milyarı aşıyor. Ayrıca, Abşeron gaz sahası gelecekte devreye alınacaktır. Ümid, Babek, Asiman, yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak devreye girecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacak. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir. yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak faaliyete geçecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacaktır. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir. yani gaz sahalarımızın birçoğu kademeli olarak faaliyete geçecek ve hacmimiz önemli ölçüde artacaktır. Bu bizim büyük avantajımız. Ayrıca ülkemize ek fonlar getirecek, ülkemizin uluslararası yeteneklerini genişletecek ve tabii ki bu faktör AB-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir.
– Sayın Başkan, izninizle son soruyu sormak istiyorum çünkü yaklaşık üç saattir devam ediyor. Yorulmadan röportajı verdiğiniz için teşekkür ederiz. Bu son sorumuz. Dünya şu anda uluslararası hukukta ciddi bir kriz yaşıyor. Hukuki faktör geri çekiliyor, güç faktörü ön plana çıkıyor. Pek çok siyaset araştırmacısı bunu söylüyor. Daha derine inip yeni bir dünya düzeni kuruluyor diyenler var, dünyayı yeniden etki alanlarına bölmek istiyorlar ya da bölmek istiyorlar. Yeni Yalta diyenler var. Bu süreçler hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu süreçler Azerbaycan için ne gibi yeni zorluklar yaratıyor?
– Fikrinize katılıyorum ve bu eğilimleri uzun yıllardır gözlemlediğimi söylemeliyim. Çünkü artık birçok temasta, toplantılarda görüyorum ve geleneksel davranış kurallarının çoktan tükendiğini görüyorum. Hala sözlü olarak telaffuz edilseler de gerçek hayatta yapılan açıklamalar gerçek hayatla örtüşmemektedir. Hatırlarsanız, son yıllarda, hatta pandemi öncesinde bile konuşmalarımda artık güç faktörünün ön plana çıktığını ve buna hazırlıklı olmamız gerektiğini defalarca söylemiştim. Bu bizim seçimimiz değil dedim. Her zaman uluslararası hukukun üstünlüğünü savunduk ve sorunumuzu çözmemize yardımcı olacağını umduk. Ama görüyoruz ki olmuyor, olmuyor. Çatışmalar uzun süre çözülmediğinde, bu çatışmalara dahil olanlar ve genel olarak, Uluslararası toplum dediğimiz bir topluluk bu çatışmalardan bıkmıştır. Bu yorgunluk artık başka çatışmalarda da hissediliyor. Muhtemelen siz de izliyorsunuz. Bu nedenle, topraklarımızı geleneksel yollarla, yani Minsk Grubu aracılığıyla ya da arabuluculuk yoluyla geri alamayacağımız son yıllarda bana netlik kazandı. Yani, bugün bu benim görüşüm değil. Bunu zaten gördüm ve Ermenistan’ın daha da ahlaksız hale gelmesi ve Ermenistan’ın cezasız kalması bu fikri pekiştirdi. Bu nedenle her zaman kendi gücümüze güvenmemiz, daha güçlü olmamız, gücümüzü arttırmamız, daha güçlü bir ordu oluşturmamız gerektiğini söyledim. Ekonomiyi güçlendirmeliyiz ki kimseye bağımlı kalmayalım. Çünkü şimdi ekonomik olarak birine bağımlı olsaydık ne gün olacağımızı hayal edin. Hiç kimse topraklarımızı zorla kurtarmamıza izin vermezdi. Bu nedenle, tüm bu alanlarda, elbette, uluslararası davranış kurallarına tabi olarak sürekli olarak çalıştık. Tabii ki zamana ve güvene ihtiyacımız vardı. Çünkü sadece topraklarımızı özgürleştirmeyi başarmamız gerekiyordu. Genel olarak, Azerbaycan bağlamından çıkaracak olursak, bugün büyük ülkelerin uluslararası hukukun kendileri için önemli olmadığını açıkça ilan ettiklerini görüyoruz. Geçmişte bazı açıklamalarla üstünü örtmek istedilerse, bugün değil. Yani ben buna siyasi sinizm diyorum, zaten aşırı bir düzeye ulaştı. Eğer öyleyse, bu kuralları hazırlayan ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra onaylayan ülkeler bu şekilde davrandıysa, peki diğer ülkeler ne yapmalı? O zaman diğer ülkeler, dedikleri gibi, kendi başlarına harekete geçmeli. Bunu uzun zamandır yapıyoruz. Uluslararası hukuka inanan ve bu hukuka aldanan ve gelecekte sorunlarını birinin çözmesini bekleyen bazı ülkeler, sanırım şimdi pişman oluyorlar. Bu dönem bizim için de geçti ve saklamıyorum. Başkan seçildikten sonra benim de umutlarım vardı. İlk aşamada bu meselenin, Karabağ meselesinin de barışçıl bir şekilde çözülebileceğine inanıyordum. Önerdiğimiz seçeneklerin mantıklı, adil ve uluslararası hukuka tamamen uygun olduğunu gördük. Hatta karşı tarafın veya arabulucuların neden anlamadığını merak ettim. Başkan seçildiğimde 41 yaşındaydım ve deneyimim o kadar büyük değildi ve o zaman uluslararası hukuka inanıyordum. Adaletin gökten ineceğine ve sorunumuzu çözeceğine inanıyordum. Sonra adaleti kendimiz sağlamamız gerektiğini anladım. Görüşmelerin ilk aşamasında, ben oradayken böyle umutlarım vardı. Sonra artık önemli olmadığını anladım. Hele şimdiki Ermeni hükümeti bunu bir kez daha açıkça ortaya koyduğunda, aslında kendi açıklamaları ve uygunsuz adımlarla görüşmeleri sonlandırdığında, zaman kaybetmenin imkansız olduğu ortaya çıktı. Biliyor musun, bir şey söylemeliyim, her şey zamanında yapılmalı. İkinci Karabağ Savaşı da bunu gösterdi. Bir yıl önce muhtemelen erkendi, bir yıl sonra geç oldu, her şey zamanındaydı. Bu zamanı ayarlamak, doğru seçmek, maceraya atılmamak, Ülkeyi riske atmamak ve mümkün olduğunca maksimum başarıya ulaşmak elbette büyük bir çaba meselesidir. Bunu çok açık söyleyebilirim.
Bununla birlikte, bugün Azerbaycan, uluslararası toplumun sorumlu bir üyesi ve Bağlantısızlar Hareketi’nin başkanı olarak, elbette uluslararası hukukun üstünlüğünü savunmaya devam edecektir. Dünya kurumlarının – Birleşmiş Milletler ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan diğer kurumların faaliyetlerinde aktif olarak yer alacağız ve bu imkânları bugün daha kolay kullanabileceğiz. Çünkü Karabağ sorununun ağır yükünü çoktan kaldırdık ve yeni dünya düzenini başlatan ülkelerden biri olacağımızı düşünüyorum. Çünkü bu zaten fiili olarak gerçekleşti ve tüm iç kaynaklarımızla bu fiili duruma tamamen hazırız. Halkımızın hem morali hem de seferberliği, halkın ve hükümetin birliği, ekonomik bağımsızlığı, enerji bağımsızlığı, siyasi gündemimiz ve özellikle Karabağ Zaferi’nden sonra büyüyen fırsatlar – tamamen hazırız, Her seçeneğe hazırız. Dünya geleneksel şekilde gelişmeye devam ederse – buna inanmasam da – hazırız. Dünya ve uluslararası mimari tamamen çökerse biz buna hazırız. Yani bir takım gibiyiz. Her an her yerde her görevi kendi gücümüzle yapmaya hazır olmalı ve bayrağımızı daima yüksek tutmalıyız.
– Sayın Başkan, çalışma arkadaşlarım adına ilginç röportajınız ve bize ayırdığınız zaman için teşekkür eder, 2022’de de başarılarınızın devamını, bayrağımızı istediğiniz yere dikmenizi dilerim.
-Teşekkürler. Teşekkür ederim teşekkür ederim.
